On Sekizinci Yüzyıl Osmanlı Vekayinamelerinde İstanbul Yangınları

Yıl 2019, Sayı: 20, 332 - 353, 01.11.2019

Ümmügülsüm Filiz Bayram

Öz

Vekayinameler, on sekizinci yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet tarafından atanan vekayinüvislerin “Resmi Tarih” anlayışı ile yazdıkları eserlerdir. Tarihçiler için birinci elden kaynak kategorisinde olan bu eserler, geçmiş yaşantılarla ilgili siyasal, sosyal, ekonomik, coğrafi ve kültürel bilgilere ulaşılmasına kaynaklık etmektedir.
Eserler, şehir tarihçiliği çalışmaları için de önemli veriler içermektedir. Osmanlı payitahtı İstanbul, devlet tarafından atanan tarihçilerin ilgi merkezi olduğundan buradaki gelişmeler dikkatle izlenir ve eserlere kaydedilirdi. Bu nedenle, İstanbul çalışmalarında da vekayinüvis tarihleri ana kaynak değerine sahiptir. Çalışmanın amacı, on sekizinci yüzyılda göreve gelen vekayinüvislerin eserlerinde yer alan İstanbul yangınlarının incelenmesi ve olayların hangi yönlerinin ele alındığına dair çıkarımların yapılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Yangın, Vekayiname, Vekayinüvis, Resmi Tarihçilik.

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2018). Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi. İstanbul: Yeditepe.
• Ayvazoğlu, B. (2017). Bir Ateşpâre Bin Yangın. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Bayram, Ü. F. (2014). Enverî Târîhi: Üçüncü Cilt (Metin ve Değerlendirme). (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Bayram, Ü. F. (2014). XVIII. Yüzyıl Resmi Tarih Yazıcılığı Örneklerinden Enverî Târîhi’nin Üçüncü Cildine Genel Bir Bakış. I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 109-117). Zonguldak.
• Baysun, M. C. (1977). Çelebîzâde. İslâm Ansiklopedisi (İ.A.), 3, (ss. 370-374). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Beyhan, M. (2009). Afetlerin Gölgesinde İstanbul. S. Öztürk (Dü.) içinde, Osmanlı Devrinde İstanbul Yangınları (ss. 187-312). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Çalışkan, M. (2000). (Vekāyi‘nüvis) Enverî Sadullah Efendi ve Tarihi’nin I. Cildi’nin Metin ve Tahlili (1182-1188 / 1768-1774). (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,.
• Ceylan, O. (2004). Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarında Edilgen Yangın Korunumu. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Restorasyon Anabilim Dalı.
• Cezar, M. (2002). Osmanlı Başkenti İstanbul. İstanbul: Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayınları.
• Çınar, A. (1999). Mehmed Emin Edîb Efendi’nin Hayatı ve Tarihi. (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çiçek, H. (2018). (Vekāyi‘nüvis) Sadullah Enverî Efendi ve Tarihi’nin II. Cildinin Metin ve Tahlili (1187-1197/1774-1783). (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı.
• Emecen, F. (2001). İzzî Süleyman Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23 (ss. 565-566). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Günay, F. (2007). Râşid Mehmed Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34 (ss.463-465). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Güngör, T. (2014). Hakim Tarihi, 1166-1180 (1753-1766) (İnceleme Metin). (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İlgürel, M. (1973). Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakâikü'l-Ahbâr. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basım Evi.
• İlgürel, M. (2014). Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakâikü'l-Ahbâr. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İpşirli, M. (1997). Halil Nurî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15 (ss. 321-323). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• İzzî Süleyman Efendi. (1784). Tarih-i İzzî. İstanbul: Râşid ve Vâsıf Efendiler Matbaası.
• Kütükoğlu, B. (1993). Çeşmîzâde Mustafa Reşid. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8(ss. 289-290). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı .
• Kütükoğlu, B. (1959). Çeşmizâde Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kütükoğlu, B. (1986). Vekayi‘nüvis. İslam Ansiklopedisi (İA), 13 (ss. 271-287). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Kütükoğlu, B. (1994). Vekayi'nüvis Makaleler. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Kılıç, A. (2019). İstanbul Yangın Kuleleri ve Çığırtkanları. İstanbul: Yem Yayınları.
• Kadıoğlu, M. (2009, 09 14). Lodos ve Poyrazın Yaptıkları. 08.29.2019 tarihinde Haberler Yazarlar Prof.Dr. Mikdat KADIOĞLU Lodos ve poyrazın yaptıkları: http://www.hurriyet.com.tr/lodosve-poyrazin-yaptiklari 12472532 adresinden alındı.
• Kos, K. (2017). İstanbul Şehir Tarihi ve Mimarisi. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Mehmed Subhî.(1783). Subhî Tarihi (1143-1156/1730-1743). İstanbul: İbrahim Müteferrika Matbaası.
• Râşid Mehmed, E. (2013). Târih-i Râşid ve Zeyli Râşid Mehmed Efendi ve Çelebizâde İsmail Asım Efendi I-II-III (1071-1141/1660-1749). (A. Özcan, Y. Uğur, B. Çakır, & A. İzgöer, Dü) İstanbul: Klasik Yayınları.
• Süleyman, İ. (1784). Tarih-i İzzî. İstanbul: Raşid ve Vasıf Efendiler Matbaası.
• Sakaoğlu, N. (1997). Selanikî, Nazima, Silahdar ve Raşid Tarihlerinden İstanbul'a Düşen Ateşler. İstanbul(21), ss. 45-52.
• Sarıkaya, H. (2017). Mehâsin'ül-Âsâr ve Hakâikü'l-Ahbâr. İstanbul: Çamlıca.
• Şahinalp, M., & Günal, V. (2012). Osmanlı Şehircilik Kültüründe Çarşı Sisteminin Lokasyon ve Çarşı İçi Kademelenme Yönünden Mekânsal Analizi. Milli Folklor 93, ss. 149-168.
• Talas, İ., & Dinç, S. (1948). İstanbul Kısaca Tarihi, Coğrafyası, Suları, Semtleri ve Anıtları. İstanbul: Suhulet Basımevi.
• Toprak, S. V. (2015). Vak‘anüvis Halil Nuri Bey Nûri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yıldız, K. (2017). 1660 İstanbul Yangını ve Etkileri Vakıflar, Toplum ve Ekonomi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yılmazer, Z. (2019). İzzî Tarihi (Osmanlı Tarihi 1157-1165/1744-1752). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu .
• Yavuz, S. (1994). Edib Mehmed Emin. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 10 (ss. 422-423). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.