İkinci Meşrutiyet Döneminin Başlarında Osmanlı Sarayında Padişah Huzurunda Bir Eğitim Faaliyeti: Huzur Dersleri

Yıl 2021, Sayı: 23, 201 - 210, 01.06.2021

Arzu Atmaca

Öz

Osmanlı Devleti’nin yaklaşık iki yüz yıllık bir geleneği olan huzur dersleri, resmi olarak 1759’da başlamış ve 1924 yılına kadar devam etmiştir. Önemli bir kültürel faaliyet olan bu dersler, Ramazan ayında sarayda padişahın huzurunda dönemin meşhur bilginleri tarafından sekiz oturum şeklinde Kâdı Beyzâvî tefsirinin münazaralı biçimde müzakeresiyle gerçekleşmiştir. Bu derslerin muhtevası tahlil edildiğinde ve derslere ilişkin daha kapsamlı düşünüldüğünde bu derslerde sadece tefsir konularına veya dinî içerikli mevzulara değil aynı zamanda Osmanlı siyasal ve toplumsal meselelerine de temas edildiği anlaşılmaktadır. Nitekim dersleri icra eden âlimler, ilgili Kur’an âyetleri ve hadisler ışığında derslerde, yeri geldiği ölçüde devlet ve toplum yapısı ile ilgili efkâr ve nazariyatlarını belirtip, dönemlerinin siyasî ve sosyal sorunlarına değinmişlerdir. Bu anlamda bu çalışmada huzur derslerinin kapsamı ve sistematiği ile ilgili kısa bir bilgi verilmesinin ardından söz konusu dönemde bu derslerde ne gibi konulara değinildiği ve bunların toplumsal ve siyasal açıdan tahlilini içeren genel bir bakış çizilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Huzur Dersleri, ramazan, tefsir, osmanlı

Kaynakça

• Akyüz, F. (2010). “İlim ve Siyasetin Bir Randevusu: Huzur Dersleri”, Milli Saraylar Kültür-Sanat-Tarih Dergisi, 6, s. 101-108.
• Ali Rıza Bey. (2001). Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, İstanbul: Kitabevi.
• Bağlan, S. Z. (2005). “Huzur Dersleri”, Üç Aylık Kültür Sanat Araştırma Dergisi, 1, Ekim, s. 10-11.
• Güldöşüren, A. (2015) “Arnavutluk’tan İstanbul’a Bir Âlim Portresi: Debreli Vildan Faik Efendi”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 48, Haziran, s. 117-148.
• İpşirli, M. (2000). “Huzur Dersleri”, (Haz. Özlem Olgun), Ramazan Kitabı, İstanbul: Kitabevi, s. 322-327.
• İpşirli, M. (2006). “Osmanlı Asırlarında Ramazan’da ilmi Faaliyetler”, Editör: Ertuğrul Tarık Kara, Tarihte Ramazan, İzmir: Yitik Hazine Yayınları, s. 17-25.
• İpşirli, M. (1998). “Huzur Dersleri”, DİA, XVIII, (s. 441-444). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kara, İ. (1997). “Huzur Dersleri”, Bir Ramazan Binbir İstanbul, İstanbul: Kitabevi, s. 29-31.
• Kara, Ö. (2013). “İslam Geleneğinde Ümerâ Huzurundaki Bilimsel Toplantıların Osmanlıcası: Huzur Dersleri” Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II, İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, s. 300-369.
• Kara, İ. (1993). İslamcılara Göre Meşrutiyet İdaresi (1908-1914), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kazıcı, Z. (2004). Osmanlı’da Eğitim-Öğretim, İstanbul: Bilge Yayınları.
• Mardin, Ebu’l-ula. (1951). Huzur Dersleri, I, İstanbul.
• Ortaylı, İ. (2008). Osmanlı Sarayında Hayat, İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Mili Eğitim Basımevi.
• Sarıhan, R. (2006). “Huzur Dersleri”, Mostar Aylık Medeniyet-Kültür Aktüalite Dergisi, 15, Mayıs, s. 60-61.
• Sakaoğlu, N. (1994). “Huzur Dersleri”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, IV, s. 98.
• Simavi, L. (2007). Sultan Mehmed Reşad Hân’ın ve Halefi’nin Sarayında Gördüklerim (Osmanlı Sarayı 1909-1919), (Haz. Sevda Şakar). İstanbul: Şehir Yayınları.
• Temizer, A. (2013). “Osmanlıda Huzur Dersi Örnekleri Tahlil ve Tenkitli Tefsir Metni Neşirleri I”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XV, sayı: 28, s. 65-92.
• Uşaklıgil, H. Z. (1965) Saray ve Ötesi, İstanbul: İnkilâp ve Aka Kitapevleri.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2014) Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ünüvar, S. (1964). Saray Hatıralarım, İstanbul: Çağaloğlu Yayınevi.
• Zilfi, M. (1993) “A Medrese For The Palace: Ottoman Dynastic Legitimation in the Eighteenth Century”, Journal of the American Oriental Society, Volume. 113, No. 2, Apr.-Jun., s. 186-191.