Söz ve Sesin Sınırında Ece Ayhan Şiiri ve İlhan Usmanbaş’ın Bakışsız Bir Kedi Kara’sı

Yıl 2012, Sayı: 6, 78 - 88, 01.09.2012

Evrim Hikmet Öğüt

Öz

Türkiye’de çoksesli müzik eğitiminin ve üretiminin kurumsallaşmasının ardından, ikinci kuşak besteciler, sadece Kuzey Amerika ve Avrupa’daki çağdaşlarının ortaya koyduğu müzikal eğilimlere değil, aynı zamanda, şiir başta olmak üzere Türkiye’deki çağdaş sanat akımlarına da ilgi gösterdiler.İlhan Usmanbaş, 1950’lerin sonlarından itibaren, aynı tarihlerde Avrupalı bestecilerin de gündemine giren ve verilen bazı özgürlüklerle yorumcuyu yaratım sürecine dahil eden bir besteleme stili olan raslamsallığa yöneldi. 1970 tarihli yapıtları, çağdaş şiir metinlerini raslamsal bir anlayışla ele aldığı yapıtlardır. Bu yapıtlara kaynaklık eden ve “İkinci Yeni” akımıyla ilişkilendirilen şiirler, söz diziminin bozulması ve farklı okumalara açık bir metin ortaya koyulması bakımından bestecinin raslamsallığı çeşitli düzeylerde kullanılmasına olanak tanımış olur. Bu makale, Usmanbaş’ın, Ece Ayhan’ın aynı adlı şiir dizisi üzerine bestelediği Bakışsız Bir Kedi Kara adlı yapıtını, şiir metninin müziksel raslamsallığa sunduğu olanaklar bağlamında ele almayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

İlhan Usmanbaş, raslamsallık, belirlenmemişlik, Türkiye’de çağdaş müzik

At the Border of Word and Sound Ece Ayhan’s Poetry and İlhan Usmanbaş’s Bakışsız Bir Kedi Kara

Öz

After the establishment of polyphonic music education and production in Turkey, the second generation composers were interested in not only the musical style of their contemporaries in North America and Europe but also in other artistic fields, poetry being foremost. Since the late 1950’s, Ilhan Usmanbas, in his musical compositions, dealt with indeterminacy, a widely used musical style of the period, which gives the performer room in the creation of the work. His compositions in 1970 point out a close relationship between musical indeterminacy and Turkish contemporary poetry, namely “Second New”. Since the poetry of the movement operates through changing syntax and being open to multiple interpretations, the poems he chose were applicable for the musical style he used. His work, Bakışsız Bir Kedi Kara is an example of this, using the text of Ece Ayhan’s innovative poems as building blocks of his musical language. This article examines Bakışsız Bir Kedi Kara in terms of the possibilities that the text of the poems offers to music in terms of musical indeterminacy

Anahtar Kelimeler

Ilhan Usmanbas, indeterminacy, aleatory, contemporary music in Turkey

Kaynakça

• AYHAN, Ece (1987), “İlhan Usmanbaş’la Atonal Müzik Üzerine”, Gergedan, 8, Ekim: 98-99.
• AYHAN, Ece (1993), Şiirin Bir Altın Çağı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• BATUR, Enis (7 Haziran 1998), “İlhan Usmanbaş”, Cumhuriyet Gazetesi.
• BENK, A.-USMANBAŞ, İ. vd. (1982), “İlhan Usmanbaş’ın Özgürlüksüz Özgürlükleri”, Çağdaş Eleştiri, 6, : 6-29.
• DOĞAN, Mehmet (1969), “İkinci Yeni Şiir”, Papirüs, 41, Kasım: 1-14.
• ECO, Umberto, (2001), Açık Yapıt, Çev. Pınar Savaş, Can Yayınları, İstanbul.
• ERDOST, Muzaffer İlhan (1997), İkinci Yeni Yazıları, Şahin Matbaası, Ankara.
• FUAT, Memet (1993), Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi, Adam Yayınları, İstanbul.
• GRIFFITHS, Paul (1992), Encyclopedia of 20th-Century Music, Thames and Hudson, New York.
• İLYASOĞLU, Evin (1977), “İlhan Usmanbaş İle Bir Söyleşi”, Soyut, 102, Nisan: 53-62.
• İLYASOĞLU, Evin (2000), İlhan Usmanbaş/Ölümsüz Deniz Taşlarıydı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• KAHYAOĞLU, Orhan (1997) , “İkinci Yeni Şiirinin Uzağında Kınar Hanımın Denizleri” Ludingirra, 1, Mart: 107.
• NEMUTLU, M. - MANAV, Ö. (2012), Müzikte Alımlama, Pan Yayınevi, İstanbul.
• ÖĞÜT, Evrim Hikmet (27 Mayıs 2007), İlhan Usmanbaş’la kişisel görüşme.
• ÖZLER (ÖĞÜT) Evrim Hikmet, “Bakışsız Bir Kedi Kara, Kareler ve Şenlikname Adlı Yapıtları Bağlamında İlhan Usmanbaş’ın Müzik Dilinin Çağdaş Türk Şiiriyle İlişkisi” (yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2007.
• SELEK, Cavidan (1972), “İlhan Usmanbaş’la Konuşma”, Ankara Filarmoni, 68, Nisan: 10-13.
• TURA, Yalçın (1971), “Ellinci Yaşdönümünde İlhan Usmanbaş İçin”, Orkestra, 103, Ekim: 3-7.
• USMANBAŞ, İlhan (1971), “Yapıtlarım Ve Öyküleri”, Orkestra, 103, Ekim: 8-26.
• USMANBAŞ, İlhan (1987), “Özgürlükler, Gergedan, 9, Kasım: 47-49.
• USMANBAŞ, İlhan (1991), “Şairlerim/Müziklerim Ve Bazı Yanıtsız Sorular”, Sanat Dünyamız, 43, 39-43.