EDİRNE SARAYI (SARAY-I CEDÎD-İ ÂMİRE)’NIN MEVCUT DURUMU, SORUNLARI VE MAKUS TALİHİ HAKKINDA BAZI TESPİTLER

Yıl 2023, Sayı: 24, 4 - 35, 20.06.2023

Mustafa Özer

Öz

Biz bu çalışmamızda, Osmanlı Devleti'nin ikinci başkenti olan ve İstanbul fethedildikten sonra da, önemini koruyan Edirne'de inşa edilen Edirne Sarayı (Saray-ı Cedid-i Amire)'nı; kaynak ve yayınlar yanı sıra, uzun yıllar sahada gerçekleştirdiğimiz çalışmalara dayalı olarak inceleyerek, inşa edildiği andan bugüne yaşamış olduğu süreci, olayları ve maruz kaldığı tahribatları ele aldık. Yapmış olduğumuz gözlem ve tespitler doğrultusunda; mevcut durumunu, sorunlarını, ihyası ve korunmasına yönelik görüş ve önerilerimizi ortaya koyduk.
Osmanlı Devleti'ni yöneten sultan ve ailesinin, yöneticilerin sürekli olarak kullandığı, Balkanlar'a yapılan seferler için bir harekat merkezi olan Edirne'nin, tarih boyunca koruduğu önemi, şehrin günümüzde de bir sınır şehri olması nedeniyle de devam ettirmektedir. Dolayısıyla Edirne ve Edirne Sarayı, hem Osmanlı Devleti ve hem de özellikle Balkan coğrafyası için her zaman stratejik ve dikkat çekici olmuştur.

Anahtar Kelimeler

osmanlı imparatorluğu, payitaht, edirne, saray, mimarlık, kültürel miras

Kaynakça

• Ahmet Badi Efendi. Riyaz-ı Belde-i Edirne, 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si. Yay. Haz. N. Adıgüzel, R. Gündoğdu. Cilt 1, İstanbul: Trakya Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Arel, Ayda. “Cihannüma Kasrı ve Erken Osmanlı Saraylarında Kule Yapıları Hakkında”, Prof. Doğan Kuban’a Armağan. Yay. Haz. Z. Ahunbay, vd., İstanbul: Eren Yayınları, 1996, 99-116.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri, 855- 886 (1451- 1481). Cilt III, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1973.
• Birinci Edirne Sarayı Sempozyumu Bildirileri (25- 27 Kasım 1995), Yay. Haz. E. Bilar. Edirne, 1999.
• Cengiz, Aysun. Edirne Yeni Saray Kazılarında Ele Geçen Lüleler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: G. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Çelik, Şenol. “Osmanlı Padişahlarının Av Geleneğinde Edirne’nin Yeri ve Edirne Kazasındaki Av Alanları (Hassa Şikâr-Gâhı)”, XIII. Türk Tarih Kongresi (4- 8 Ekim 1999), Kongreye Sunulan Bildiriler. Cilt III, III. Kısım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2002, 1887-1903.
• Demir, Önder. Belgelerle Saray-ı Cedîd-i Âmire-i Edirne. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
• Eldem, Sedat Hakkı. Köşkler ve Kasırlar. Cilt I-II, İstanbul: Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, 1974.
• Emecen, Feridun. “Tarih Koridorlarında Bir Sınır Şehri: Edirne”, Edirne: Serhattaki Payitaht. Yay. Haz. E. İşli, M. S. Koz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998, 51-69.
• Emecen, Feridun. Fetih ve Kıyamet 1453. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Evliyâ Çelebi. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. Yay. Haz. S. A. Kahraman, Y. Dağlı. Cilt 3, Kitap 2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
• Eyice, Semavi. “Bizans Devrinde Edirne ve Bu Devre Ait Eserler”, Edirne, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı. Ankara: TTK Yayınları, 1965, 39-76.
• Gökbilgin, M. Tayyib. XV- XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar - Mülkler - Mukataalar. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1952.
• Gökbilgin, M. Tayyib. “Edirne”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 10, İstanbul: TDV Yayınları, 1994, 425-431.
• İnalcık, Halil. “Edirne’nin Fethi 1361”, Edirne, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı. Ankara: TTK Yayınları, 1965, 137-160.
• Kreiser, Klaus. “Zwei unbekannte Beschreibung des Serails von Edirne aus den Jahren, 1740/1”, Osmanlı Araştırmaları. İstanbul: 3 (1982), 131-132.
• Mansel, A. Müfid. “İlkçağda Edirne”, Edirne, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı. Ankara: TTK Yayınları, 1965, 21-37.
• Necipoğlu, Gülru. 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı: Mimari, Tören ve İktidar. Çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Öz, Tahsin. “Edirne Yeni Sarayında Kazı ve Araştırmalar”, Edirne, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı. Ankara: TTK Yayınları, 1965, 217-222.
• Özer, Mustafa. Edirne Sarayı (Saray-ı Cedîd-i Âmire), Kısa Bir Değerlendirme. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Özer, Mustafa. The Ottoman Imperial Palace in Edirne (Saray-ı Cedîd-i Âmire), A Brief Introduction. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Özer, Mustafa. “Edirne Yeni Saray (Saray-ı Cedîd-i Âmire)’nin Mevcut Durumu, Sorunları ve Yapılması Gerekenler”, T. Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi. 1 /2 (2011), 37-56.
• Özer, Mustafa. “Edirne Sarayı ve Mimarisi”, Edirne Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, Cilt 1, Edirne: Edirne Valiliği Yayınları, 2013, 474-488.
• Özer, Mustafa. “Edirne Yeni Saray’ın Avadis Benliyan Tarafından Hazırlanan 1905 Tarihli Vaziyet Planı Hakkında Düşünceler”, 14th International Congress of Turkish Art, Paris, College de France, 19-25 September 2011. Paris: College de France, 2013, 559-566.
• Osman, Rifat. Edirne Sarayı. Yay. Haz. S. Ünver. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1957.
• Sakaoğlu, Necdet. “Edirne Sarayı ve Tamir Keşifnamesi”, Tarih ve Toplum. 13/78 (1990), 26-29.
• Sezgin, İbrahim. “1529 Yılında Edirne Sarayı’nda Gerçekleştirilen İnşa ve Tamir Faaliyetleri”, İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı, Makaleler. İstanbul: Taç Vakfı Yayınları, 2005, 397-407.
• Sertoğlu, Mithat. “Bursa, Edirne Sarayları ve Eski Saray”, Resimli Tarih Mecmuası. 5/59 (1954), 3461-3466.
• Ünver, Süheyl. Edirne’de Fatih’in Cihannüma Kasrı. İstanbul: İstanbul Fetih Derneği, 1953.
• Ünver, Süheyl. “Adalet Kasrı”, Hayat Tarih Mecmuası. 2/11 (1966), 30-31.