Ağıtların Edeb Özellikleri Üzerine Bir Literatür ve Veri Analizi

Yıl 2017, Sayı: 16, 222 - 239, 01.09.2017

Nihan Tahtaişleyen

Öz

Türkçe ağıtlar yaklaşık 40 yıldır halk edebiyatı araştırmacılarının yayınlarına konu olmuştur. Bu yayınlarda belli başlı yörelerden kayda geçirilen ağıtlar incelenerek edebî tanımlara ve sınıflamalara gidilmiştir. Literatürün büyük kısmında ağıtlar biçim, konu ve işlevleri değerlendirilerek sınıflandırılmış, genel edebî özellikleri bu veriler doğrultusunda belirlenmiştir. Bu üç veri üzerinde mutabakat sağlanamadığı durumlarda ise ağıtların müziklerine bakma gereğine vurgu yapılmıştır. Ağıt üretiminin günümüzdeki uygulama biçimlerini ve ağıtın bu kültürün sürmesine neden olabilecek tüm malzemelerini incelediğimiz Anadolu Ağıt Geleneğinin Özellikleri ve Kültürel Süreklilikteki Rolü adlı yüksek lisans tezinin “Ağıtların Edebî Özellikleri” bölümünden türettiğimiz bu makalede edebiyat alanında ağıtlarla ilgili yapılmış tanımlama ve sınıflamalar ele alınmıştır. Ayrıca TRT Halk Müziği Repertuvarında yer alan ölüm konulu türküler, resmi kayıtlardan notaya almış olduğumuz ölüm konulu bozlak, divan, gazel, türkü ve ninniler ile çeşitli alan kayıtlarından edindiğimiz Türkçe ağıt örnekleri biçim, konu, işlev ve müzik bakımından incelenerek literatürde ağıtların özellikleri üzerine yazılanların dışında sonuçlara varılmıştır. Çalışmada elde edilen veriler literatür ve müzik arşivi tarama ile çeşitli alan araştırmalarında görüşme yöntemleriyle elde edilmiştir. Bu çalışmada mevcut literatür bilgisi ve veri analizinde elde edilen bilgilerin karşılaştırılması yöntemiyle literatür dışı sonuçlara varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Ağıt, edebî biçim, edebî tür, ölüm konusu

Literature Review and Data Analysis on the Literary Characteristics of Elegies

Öz

Turkish elegies have been researched for about 40 years by folklore scholars. In these studies, recorded elegies from certain regions have been examined, defined and categorized. In a major part of the literature, elegies have been classified based on form, content and function, and their general literary characteristics have been determined accordingly. When a consensus could not be reached on these three factors, reviewing the music of elegies has been emphasized. In this article, which we based on the M.A. Thesis titled Anadolu Ağıt Geleneğinin Özellikleri ve Kültürel Süreklilikteki Rolü (The Characteristics of Anatolian Elegy Tradition and its Role in Cultural Continuity), especially the section called “Literary Characteristics of Elegies”, we look into current practices of elegy making and all ingredients that might sustain this culture of elegy production. We also investigate definitions and classifications about elegies in the literature. Also, folk songs about death in the TRT Folk Music Repertoire, bozlak, divan, gazel, folk songs and lullabies about death recorded from official sources as well as samples of Turkish elegies from various field recordings have been studied in terms of form, content, function and music in order to come up with more than what has already been said about properties of elegies in the literature. Data in this study have been gathered through a review of literature and scrutiny of music archives as well as interviews in various field studies. In this study, the existing literature and the findings from the data analysis have been compared in order to draw non-literary conclusions

Anahtar Kelimeler

Elegy, literary form, literary genre, death theme

Kaynakça

• Sözlü Kaynaklar Makale ve Kitaplar Başgöz, İlhan. “Düğün Türküleri mi Ağıt mı?”. Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları, , s. 263-267. Boratav, Pertev Naili “Türk Halk Edebiyatında Tür ve Biçim Sorunu Üzerine”. Folklor Edebiyat İstanbul: Adam Yayınları, 1982.
• Dilçin, Cem. Örnekleriyle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları, 2009.
• Elçin, Şükrü. Türkiye Türkçesinde Ağıtlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Esen, Ahmet Şükrü. Anadolu Ağıtları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,1982.
• Gökçe, Enver. Eğin Türküleri. Ankara: Yaba Yayınları, 1982.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Fuzûlî Divânı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2006.
• Gömeç, Saadettin. Türk Destanlarına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Görkem, İsmail. Türk Edebiyatında Ağıtlar-Çukurova Ağıtları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Güler, Zülfü. “Harput’ta Edebiyat Ve Sözlü Folklor”, Dünü ve Bugünüyle HARPUT (Tarih-Ede- biyat-Şiir-Folklor). Elazığ: TDV Elazığ Şubesi Yay., 1999. I: s. 441.
• İlaydın, Hikmet. Türk Edebiyatında Nazım. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Katipoğlu, Hasan. “Cins”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul,1993. VIII: s. 18-20.
• Oğuz, Mehmet Öcal. Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam. Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Onay, Ahmet Talat. Türk Halk Şiirinde Şekil ve Nev’i. Ankara: Akçağ Yayınları, 1996.
• Ong J. Walter, Sözlü ve Yazılı Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 3. Baskı, 2003.
• Parmaksız, Nuri. Türk Edebiyatında Ağıt Yakma Geleneği ve Ağıt-Destanlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2010.
• Sipos, Janós. Anadolu’da Bartók’un İzinde. Çev. Sanat Deliorman. İstanbul: Pan Yayıncılık, Şenel, Süleyman. “Ağıt”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: 1988. I: s. 472, 473.
• Toprak, M. Faruk. “Mersiye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: 2002. XXIX: s. 215-217. Sözlükler
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, “Tip”, İstanbul: Gelişim Yayınları, 1985. XIX: s. 11546.
• Anadolu Ninnileri, Haz. Melih Duygulu, CD, İstanbul: Kalan Müzik Yapım, 2006.
• Çekiç, Ali. Kızılırmak. CD. İstanbul: Kalan Müzik Yapım, 1999.
• Demirbağ, Enver. Kar mı Yağmış Şu Harput’un Başına, CD. İstanbul: Kalan Müzik Yapım, Ertaş, Muharrem. Başımda Altın Tacım. CD. İstanbul: Kalan Müzik Yapım, 2000.
• Ertaş, Neşet. Vay Vay Dünya, CD. İstanbul: Kalan Müzik Yapım, 2005.
• Gaziantep Türküleri. Haz. Melih Duygulu. CD. İstanbul: Kalan Müzik Yapım, 1980.
• Kalandar. Haz. Apolas Lermi. CD. İstanbul: Anadolu Müzik, 2011.
• Konak, Volkan. Mora. CD. İstanbul: Doğan Müzik Yapım, 2006.
• Muhabbet Türküler II. Haz. Kolektif. CD. İstanbul: Akkiraz Müzik,2006.
• Taşan, Hacı. Allı Turnam. CD. İstanbul: Kalan Müzik Yapım, 1999.
• Turkish Folk Music from South East of Anatolia. Haz. Urfa Âhengi Müzik Topluluğu. İstanbul: Güvercin Müzik, 2002. Sözlü Kaynaklar
• Semiha Bülbül (Mersin- Mut- Köprübaşı Köyü) Doğum Yılı: 1966
• Eğitim Durumu: İlkokul Mesleği: Çiftçi Kader Koç (Balıkesir- Edremit- Mehmetalan Köyü) Doğum Yılı: 1976
• Eğitim Durumu: Ortaöğrenim Mesleği: İşletmeci Bahar Doğan (Mersin- Mut- Köprübaşı Köyü) Doğum Yılı: 1953
• Eğitim Durumu: İlkokul Mesleği: Ev Hanımı Sabriye Cılız (Mersin- Mut- Köprübaşı Köyü) Doğum Yılı: 1938 Eğitim Durumu: Yok Mesleği: Ev Hanımı