TOPKAPI SARAYI İKİNCİ AVLU REVAKLARI

Yıl 2024, Sayı: 26, 21 - 37, 10.06.2024

Dr. Öğr. Üyesi Nuriye Özlem Çuhadar Çuhadar

Öz

Birçok kültürde yer aldığı gibi, Osmanlı mimarisinde de sıklıkla tercih edilen bir yapı elemanı olan revak; bir kenarı duvara bitişik, üzeri çatı ile kapalı ve önü açık bir mekân olarak tanımlanmaktadır. Revak, işlevsel açıdan güneşten veya yağmurdan korunmak amacıyla genellikle yapıların girişinde veya avlu etrafında kullanılan bir mimari ögedir.
Çalışmamızın konusu olan revaklar, asırlar boyunca Osmanlı hanedanlığına ev sahipliği yapan Topkapı Sarayı’nın yönetim merkezi olarak hizmet vermiş, içerisinde Divan-ı Hümâyûn ve Adalet Kulesi gibi yapıları barındıran İkinci Avlu’ya ait revaklardır.
İkinci Avlu revakları, avlunun dört bir yanını saran tek katlı bir mimari eleman olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak konumlandığı yere göre hem mimari hem de işlevsel açıdan farklılık göstermektedir. Bu nedenle söz konusu revaklar, çalışma kapsamında, konumlarına göre tek tek ele alınmış olup işlevleri, mimari ve süsleme özellikleri üzerinden incelenmiştir. Revak alanının taşıyıcı unsurları, örtü sistemi, avlu döşeme bağlantısı gibi teknik özellikleri, kemer araları ve saçak altlarında yer alan bezemeleri, manzara resimleri ve kitâbeleri dönemlerine, motiflerine ve malzeme özelliklerine göre incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Topkapı Sarayı, Revak, Avlu, Meydan, Sütun, Kemer, Osmanlı Mimarisi, Mimari

Kaynakça

• Cimilli, H. Canan. Topkapı Sarayı Anıtsal Kapılarının İşlev ve Sembolizm Açısından İncelenmesi. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2007.
• Çuhadar, N. Özlem. Bursa Erken Devir Camilerinde Revak Uygulaması. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2010.
• Çuhadar, N. Özlem. “Topkapı Sarayı Divan Meydanı”, Topkapı Sarayı. İstanbul: Millî Saraylar Yayınları, 2023, 81-111.
• Eldem, S. Hakkı, Feridun Akozan. Topkapı Sarayı: Bir Mimari Araştırma. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982.
• Ertuğ, Tarım Zeynep. “Topkapı Sarayı”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 41, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012, 256- 261.
• Esemenli, Deniz. “Mekânlar-Zamanlar”, Topkapı Sarayı. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Yayınları, 2000, 65.
• Eyice, Semavi. “Bâbüssaâde”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 4, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991, 408-409.
• Hasol, Doğan. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1975.
• Karahasan, Ümmühan. Topkapı Sarayı Müzesi Cumhuriyet Dönemi Restorasyonları. Doktora Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2005.
• Koçu, R. Ekrem. Topkapı Sarayı. İstanbul: Doğan Kitap Yayınları, 2004.
• Kuban, Doğan. Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 2007.
• Mülayim, Selçuk. “Revak”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 35, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008, 22-24.
• Necipoğlu, Gülru. 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı: Mimari, Tören ve İktidar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Okçuoğlu Tarkan. 18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2000.
• Ortaylı İlber. Mekânlar ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2010.
• Özer, Mustafa. “Edirne Sarayı’nın (Saray-ı Cedid-i Amire) Mevcut Durumu, Sorunları ve Makus Talihi Hakkında Bazı Tespitler”, Millî Saraylar Sanat- Tarih- Mimarlık Dergisi. 24 (2023).
• Sağdıç, Elif. Topkapı Sarayı’nın İkinci Avlusunun Dönüşümü ve Kayıp Mekânları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, 2018.
• Seçkin, Nadide. “Osmanlı Mimarisinde 15. Yüzyıla İlişkin İki Saray Yerleşimi; Edirne (Yeni) Sarayı ve Topkapı Sarayı”, Dokuzuncu Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi (23-27 Eylül 1991). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995, 184.
• Tüfekçioğlu Abdülhamit, Serkan Kılıç. “Topkapı Sarayı Enderun Avlusu”, Topkapı Sarayı. İstanbul: Millî Saraylar Yayınları, 2023, 111-112.