TOPKAPI SARAYI’NDA SULTANLARIN MAVİ-BEYAZ RENKLİ YUAN VE MİNG PORSELENLERİ

Yıl 2024, Sayı: 26, 117 - 147, 10.06.2024

Ömür Tufan

Öz

Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezi ve hanedanın ikametgâhı olan Topkapı Sarayı’nda sayısal olarak en çok ve çeşitlilik açısından en zengin Çin porselenleri bulunmaktadır. Son sayımlarda, Çin’in dışında en fazla Çin porseleninin yer aldığı Topkapı Sarayı Çin Porselenleri Koleksiyonu’nda yaklaşık on iki bin parça eserin olduğu tespit edilmiştir. Çin’de üretilip ihraç edilen ve 13. yüzyıl ila 20. yüzyılın başlarına tarihlenen bu porselen grubunun yarısına yakını, mavi-beyaz Çin porselenlerinden müteşekkildir. Yuan ve Ming hanedanlıkları döneminde üretilmiş, nadir bulunan bu mavi-beyaz Çin porselenleri, koleksiyonun en gözde eserleridir. Yuan Hanedanlığı dönemine ait mavi-beyaz porselenlerden dünyada sadece iki yüz adet vardır. Bunların kırk adedi Topkapı Sarayı Çin Porselenleri Koleksiyonu’nda olup 14. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Erken Ming Hanedanlığı döneminde yapılmış elli dört adet mavi-beyaz Çin porseleni ise koleksiyonun nadir rastlanan ikinci grubunu oluşturmakta ve 14. yüzyıl ile 15. yüzyıl başlarına tarihlendirilmektedir.
Gücü, iktidarı ve zenginliği temsil eden Çin porselenlerini Osmanlı sarayında sadece padişahlar, valide sultanlar, hanedan üyeleri, sadrazamlar ve üst düzey devlet adamları kullanmıştır. Sarayda düzenlenen resmî törenlerde padişahlara sunulan hediyeler arasında kıymetli eşya addedilen Çin porselenleri de yer almıştır. Hanım sultanların çeyizlerine mutlaka Çin porselenlerinden eşyalar konulmuştur. Padişahların yemekleri Çin porseleninden yapılmış tabaklarda servis edilmiş, şerbet ve kahveleri için de Çin porseleni kupalar ve fincanlar tercih edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Topkapı Sarayı, Osmanlı, Sultan, Yuan Hanedanlığı, Ming Hanedanlığı, Jingdezhen, Çin Porseleni, Mavi-Beyaz

TOPKAPI PALACE SULTANS’ YUAN AND MİNG DYNASTY RARE BLUE-WHİTE CHİNESE PORCELAINS

Öz

Topkapi Palace, the administrative center of the Ottoman Empire, has the largest collection of Chinese porcelains outside of China, in terms of numbers and richest variety. According to the latest inventory counts, there are approximately twelve thousand pieces in the Topkapı Palace Chinese Porcelain Collection. Nearly half of the collection, which consists of a group of porcelain produced and exported in China from the 13th century to the beginning of the 20th century, consists of blue-white Chinese porcelains. Rare blue-white Chinese porcelains made during the Yuan and Ming Dynasties constitute the most popular works of the collection. Forty-two of the blue-white porcelains from the Yuan Dynasty, of which there are only two hundred in the world, are in the Topkapi Palace Chinese porcelain collection and date back to the 14th century. Fifty-four pieces of blue-white Chinese porcelain made during the Early Ming Dynasty constitute the second rare group of the collection. These are dated from the 14th to the early 15th centuries. In the Ottoman Empire, Chinese porcelain represents power, power and wealth. In the Ottoman Palace, only the Sultan, the Valide Sultan, members of the dynasty, the grand vizier and high-ranking statesmen could use Chinese porcelain. Chinese porcelains were also given as valuable items among the gifts presented to the Sultan during official ceremonies held in the Palace. The dowries of lady sultans always included items made of Chinese porcelain. The Sultan ate his meals from plates made of Chinese porcelain and drank his sherbet and coffee from Chinese porcelain mugs and cups. Turks had known Chinese porcelain and used it on their tables since the 13th century.

Anahtar Kelimeler

Topkapi Palace, Ottoman, Sultan, Yuan Dynasty, Ming Dynasty, Blue-White, Jingdezhen, Chinesee Porcelain

Kaynakça

• Arslan, Mehmet. Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri 3: Vehbî Sûrnâmesi. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı, 2009.
• Arslan, Mehmet. Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri 4-5: Lebib Sûrnâmesi, Hâfız Mehmed Efendi (Hazin) Sûrnâmesi, Abdi Sûrnâmesi, Telhîsü’l-Beyân’ın Sûrnâme Kısmı. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı, 2011.
• Cenkmen, Emin. Osmanlı Sarayı ve Kıyafetleri. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1948.
• Krahl, Regina. “Topkapı Sarayı Çin Porselenleri Koleksiyonu”, İstanbul’daki Çin Hazinesi. Ed. Ayşe Üçok. İstanbul: T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2001.
• Necipoğlu, Gülru. 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı Mimarî, Tören ve İktidar. Çev. Ruşen Sezer. 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021.
• Tufan, Ömür. “Çin, Vietnam ve İran Porselenleri Koleksiyonu”, Topkapı Sarayı. İstanbul: Millî Saraylar Yayınları, 2023.
• Tufan, Ömür. “Sofra Araç Gereçleri Koleksiyonu”, Topkapı Sarayı. İstanbul: Millî Saraylar Yayınları, 2023.
• Yücel, Ünsal. “Porcelains Acquired by Muhallefat”, Chinese Ceramics in the Topkapı Saray Museum İstanbul: A Complete Catalogue. London: Sotheby’s Publications, 1986.
• Yücel, Ünsal, Julian Raby. “The Archival Documentation: The Scope of the Documents”, Chinese Ceramics in the Topkapı Saray Museum İstanbul: A Complete Catalogue. London: Sotheby’s Publications, 1986.
• Yücel, Ünsal, Julian Raby. “Chinese Porcelain at the Ottoman Court”, Chinese Ceramics in the Topkapı Saray Museum İstanbul: A Complete Catalogue. London: Sotheby’s Publications, 1986.