Temettuât Kayıtlarına Göre Osmanlı Devleti’nde Romanların Meslek Yapıları ve Geçim Kaynakları

Yıl 2018, Sayı: 18, 303 - 319, 01.12.2018

Muhammed Tağ

Öz

XIX. yüzyılın Osmanlı Devleti için reformlar dönemi olması mali yapılanmada da değişikliğegidilmesini gerektirmiştir. Bu değişiklikler toplumsal hayatın sosyal ve iktisadî yönlerini incelemek açısından son derece önemli veriler sunan temettuât defterlerini de beraberinde getirmiştir. XIX. yüzyıl Osmanlı sosyal ve iktisadî yapısının incelenmesinde çok yönlü araştırmaya imkânsağlayan temettuât defterleri Osmanlı toplum yapısı içinde önemli bir yeri olan Romanların,meslekleri ve diğer geçim kaynaklarını inceleme açısından da önemli bilgiler sunmaktadır. Bubilgiler etrafında, Adapazarı Kazası, Bursa Sinan Bey Mahallesi, Silivri Kazası, Maçin Kazası veÜsküp temettuât defterleri incelenerek, Romanların XIX. yüzyıl ortalarında farklı bölgelerdekiiktisadi koşullardan ne denli etkilendikleri ve bölgelere göre farklılık gösteren hangi geçim kaynaklarına sahip oldukları aktarılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Meslek, Romanlar, Osmanlı, Temettuât Defterleri, XIX. Yüzyıl

Professional Structures and Livelihoods of Romany in the Ottoman State, According to the Temettuat Registers

Öz

The 19th century, which was the period of reforms for the Ottoman Empire, required some changes within the financial structure as well. The temettuât registers, which were important data sources for the analysis of social and financial aspects of the social life, was among such changes. Providing sophisticated research opportunities for the examination of social and financial structures of the Ottoman Empire in the 19th century, the temettuât registers also presented significant information for the analysis of occupations and other sources of income of the Romany who had an important role within the Ottoman social life. In light of this information, the Temettuât Registers of Adapazarı district, Bursa Sinan Bey Neighborhood, Silivri District, Maçin District and Üsküp are examined and it is aimed to determine to which extent the financial situations in different regions in the mid-19th century affected the Romany and the sources of income they had in different regions

Anahtar Kelimeler

Occupation, the Ottomans, Romany, Temettuât Registers, 19th Century

Kaynakça

• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 1232. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 2828. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 2829. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 2848. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 2853. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 2854. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 4571. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 6208. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 6213. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 6216. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 6218. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 6220. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 7453. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 8229. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 12145. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 12147. (H. 1261).
• BOA. ML. VRD. TMT. Nr. 15469. (H. 1261).
• Adıyeke, N. (2000). Temettuât Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri. OTAM (11), ss. 769-823.
• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri (Cilt 1). İstanbul: Fev Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri (Cilt 2). İstanbul: Fev Vakfı Yayınları.
• Akkaya, T. (1984). Trakya'da Marmara Denizi Kıyısında İstanbul'a Bağlı Bir Liman Kasabası
• Selymbrıa (Silivri) Tarih İçindeki Gelişimi ve Eski Eserleri (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Üni- versitesi Sosyal Bil. Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul. Akkuş, M. (2009). 19. Yüzyılda Bursa’daki İpek Ticaretini Geliştirmeye Yönelik Bir Kurum
• Vapur Kumpanyası Ve Nizamnamesi. OTAM (24), ss. 1-20. Akkuş, Y. (2017). Osmanlı Maliyesi Literatüründe İhmal Edilmiş Bir Tartışma: Tevzi' Defterle- rinden Vergi-i Mahsûsa'ya Geçiş. Tarih Dergisi (65), ss. 29-62.
• Altınöz, İ. (2002). Osmanlı Toplum Yapısında Çingeneler. Türkler, 10, ss. 422-432. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Altınöz, İ. (2003). Osmanlı Toplumunda Çingeneler. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Arayıcı, A. (2008). Avrupa'nın Vatansızları Çingeneler. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Bayhan, Ş. (2015). Boşnakça-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Berger, H. (2000). Çingene Mitolojisi. (M. Y. Sağlam, Çev.) Ankara: Ayraş Yayınevi.
• Develioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (31 b.). Ankara: Aydın Kitapevi.
• Dingeç, E. (2004). Rumeli'de Geri Hizmet Teşkilatı İçinde Çingeneler (XVI. Yüzyıl) (Basılmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Emecen, F. (2013). Yaya ve Müsellem. Diyanet İslam Ansiklopedisi, 43, ss. 354-356. Ankara
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. Fonseca, İ. (2002). Beni Ayakta Gömün Çingeneler ve Yolculukları. (Ö. İlyas, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Fraser, A. (2005). Avrupa Halkları Çingeneler. İstanbul: Homer Yayıncılık.
• Furat, A. H. (2001). Temettuat Defterlerine Göre Üsküp'ün Sosyal ve Ekonomik Tarihi (Basıl- mamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
• Gökbilgin, M. T. (1963). Çingeneler. İslam Ansiklopedisi, 3, ss. 420-426. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gül, E. (1999). XIX. Yüzyılda Makedonya ve Üsküp Kazası (Maliye Nezareti Temettuat Defter- lerine Göre 1260/1844) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Enstitüsü Türk İktisad Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul. Güran, T. (2000). 19. Yüzyıl Temettüat Tahrirleri. H. İnalcık, & Ş. Pamuk (Dü) içinde, Osmanlı
• Devletinde Bilgi ve İstatistik (ss. 73-81). Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları. İnalcık, H. (2008). Rumeli. Diyanet İslam Ansiklopedisi, 32, ss. 232-235. İstanbul: Türkiye Diya- net Vakfı Yayınları.
• İnbaşı, M. (2012). Üsküp. TDV İslâm Ansiklopedisi, 42. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 07. , 2018 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/uskup adresinden alındı.
• Karabaşa, S. (Dü.). (2014). Geçmişten Geleceğe Yaşayan Kültür Mirasımız: Türkiye Somut Ol- mayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karal, E. Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831 (2. Baskı b.). Ankara: Dev- let İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Kaygalak, S. (2008). Kapitalizmin Taşrası 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıla Bursa'da Toplumsal Süreç- ler ve Mekânsal Değişim. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kenrick, D. (2000). Romany Origins and Migration Patterns. International Journal of Frontier Missions, 3 (17), ss. 37-40.
• Kenrick, D. (2007). The A to Z of The Gypsies (Romanies). United Kingdom: Scarecrow Press.
• Kestelli, R. N. (2004). Resimli Türkçe Kamus. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (1995). Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri. Belleten, LIX (225), ss. 395-418.
• Lıegeoıs, J.-P., & Gheorghe, N. (1995). Roma/Gypsies: A European Minority, Minority Right Gro- up İnternational Report. AN MRG İnternatıonal Report.
• Mann, S. E. (1948). An Historical Albanian-English Dictionary. Londra : Longmans Green & Co.
• Marushiakova, E., & Popov, V. (2006). Osmanlı İmparatorluğu'nda Çingeneler. (B. Tırnakçı, Çev.) İstanbul: Homer Kitapevi.
• Mezarcıoğlu, A. (2010). Çingenelerin Kitabı Tarihi, Sosyolojik ve Antropolijik Bir Kaynak. İstan- bul: Cinius Yayınları.
• Müsellem (2006). DİA (s. 83) içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Narin, R. (2011). XIX. Yüzyılda Adapazarı. Sakarya: Sakarya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Sami, Ş. (1899 [H. 1317]). Kamus-i Türki. İstanbul: İkdam Matbaası
• Sertkaya Doğan, Ö. (2009, Temmuz). Nüfus Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Silivri. Mar- mara Coğrafya Dergisi (20), ss. 1-19.
• Sezen, T. (2006). Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşiv- leri Genel Müdürlüğü.
• Sezgin, İ. (2015). Osmanlı Romanları Sosyal ve Ekonomik Hayatla İlgili Belgeler. Edirne: Trakya
• Üniversitesi Yayınları. Şanlıer, S. (2013). Hukuki Düzenlemeler Işığında Osmanlı Çingeneleri. İstanbul: UKİD, TİKA.
• Tağ, M. (2017). 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı Romanlarının Sosyal ve İktisadi Yapısı: Edirne
• Şehri Örneği. Göç Konferansı 2017 Seçilmiş Bildiriler, ss. 285-293. London: Transnational Press LONDON.
• Thomaj, J., ve diğerleri. (2006). Fjalor i Gjuhës Shqipe. Tiran: Akademia e Shkencave e
• Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë. Topuz, H. (2007). 19. Yüzyılın İlk Yarısı (1823) Yılı İstanbul Limanı ve Diğer Limanlarımız Ara- sında ki Bir Haftalık Deniz Ticari Taşımacılığının Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(6), ss. 99-116.
• Yıldırım, B. (2011). Osmanlı Devleti'nde Yapılan İlk Modern Nüfus Sayımına (1881/1882-1893)
• Göre Edirne'deki Ermeni Nüfusu. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), ss. 85-101.