Etnik Kimlik Siyaseti ve Festivaller: Munzur Festivali’nde Kolektif Aidiyetlerin Yeniden Üretimi ve Kimliğin Çatışmalı Görünümleri

Yıl 2015, Sayı: 12, 118 - 138, 01.09.2015

Ülker Sözen

Öz

Bu makale Türkiye’de etnik grupların festivaller etrafında ürettikleri kimlik mücadelesini ve toplumsal ilişkileri konu edinmektedir. Özel olarak Dersim’de düzenlenen Munzur Festivali’ne odaklanmaktadır. Makale, festivalin başlangıcından itibaren dönüşümünü Dersim toplumunun ve siyaset alanının geçirdiği dönüşümlerle ilişkilendirmektedir. Böylece festivalin örgütlenişi, içeriği ve ürettiği toplumsal karşılaşmalar üzerinden Dersimlilik, Kürtlük, Alevilik ve devrimcilik gibi kolektif aidiyetlerin yeniden üretimini ve Dersim kimliğinin tartışmalı görünümlerini ele almaktadır. Munzur Festivali devletin bölgede uyguladığı politikalara karşı siyasi, kültürel ve ekolojik mücadelenin verildiği, Dersim toplumunun farklı parçalarını ortaklaştıran canlı bir kamusallıktır. Etkinliğin son senelerde ağırlıklı biçimde Kürt siyasetini yansıttığına, ticarileşmiş ve eğlence tüketimine dönük bir etkinliğe dönüştüğüne, Dersim’in yerel kültürünü ve sorunlarını daha az işlediğine dair eleştiriler mevcuttur. Son yıllardaki festival deneyimi, Dersim toplumunun ötekileriyle çizdiği kültürel sınırları ve kendi içindeki toplumsal ayrışmaları belirginleştir

Anahtar Kelimeler

Munzur Festivali, Dersim, Etnik Kimlik Siyaseti, Kolektif Aidiyetlerin Yeni

Ethnic Identity Politics and Festivals: Reproduction of Collective Belongings and Contested Manifestations of Identity in the Munzur Festival

Öz

This paper issues the identity politics and social relations produced within the context of local ethnic festivals in Turkey. It concentrates on the Munzur Festival organized in Dersim. The article connects the festival’s course since its beginning with the ways in which Dersim society and its political field has transformed in the last decades. Hence, it discusses the reproduction of collective belongings of Dersimli, Kurdish, Alevi, and revolutionary identities. Moreover, it explores the contested manifestations of Dersimli identity through an analysis of the festival’s content and the social encounters it enables. The Munzur Festival has comprised political, cultural and ecological struggles and a lively public sphere that congregated the different parts of Dersim society. In the last years, there are criticism suggesting that the festival has been commercialized in terms of entertainment consumption and dominated by Kurdish politics while Dersim’s authentic culture and social problems have been downplayed. This accentuates the cultural boundaries of Dersimi society with its others and its internal social fragmentation

Anahtar Kelimeler

Munzur Festival, Dersim, Ethnic Identity Politics, Reproduction of Collective Identities, Social Fragmentation, Cultural Boundaries

Kaynakça

• “İsyan Provokasyon Ürünü”, Milliyet, 29 Temmuz 2001, http://www.milliyet.com.tr/isyan- provokasyonurunu/guncel/haberdetayarsiv/29.07.2001/248850/default.htm, erişim tarihi: 07 Ocak 2015
• Bakhtin, M. Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar, çev. Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001
• Boissevain, J., “The Dynamic Festival: Ritual, Regulation and Play in Changing Times”, Ethnos, online yayın tarihi: 6 Şubat 2015, http://www.tandfonline.com/doi /abs/10.1080/00141844 .2014.989874?src=recsys#.VQtdcmSsVsQ, erişim tarihi: 1 Mart 2015
• Costa, X. “Festive Traditions in Modernity: The Public Sphere of the Festival of the ‘Fallas’ in Valencia (Spain)”. The Sociological Review (50), 2002, s. 482–504
• Demir, F., “Zerrin Özer’e Sahnede Tehdit”, Milliyet, 03 Ağustos 2009, http://www.milliyet. com.tr/zerrin-ozer-e--br-sahnede-tehdit/yasam/magazindetay/03.08.2009/ 1124308/default.htm, erişim tarihi 14 Ocak 2015
• Demirer, Y. Tören Simge Siyaset: Türkiye’de Newroz ve Nevruz Şenlikleri, Ankara: Dipnot Yayınları, 2012
• Durkheim, E., Dini Hayatın İlkel Biçimleri, çev. Fuat Aydın, Ataç yayınları, İstanbul
• Ercan, H., 2010. “1970’li Yıllarda Tunceli/Dersim’de Toplumsal Mücadeleler ve Dinamikleri”. Herkesin Bildiği Sır Dersim içinde, der. Şükrü Aslan. İstanbul: İletişim, 2010, s. 507-531
• Falassi, A., “Festival: Definition and Morphology”, Time Out of Time: Essays on the Festival içinde, der. A. Falassi, Albuquerque, NM: University of New Mexico Press, 1987, s. 1-10
• Gedik, H., “Festival Fiyaskosu”, 30 Temmuz 2014, http://www.ozgurdersim.com/haber/ festival-fiyaskosu-8192.htm, erişim tarihi: 02 Mart 2015
• Gündoğan, A. Z., “1960’larda Tunceli/Dersim Kent Mekânında Siyasal Eylemlilik: Doğu Mitingleri”, Herkesin Bildiği Sır Dersim içinde, der. Şükrü Aslan. İstanbul: İletişim, 2010, s. 506
• Gürdal Aksoy, Dersim Alevi Kürt Mitolojisi, İstanbul: Komal, 2006
• Hetherington, K. Expressions of Identity: Space, Performance and Politics. Sage Publications, 1998
• Karp. I. “Festivals” Exhibiting Cultures: The Poetics and Politics of Museum Display’in içinde, der. Ivan Karp ve Steven D. Lavine, Washington, D.C: Smithsonian Institution Press, 1991, s. 279-87
• Keskin, A., “Munzur Vali Şenliği”, Radikal, 22 Temmuz 2003, http://www.radikal.com.tr/ haber.php?haberno=82404, erişim tarihi: 10 Şubat 2015
• Leal, J. “Festivals, Group Making, Remaking and Unmaking”, Ethnos, online yayın tarihi: 6 Şubat 2015, http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00141844.2014.989870?journal Code=retn20, erişim tarihi 1 Mart 2015
• Munro, I. ve Jordan, S.,“Living Space’ at the Edinburgh Festival Fringe: Spatial Tactics and the Politics of Smooth Space” Human Relations, 66(11), 2013, s. 1497-1525
• Selman, M., Alevi-Bektaşi Kimliğinin Kuruluş Sürecinde Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri, Ankara: Kalan Yayınları, 2006
• Şeyben, B. Y., “Engaging the Local, Urban and The Global: The Ahırkapı Hıdırellez Spring Festival”. Cultural Policy and Management Yearbook içinde, der. U. Z. Kutlu ve C. Smithuijsen, Istanbul: Bilgi University Press, 2010, s. 113-122
• Sözen, Ü., “Neo-Dersim Kültür Alanı: Siyaset ve Piyasa Ekseninde Hafızanın ve Kültürün Nesneleşmesi”. Dört Dağa Sığmayan Kent: Dersim Üzerine Ekonomi Politik Yazılar içinde, der. Gürçağ Tuna ve Gözde Orhan, İstanbul: Patika Yayınları., 2013, s. 249-307
• Tuna, Ş. G. ve Güneş, B., “Munzur’dan Şirket Yaratmak: Munzur A.Ş. Üzerinden Dersim’de Sermaye Birikiminin Dinamikleri”, Praksis (28), s. 99-119
• Tunceli (il), http://tr.wikipedia.org/wiki/Tunceli_%28il%29, erişim tarihi: 20 Şubat 2015
• Turner, V. W., “Religious Celebrations”, Celebration: Studies in Festivity and Ritual içinde, der. V. W. Turner, Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1982, s. 201-219
• Vardaki, E. “The Making of Home Away from Home: The Role of Ethno-cultural Festivals in Contesting Local Spaces”, Contested Mediterrenean Spaces içinde, der. Maria Kousis, Tom Selywn ve David Clarke, New York: Berghann Books, 2011, s. 260
• Vardar, N., “Ahırkapı Sokaklarında Hıdrellez”, Bianet.org, 6 Mayıs 2012, http://bianet.org/ bianet/ azinliklar/138137-ahirkapida-sokaklarinda-hidrellez, erişim tarihi 2 Mart 2015
• Watts, N. F., “Activists in office: Pro-Kurdish contentious politics in Turkey”, Ethnopolitics, 5(2), 2006, s. 125-144
• Yıldırım, B., “Tunceli İli’nin İnsan Hakları Sorunlarına Dair İzahat”, http://www.ihd.org.tr/ index.php/baslamalarinmenu-77/b-temsilcilikleri-ve-beler-mainmenu-79/1821-tunceli-ilinin- insan-haklari-sorunlarina-dair-izahat.html, erişim tarihi: 12 Şubat 2015
• Zırh, B. C., “Aygün Röportajı ve Türkiye Siyaseti’nde Üçüncü Dersim Depremi”, Alevilerin Sesi (159), Nisan 2012, s. 24-29