Batı Rönesansında Rabelais, Türk Edebiyatında Köy Enstitülüler

Yıl 2014, Sayı: 10, 74 - 88, 01.09.2014

Alper Akçam

Öz

Rabelais romanı, Avrupa Rönesansı’nın en önemli kilometre taşlarındandır. Edebiyat alanında Rabelais’nin açtığı kapıdan Cervantes, Shakespeare, Goethe geçecek, tarihsel süreç içinde geniş yeniden üretimin doğuş alanı olarak dünyayı sarsmaya yönelecek olan Avrupa’da büyük bir kültür değişim-dönüşüm dönemi başlayacaktır. Rönesans üzerine ayrıntılı çalışmaları olan kültür bilimci Mihail Bahtin’e göre, bu değişimin temel özelliği, ortaçağın tekil bildirimli ve korkuya dayalı dil ve algı sistemine karşı, Rabelais’in edebiyat alanına taşıdığı grotesk halk kültürünün gülmece kaynaklı çoklu gösterge sistemidir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, birçok düşünür tarafından bir Kültür Devrimi olarak tanımlanmaktadır. Cumhuriyet sonrası oluşan yeni Türkiye kültür ortamındaki en önemli değişimlerden biri de Köy Enstitülü yazarlar tarafından üst kültüre taşınmış olan grotesk halk kültürü öğeleridir. Rabelais romanı ile Anadolu’dan filizlenmiş Köy Enstitülü yazarların yapıtları arasında önemli koşutluklar ve özdeşlikler bulunmaktadır. Rabelais romanının Batı’da Aydınlanma akımı ve ona tepki olarak doğmuş Romantizm tarafından anlaşılamamış ve değersizleştirilmiş olması ile Türkiye’de Köy Enstitülü yazarlara ait yapıtların “Köy Romanı” yaftası ile karalanıp kültürel paradigmadan dışlanmış bulunması da benzer bir tablo oluşturmaktadır. Bu makalede konuyla ilgili koşutluklar ve Anadolu halk kültürünün seküler yapısıyla çok iyi bilinmeyen farklı zenginlikleri görünür kılınmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Rönesans, Köy Enstitülü yazarlar, Grotesk Halk Kültürü, Homo Ludens

Rabelais in the Western Renaissance, Village Institutes in Turkish Literature

Öz

Novel of Rabelais is among the important milestones of European Renaissance. In the field of literature, Cervantes, Shakespeare and Goethe would go through the door first opened by Rabelais, and a big cultural change-transformation period would start in Europe, which would head for shaking the world as the area of birth of a significant reproduction within the historical process. According to Mihail Bahtin, a culturalist with detailed works on the Renaissance, the basic characteristic of the relevant change, is the multiple indicator system of the grotesque folk culture, which is based on humor, and brought to the field of literature by Rabelais, which is a contrast to the language and perception system of the Middle Ages, with a single statement and which was based on fear The establishment of the Republic of Turkey is defined by many thinkers as a Cultural Revolution. As for one of the most important changes in the cultural environment of the new postrepublic establishment Turkey, it is the grotesque folk culture elements brought to the upper
culture by writers, who graduated from Village Institutes.
There are important parallelisms and identicalnesses between the novel of Rabelais and the
works of writers, who graduated from Village Institutes, which had gotten off the ground in Anatolia. A similar picture emerges, when it is taken into account that the novel of Rabelais could
not be understood and was deemed worthless in the West by the Enlightenment movement, and
by Romanticism, which was born as a reaction to the latter, and the works of writers, who graduated from Village Institutes were given a bad name in Turkey through the “Village Novel” label,
and were excluded from the cultural paradigm. In the present article, effort will be displayed in
order to reveal the parallelisms relevant to the subject, the secular structure of the Anatolian folk
culture, and its different, not well-known treasures

Anahtar Kelimeler

: Renaissance, Writers, who graduated from Village Institutes, Grotesque Folk Culture, Homu Ludens, Socialist Realism

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Adalet (2008), Ölmeye Yatmak, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• AKÇAM, Dursun (1999), Kanlı Derenin Kurtları, Arkadaş Yayınevi, 1. Baskı, Ankara.
• TONGUÇ, Engin (2007), Bir Eğitim Devrimcisi/ İsmail Hakkı Tonguç, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, 4. Baskı, İzmir.
• BAYKURT, Fakir (2007), Kaplumbağalar, Literatür Yayınları, 15. Baskı, İstanbul.
• MORETTİ, Franco (2005), Mucizevi Göstergeler, Çev.: Zeynep Altıok, Metis Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BAŞGÖZ, İlhan (1986), Folklor Yazıları, Adam Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• TONGUÇ, İsmail Hakkı (2000), Kitaplaşmamış Yazılar, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, İkinci Cilt, Birinci Baskı, Ankara.
• BAŞAT, İsmail Mert (2008), Gökyüzünden Başka Sınır Yok, Kırmızı Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BAHTİN, Mihail (2001), Karnavaldan Romana, Çev.: Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BAHTİN, Mihail (2004), Dostoyevski Poetikasının Sorunları, Çev: Cem Soydemir, Metis Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BAHTİN, Mihail (2005), Rabelais ve Dünyası, Çev.: Çiçek Öztek, Ayrıntı Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• PAZ, Octavio (1996), Çamurdan Doğanlar, Çev.: Kemal Atakay, Can Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• PAZ, Octavio (1999), Yalnızlık Dolambacı, Çev.: Bozkurt Güvenç, Can Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• ATAY, Oğuz (1984), Tutunamayanlar, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• APAYDIN, Talip (1975), Tütün Yorgunu, Cem Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul.
• APAYDIN, Talip (1976), Yoz Davar, Cem Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul.
• KAFTANCIOĞLU, Ümit (1972), Yelatan, Remzi Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul.
• KAFTANCIOĞLU, Ümit (2006), Dönemeç, Yalın Ses Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• KEMAL, Yaşar (2014), Yusufçuk Yusuf, Yapı Kredi Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.