Modern Ziraatin Tanıtımı İçin Selanik Sanayi Mektebinde Bir Halk Eğitimi Projesi

Yıl 2021, Sayı: 23, 296 - 306, 01.06.2021

İsmail Cahit Düzgün Fatih Demirel

Öz

Dünyada sanayi alanındaki gelişmelerle birlikte Osmanlı Devleti’nde de sanayi ve ziraat alanında modernleşme çabaları başlamıştır. İlgili alanlarda gerçekleştirilen yatırımlar için ihtiyaç duyulan kalifiye elemanları yetiştirmek amacıyla Tanzimat Dönemi’nin başlarından itibaren sanayi ve ziraat mekteplerinin açılması için girişimlerde bulunulmuştur. Bu doğrultuda İstanbul’da bir Sanayi Mektebi açıldığı gibi, Midhat Paşa’nın projesi olan ıslahhaneler temelinde, vilayetlerde sanayi mektepleri açılmıştır.
Selanik Sanayi Mektebi Mithat Paşa’nın kısa süreli Selanik valiliği döneminde, onun tarafından 1874’te kurulmuştur. Selanik Sanayi Mektebi, vilayetin ihtiyaç duyduğu mesleki beceriye
sahip insanların yetiştirilmesine ve üretime önemli katkılar sağlamıştır.
Sanayi mektepleri ve daha sonra açılacak ziraat mektepleri bir taraftan ilgili alanlar için kalifiye eleman yetiştirirken diğer taraftan Osmanlı toplumunun modern sanayi ve ziraat alanında
bilinçlenmesini sağlayacak faaliyetleri planlamışlar ve gerçekleştirmişlerdir.
Bu çalışmada, örnek bir vaka olarak, Selanik Sanayi Mektebinde gerçekleştirilen ve planlanan halk eğitimi faaliyetleri, temelde Anadolu ve Rumeli seyahatleri üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Selanik, Selanik Sanayi Mektebi, mesleki eğitim, halk eğitimi, modernleşme, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi, cilt II, kısım II, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Clark, E. C. (2006) “Osmanlı Sanayi Devrimi”, Halil İnalcık/Mehmet Seyitdanlıoğlu (Ed.), tanzimat, değişim sürecinde Osmanlı imparatorluğu içinde (ss. 499-512), Ankara, Phoenix Yayınevi.
• Demirel, F-Düzgün, İ. C. (2019). “Selanik Sanayi Mektebi”, Fatih Demirel (ED.), Osmanlı Modernleşmesi Sürecinde Selanik Vilayetinde Eğitim içinde (ss. 229-262), İstanbul, İdeal Kültür Yayıncılık.
• Düzgün, İ. C. (2018). Osmanlı Modernleşmesinde Selanik Sanayi Mektebi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Artvin Çoruh Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Artvin
• Gönüllü, A. R. (2019). “Sultan II. Abdülhamid’in Bir Yadigârı: Adana Hamidiye Sanayi Mektebi”, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 10, ss. 179-202
• İnal, İ. M. K. (2013). Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• Keskin, Ö. (2016). “Bozkırda Teknik Eğitim Teşebbüsü: Ankara Sanayi Mektebi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 14 (20), ss. 65-79
• Koç, B. (2004). “Midhat Paşa’nın Niş ve Tuna Vilayetlerindeki Yenilikçi Valiliği”, Kebikeç, 18, ss. 407-415
• Koç, B. (2010). “Osmanlı Devleti’nde Islahhane ve Sanayi Mekteplerinin Kuruluş Sürecine Dair Bazı Gözlemler”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7 (2), ss. 199-217
• Korkmaz, Ş. (2017). “Manastır Sanayi Mektebi”, Aşkın Koyuncu (Ed.), Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiriler C. II içinde, (ss. 1-23), Ankara, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları.
• Korkmaz, Ş. (2018). “Üsküp Sanayi Mektebi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 16 (25), ss. 249-283
• Kurt, B. (2013). “Modernleşen Sanayiye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri” History Studies, 5 (3), ss. 151-173
• Kuzucu, K. (2017). “Balkanlar’da Son Osmanlı Padişahı: Sultan V. Mehmed Reşad’ın 1911 Yılındaki Rumeli Seyahati”, Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER), 2 (2), ss. 1-39
• M. Şemseddin (1328). “Selanik Ziraat Gazetesi Yazıcı ve Bilgiçlerinin Seyahatleri Münasebetiyle”, Sebîlürreşâd, 21 Haziran 1328, ss. 341-343
• Mercan, M. (2009). “Sultan Abdülmecid’in Rumeli Gezisi Hakkında Bazı Tespitler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIV (1), ss. 81-100
• Özdemir, S. (2015). II. Abdülhamid Devri Vilayet Sanayi Mektepleri, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis
• Öztürk, C. (1995). “Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Doğuşu I: Islahhaneler”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı içinde (ss. 427-442), İstanbul, Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, C. (1999). “Islahhane”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19, ss. 190-191
• Yıldırım, M. A. (2012). “II. Meşrutiyet Devrinde Vilayet Sanayi Mekteplerini Yeniden Yapılandırma Girişimleri: Vilâyât Sanayi Mektepleri Tertibatı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 31 (52), ss. 135-170
• Yıldırım, M. A. (2013a). Dersaâdet Sanayi Mektebi, İstanbul Sanayi Mektebi 1868-1926, İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• Yıldırım, M. A. (2013b). “Osmanlı Vilayetlerinde Mesleki-Teknik Eğitimin Gelişimine Bakışlar: Bursa Sanayi Mektebi”, Karadeniz Araştırmaları, 10 (37), ss.71-90
• Yıldırım, M. A. (2014). “Abdülhamit Devrinde Mesleki-Teknik Eğitimin Gelişimi: Vilayet Sanayi Mektepleri”, Sultan II. Abdülhamit Sempozyumu, Bildiriler cilt. II içinde (ss. 217-234), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.