Analysis of the Fantasy Genre in Turkish Cinema After the Year of 2000

Yıl 2025, Sayı: 1, 154 - 180

Enes Gül , Burhan Kılıç

Öz

The fantastic genre is rooted in mythological tales that stem from humanity’s curiosity about the unknown. While the fantastic genre has a broad representation in world cinema, its development in Turkish cinema has been shaped by unique cultural and industrial dynamics. This study aims to examine films produced in Turkish cinema after 2000 that contain fantastic elements. Study will utilize the content analysis method based on the distinction made by Giovanni Scognamillo in his studies on fantastic Turkish cinema. The following productions have been selected as a sample for this study: G.O.R.A., Dabbe 5: Zehr-i Cin, Fetih 1453, Keloğlan Masalları: Keloğlan Kara Prens’e Karşı, Ulak. The fantastic narrative distinctions (fairytale, mythological, hero-centered, adaptation, horror, psychological), character construction, usage of space, and originality/adaptation dimensions within these productions have been analyzed in line with Scognamillo’s theoretical framework. Research findings indicate that Turkish fantastic productions generally present fairytale, mythological, horror, and heroic narratives by blending them with popular genres, particularly comedy and melodrama. It has been observed that the clear genre distinctions seen in Western cinema do not directly adapt into the Turkish context; instead, productions are primarily shaped by local cultural codes, commercial considerations, and audience preferences.

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema , fantastic genre , comedy , cultural adaptation

2000 Sonrası Türk Sinemasında Fantastik Türün İncelenmesi1

Öz

Fantastik tür, insanın bilinmeyene beslemiş olduğu merakı besleyen mitolojik anlatılara dayanmaktadır. Bu tür, dünya sinemasında geniş bir temsil bulurken; Türk sinemasındaki gelişimi, kendine özgü kültürel ve endüstriyel dinamiklerle biçimlenmiştir. Bu çalışma, 2000 sonrası Türk sinemasında üretilmiş, fantastik öğeler barındıran filmleri, Giovanni Scognamillo’nun fantastik Türk sineması çalışmalarında yaptığı ayrımı temel alarak içerik analizi yöntemiyle incelemektedir. Çalışmada, fantastik anlatı ayrımlarına örnek oluşturan bunun yanında Box Office verilerine göre kendi tür ayrımları arasında en çok izlenen G.O.R.A., Dabbe 5: Zehr-i Cin, Fetih 1453, Keloğlan Masalları: Keloğlan Kara Prens’e Karşı, Ulak adlı yapımlar örneklem olarak seçilmiştir. Bu yapımlarda yer alan fantastik anlatı ayrımları (masalsı, mitolojik, kahraman merkezli, uyarlama, korku, psikolojik), karakter inşası, mekân kullanımı ve özgünlük/uyarlama boyutları, Scognamillo’nun kuramsal çerçevesi doğrultusunda analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, Türk fantastik yapımlarının genellikle masalsı, mitolojik, korku ve kahramanlık anlatılarını; popüler türlerle (özellikle komedi ve melodramla) harmanlayarak sunduğunu ortaya koymaktadır. Batı sinemasında görülen net tür ayrımlarının Türkiye’de karşılık bulmadığı; yapımların çoğunlukla yerel kültürel kodlar, ticari kaygılar ve seyirci tercihlerine göre şekillendiği görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Türk sineması , fantastik tür , komedi , kültürel uyarlama

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler sinema ve türler. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Aksoy, Ö. (2008). Situasyonist enternasyonal ve 1960 sonrası sanatta başkaldırı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Heykel Anasanat Dalı, İstanbul.
• Bezgin, Y. K. (2020). Türk mitinin medyaya yansıması üzerine bir mukayese. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5(9), 58-81.
• Çıtak, E. (2014). Postkolonyalizm ve batı sinemasında doğu-batı ayrımına yönelik postkolonyal öğeler. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 561-578.
• Degim, I. A. (2016). Turkish fantasy fiction films then and now: An analysis of fantasy films produced in early 1970s Turkey. Southern Illinois University at Carbondale.
• Dorsay, A (1986). Beyaz Perdede Kırmızı Filmler. İstanbul: Cep Kitapları.
• Fundalar, S., Yılmaz, G. E. & Kasap, F. (2023). Drakula Comes To İstanbul: A Brief History Of Turkish Fantastic Cinema. Sanat ve Tasarım Dergisi, 13(2), 620-633.
• Furby, J. & Hines, C. (2014). Fantastik. (S. Yavuz, Çev.) İstanbul: Kolektif Kitap. (Orijinal yayın tarihi, 2012)
• Güneş, Y. (2012). Fantastik Öğeler İçeren Romanlar İçin Bir Tasnif Denemesi. Batman University Journal of Life Sciences, 1(1), 1251-1264.
• Irwin, W. R. (1976). The game of impossible: A rhetoric of fantasy. London: University of Illinois Press
• Jackson, R. (2009). Fantasy literature of subversion. London: Taylor & Francis.
• Karabağ, Ç., ve Bugey, E. (2023). Yerli sinema ve endüstri ilişkileri bağlamında dağıtım-gösterim ağlarında yoğunlaşma: CGV Mars Entertainment Group vakası. Journal of Arts, 6(4), 301-315.
• Karabayraktar, D. (2010). Fantastik sinema ve görsel efekt “bir tahta parçası”. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sinema-TV Anasanat Dalı, İstanbul.
• Maktav, H. (2013). Türkiye sinemasında tarih ve siyaset. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Okur, İ. A. (2022). Tiyatroda kötülük estetiği ve Shakespeare’in kötüleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sahne Sanatları Anasanat Dalı, İzmir.
• Oskay, Ü. (1982). Çağdaş Fantazya: Popüler kültür açısından bilim-kurgu ve korku sineması. Ankara: Ayko Yayınları.
• Osmanoğulları, F. (2023). Karanlık Sular Filminin Kozmik ve Fantastik Yapısında Kant’ın Yüce Kavramının İzini Sürmek. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 6(1), 1-18.
• Özön, N. (2008). Sinema sanatına giriş. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Rabkin, E. S. (1979). Fantastic worlds, myths,tales and stories. New York: Oxford Press.
• Saraç, S. (2022). Fantastik sinemada görsel efekt kullanımı ve alternatif bir jenerik tasarımı uygulaması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Grafik Tasarımı Anasanat Dalı, Grafik Tasarımı Sanat Dalı, İstanbul.
• Scognamillo, G. & Demirhan, M. (1999). Fantastik türk sineması (4th. ed). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Steinmetz, J. L. (2006). Fantastik Edebiyat. (Çev. H. F. Nemli). Ankara: Dost Kitabevi.
• Todorov, T. (2004). Fantastik: Edebi türe yapısal bir yaklaşım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2007). 20. yy’a kadar illüstrayif yaklaşımlarda fantastik etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Grafik Anasanat Dalı, İzmir.