Bauhaus’ta Eğitim: El Sanatlarından Endüstriyel Üretime, Bireyselden Kolektif Yaratıma

Yıl 2021, Sayı: 23, 492 - 505, 01.06.2021

Solmaz Bunulday

Öz

Sanayileşme sonrası, Avrupa’da değişen ekonomik ve sosyal koşullar sanatta da “alışılagelen görev, fonksiyon ve uygulanma sistemi”nin tartışılmasına neden olmuştur. Almanya’da Werkbund’la başlayan yeni sisteme entegre olma çabası daha sonra Bauhaus Okulu ile devam edecektir. Tümel (bütüncül) bir sanat anlayışını (Gesamtkunstwerk) benimseyen okulu, Vorkurs bağlamında, kronolojik olarak iki ayrı dönemde ele almak mümkündür. Okulun kurulduğu ilk yıllardan itibaren eğitim programında değişmeyen tek şey Vorkurs’tur.
Vorkurs’ta verilen eğitimi 1919 yılından 1922 yılına kadar geçen süreçte özellikle Johannes Itten’in eğitim anlayışının belirgin olduğu birinci dönem ve Bauhaus Okulu’nun bir tasarım enstitüsü olarak tanımlandığı Dessau’daki fonksiyonelitenin, rasyonalitenin ve ekonomik olanın öne çıkarıldığı ikinci dönem olmak üzere iki dönemde ele almak mümkündür. Kurulduğu ilk yıllardaki eğitim felsefesi tamamen yok olmamış olsa dahi okulun süreç içinde koşullara bağlı olarak değişim ve dönüşüm yaşadığı ve bunun da eğitim ve öğretimin içerik ve uygulanış şekline yansıdığı görülmektedir. Bauhaus’un kurulduğu andan kapatıldığı ana kadar olan süreci, sadece değişen siyasi ve ekonomik koşulların bir sonucu olarak değil bunlara bağlı olarak okulda yaşanan iç çatışmalarla değerlendirmek daha doğru olacaktır. Zira bilinmelidir ki Bauhaus açıkladığı manifestosunun çok uzağına düşmese de içerdeki çatışmaların ve dışardan gelen saldırıların eğitimin yeniden örgütlenmesine etkisi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bauhaus, gesamtkunstwerk, vorkurs, tasarım enstitüsü

Kaynakça

• Artun, A. ve Aliçavuşoğlu, E. (Ed.). (2009). Bauhaus: Modernleşmenin tasarımı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bektaş, D. (1992). Çağdaş grafik tasarımının gelişimi. İstanbul: YKY.
• Conrads, U. (1991). 20. yüzyıl mimarisinde program ve manifestolar. (S. Yavuz, Çev.). İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
• Dreher, O. ve Ganz, E. (1979). Mazdaznan nedir? Mazdaznan yaşam biliminin Dr. O. Z. Haniş yönünden yeniden canlandırılması. (G. Ananias, Çev.). İstanbul: Renkiş Basımevi.
• Droste, M. (1993). Bauhaus 1919-1933. Köln: Benedikt Taschen.
• Fiedler, J. ve Feierabend, P. (Ed.). (1999). Bauhaus. Köln: Könemann.
• Forgacs, E. (2017). Bauhaus 1919-1933. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: Janus.
• Gropius, W. (1967). Yeni mimari ve Bauhaus. (Ö. Aksoy-E. Aksoy, Çev.). İstanbul: Mimarlar Odası Kültür Yayınları.
• Harrison, C. & Wood, P. (Ed.). (1997). Art in theory 1900-1990 An anthology of chaning ideas. Oxford: Blackwell Publishers.
• Kabaş, Ö. (1976). Tüm-çevresel gerçekçilik: Bildirişim ve sibernetik kuramları açısından plastik sanatların oluşumuna bir bakış. İstanbul: İ.D.G.S.A. Yayınları.
• Read, H. (1973). Sanat ve endüstri, endüstriyel tasarımın ilkeleri. (N. Bayazıt, Çev.). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (1992). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Whitword, F. (1992). Bauhaus: Masters and students by themselves. London: Thames and Hudson.
• Aközer, E. (2009). Mimarın özgürlüğü. A. Artun ve E. Aliçavuşoğlu (Ed.), Bauhaus: Modernleşmenin tasarımı içinde (ss. 111-133). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Artun, A. (2009). Geometrik modernlik: Bauhaus enternasyonali ve Türkiye’de sanat. A. Artun ve E. Aliçavuşoğlu (Ed.), Bauhaus: Modernleşmenin tasarımı içinde (ss. 183-199). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bilgin, İ. (2009). Bauhaus’un zamanı ve yeri. A. Artun ve E. Aliçavuşoğlu (Ed.), Bauhaus: Modernleşmenin tasarımı içinde (ss. 95-109). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bingöl, Y. (1985). Bauhaus ve endüstriyel gelişmenin sanat eğitimine etkileri. Boyut Dergisi, 32 (5), ss. 25-27.
• Gabo, N. & Pevsner, A. (1997). The realistic manifesto. In C. Harrison & P. Wood, (Eds.), Art in theory 1900-1990 an anthology of chaning ideas, (pp. 297-299). Oxford, England: Blackwell Publishers.
• Gropius, W. (1997). The theory and organization of the Bauhaus. In C. Harrison & P. Wood, (Eds.), Art in theory 1900-1990 an anthology of chaning ideas, (pp. 339-343). Oxford, England: Blackwell Publishers.
• Maciuika, J. V. (2009). Deutscher Werkbund ve Osmanlı İmparatorluğu: Birinci dünya savaşı öncesinde tasarım reformu, ekonomi politikası ve dış politika. (E. Gen, Çev.). A. Artun ve E. Aliçavuşoğlu (Ed.), Bauhaus: Modernleşmenin tasarımı içinde (ss. 35-66). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rykwert, J. (1982). The Dark Side of the Bauhaus. In The Necessity of Artifice: Ideas in Architecture, (pp.44-49). London, England: Academy Editions.
• Sönmez, N. (2011). Gesamtkunstwerk ve çağdaş Türk sanatı üzerine notlar. Sanat Dünyamız, 121, ss. 20-25.
• Bıçaklar, H. (2020). Alman milliyetçiliğinin Richard Wagner'in müziğine etkisi ve ‘Der Ring des Nibelungen’ Operası’nın incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sahne Sanatları Ana Bilim Dalı, Ankara. 10.03.2021 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez Merkezi adresinden edinilmiştir.
• Annepçioğlu, H. K. (2019). Gesamtkunstwerk kavramı ve Sarkis üzerine bir inceleme. Sanat Yazıları. 10.03.2021 tarihinde https://openaccess.mku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12483/2986/ KaracaliAnnepcioglu%2CHulya2019.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden edinilmiştir.
• https://www.guntastolzl.org/Works/Bauhaus-Weimar-1919-1925/Free-Artistic-Work/ (Erişim: 28.03.2021)
• Ceylan, E. (2019). Bauhaus 1919-133. mimar-ist. 15.03.2021 tarihinde https://www.e-skop.com/images/UserFiles/Documents/Editor/mimar.ist_65.pdf adresinden edinilmiştir.
• https://www.guntastolzl.org/Works/Bauhaus-Weimar-1919-1925/Weimar-Photos/i-RH8ZJxC (Erişim: 28.03.2021)
• https://www.klassik-stiftung.de/haus-am-horn/(Erişim: 28.03.2021)
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Weimar,_Haus_am_Horn,_2019-09_CN-11.jpg (Erişim: 28.03.2021)
• https://www.bauhauskooperation.com/knowledge/the-bauhaus/training/preliminary-course/laszlo-moholy-nagys-preliminary-course/ (Erişim: 29.03.2021)
• https://www.meisterdrucke.uk/fine-art-prints/Joost-Schmidt/738491/Bauhaus-exhibition.-Postcard,-1923.-.html (Erişim: 03.04.2021)
• https://breuer.syr.edu/xtf/search?brand=breuer&collection=breuer&f1-project=Haus+am+Horn%2C+Interiors (Erişim: 03.04.2021)
• https://www.klassik-stiftung.de/en/haus-am-horn/ (Erişim: 03.04.2021)
• https://weibo.com/ttarticle/x/m/show/id/2309404574155701092430?_wb_client_=1&object_id=1022%3A2309404574155701092430&extparam=lmid--4574155699403365&luicode=10000011& lfid=231522type%3D1%26amp%3Bt%3D10%26amp%3Bq%3D%23%E5%8C%85%E8%B1%AA%E6%96%AF%23&featurecode=newtitle%E9%A9%AC%E5%A4%A9 (Erişim: 04.04.2021)
• https://medium.com/builderscollective/the-next-100-years-of-bauhaus-2c46d78748fa(Erişim: 04.04.2021)