Topkapı Sarayı’nda Mîmar İmzâları

Yıl 2023, Sayı: 24, 36 - 49, 20.06.2023

Abdülhamit Tüfekçioğlu

Öz

Topkapı Sarayı yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti’nin idare merkezi olmasının yanında simge yapılarında biri olarak da tarihte yerini almıştır. Fatih Sultan Mehmed döneminde inşasına başlanan ve döneminde “Saray-ı Cedid” olarak bilinen bu saray, Sultan Abdülmecid’in Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırmasına kadar olan süreçte hanedan ailesi, ağalar ve Harem çalışanları gibi çok sayıda insana ev sahipliği yapmıştır. Devlet teşkilatının büyüyen yapısı ve ihtiyaçlarına binaen süreç içinde gelişen inşâ faaliyetleri farklı mîmarî üslûp ve tezyinat anlayışlarını da beraberinde getirmiştir.
Bânîler doğrultusunda gerçekleşen sarayın inşâ faaliyetlerinde mîmar, taşçı, kâşî gibi çeşitli meslek gruplarına mensup çok sayıda sanatkâr görev almıştır. Bu sanatkârlar ortaya koyduğu eserleriyle Topkapı Sarayı’nın mîmarî üslûbunun şekillenmesinde rol oynamıştır.
Çalışmamızın konusu Topkapı Sarayı’nın inşâ faaliyetlerinde görev almış, ismi ve/veya imzâsı bulunan mîmar ve taşçılardır. Bu doğrultuda literatür taraması ve saha araştırması yapılarak Topkapı Sarayı sınırları içerisinde yer alan kitâbeler ve bundan farklı olarak bazı mezar taşları incelenmiştir. Yapılan incelemelerde sarayın mîmarîsinde görev almış Davud Ağa, Sedefkâr Mehmed Ağa, Mîmar Es’ad Ağa, Ali Kalfa, Taşçıbaşı Mehmed Pehlivan ve Taşçı Ali Ağa’nın isimlerine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Topkapı Sarayı, Mîmarî, Osmanlı Mîmarîsi, Sanatkâr, Kitâbe, Mîmar, Taşçı, Mîmar İmzâları

Kaynakça

• Ca’fer Efendi. Risâle-i Mî’mâriyye. Der. İ. Aydın Yüksel. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2005.
• Çobanoğlu, Ahmet Vefa. “Mehmed Ağa, Sedefkâr”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 28, Ankara: TDV Yayınları, 2003, 430-431.
• Çobanoğlu, Ahmet Vefa. Mimar Mehmed Ağa ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
• Eyice, Semavi. “Dâvud Ağa”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 9, İstanbul: TDV Yayınları, 2000, 24-26.
• Eyice, Semavi. “İncili Köşk”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 22, İstanbul: TDV Yayınları, 2000, 278-279.
• Eyice, Semavi. Topkapı Sarayı. İstanbul: Epoch Yayınları, 1985.
• Gökyay, Orhan Şaik. “Risâle-i Mimâriyye-Mimar Mehmed Ağa Eserleri”, İsmail Hakkı Uzunçarşılı’ya Armağan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1976, 113-215.
• Karahasan, Ümran. Topkapı Sarayı Müzesi Cumhuriyet Dönemi Restorasyonları. Doktora Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2005.
• Mülayim, Selçuk. “Tarih Kitabeli Bir Mukarnas Başlık”, Oktay Aslanapa Armağanı. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1996, 151-162.
• Necipoğlu, Gülru. 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı: Mimarî, Tören ve İktidar. Çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Sönmez, Zeki. Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1976.
• Tüfekçioğlu, Abdülhamit. “Üsküdarlı Taşçılar ve Taşçı İmzâlı Mezar Taşları”, X. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu Bidiriler. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2019, 93-127.
• Tüfekçioğlu Abdülhamit, Şerif Tümer. “Mimar Dâvud Ağa’nın İmzalı Eserleri ve Üslûbu”, Mukaddime. 10 (2019): 115-139.