Veli Liderliğine İlişkin Öğretmen Algıları

Yıl 2021, Sayı: 23, 545 - 569, 01.06.2021

Erkan Kıral Salih Çukuroğlu

Öz

Araştırma, veli liderliğine ilişkin ortaokul öğretmenlerinin algılarını ortaya çıkarmak amacıyla betimsel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırma 233 öğretmenle yürütülmüştür. Verilerinin toplanmasında “Kişisel Bilgi Formu” ve “Veli Liderliği Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel ve kanıtlamasal istatistik tekniklerinden yararlanılmıştır. Veli liderliğine ilişkin öğretmenlerin algısı, en yüksek düzeyde dönüşümsel, en düşük düzeyde öğretimsel liderlik boyutlarındadır. Öğretmenlerin veli liderliğine ilişkin genel algısı orta düzeydedir. Özel okulda görev yapan öğretmenlerin veli liderliğine ilişkin algıları, devlet okullarında görev yapanlardan yüksektir. Erkek öğretmenlerin dönüşümsel veli liderliğine ilişkin algıları, kadın öğretmenlerden yüksektir. Okuldaki görev süresi 3 yıl ve daha az olan öğretmenlerin; vizyoner, hizmetkar, dönüşümsel liderlik boyutlarında ve genel veli liderliğine ilişkin algıları, okuldaki görev süresi 4 yıl ve üzeri olan öğretmenlerden yüksektir. 30 yaş ve altında olan öğretmenlerin vizyoner liderliğe ilişkin algıları, 41 yaş ve üzeri olan öğretmenlerden yüksektir. Öğretmenlere veli liderliğine ilişkin eğitimlerin verilmesi, kadın öğretmenlerin dönüşümsel veli liderliği algılarının düşük çıkmasının nedenlerinin araştırılması gibi çeşitli öneriler veri

Anahtar Kelimeler

Liderlik, veli, öğretmen, okul

Kaynakça

• Adams, M. B.,Womack, S. A., Shatzer, R.H., & Caldarella, P. (2010). Parent involvement in school wide social skills instruction: Perceptions of a home note program. Education, 130 (3), pp. 513-28.
• Akan, D. (2017). Effective school evaluation in primary schools from the dimension of parents. Journal of Education and Training Studies, 5 (1), 134-140.
• Akgündüz, Y. (2012). Konaklama işletmelerinde otantik liderlik ve öz yeterlilik arasındaki ilişkinin analizi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Akyüz, B. ve Eren, M. Ş. (2013). Hizmetkar liderlik davranışlarının eğitim sektörü üzerindeki etkisine yönelik teorik bir çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8 (2), ss. 191-205.
• Arnold, H. D., Zeljo, A., Doctoroff, L. G., & Ortiz, C. (2008). Parent involvement in preschool: Predictors and the relation of involvement to preliteracy development, School Psychology Review, 37 (1), pp. 74-90.
• Aslan, M. ve Ağır, A. A. (2014). Resmi ve özel okul öğretmenlerinin paylaşılan liderliğe ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1), ss. 117-142.
• Aslanargun, E. (2007). Okul - aile işbirliği ve öğrenci başarısı üzerine bir tarama çalışması. Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), ss. 119-135.
• Babaoğlan, E., Çelik, E. ve Nalbant, A. (2018). İdeal öğrenci velisi üzerine nitel bir çalışma. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9 (1), ss. 51-65.
• Balcı, A. (2014). Etkili okul, okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Barnard, W. M. (2004). Parent involvement in elementary school and educational attainment. Children And Youth Services Review, 26 (1), pp. 39-62.
• Bayrakçı, M. ve Dizbay, S. (2013). Ortaöğretim kurumlarında okul aile birliklerinin okul yönetimine katılım düzeyleri. Sakarya University Journal of Education, 3(1), ss. 98-112.
• Bilir, M. E. (2007). Öğretmen algılarına göre ilköğretim okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleriyle öğretmenlerin iş doyumu ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Buharalıoğlu, C. (2014). İlköğretim öğretmenlerinin okul yöneticilerinin vizyoner liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin görüşleri (İzmir İli Çiğli İlçesi Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çetin, M., Tatık, R. Ş., Doğan, B. ve Çayak, S. (2016).Veli liderliği bağlamında veli temsilcileri üzerine nitel bir çalışma. Route Educational and Social Science Journal, 3 (1), ss. 186-194.
• Çetin, Ş. (2019). Okul müdürlerinin karşılaştığı sorunlar: Nitel bir inceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (4), ss.1637-1947.
• Çetiner, A. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Burdur İli örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Çilesiz, A. (2019). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik özelliklerine ilişkin ortaokul öğretmenlerinin görüşleri (Samsun ili örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, EğitimBilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Çobanoğlu, F. (2003). İlköğretim yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Demirtaş, Z. ve Küçük Ö. (2016). Ortaöğretim okullarında görev yapan okul müdürlerinin vizyoner liderlik davranışları ile öğrenci akademik başarı arasındaki ilişki. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (7), ss. 53-68.
• Edmonds, R. (1979). Effective schools for the urban poor. Educational Leadership, 37(5), ss. 15-24.
• Eren, Z. (2019). Okul örgütü ve yönetimi. U. Akın (Ed.), Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi içinde. (ss.177-229) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Epstein, J. L. (1995). School/family/community partner ships: Caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 76 (9), ss. 701-12.
• Epstein, J. L. & Sheldon, S. B. (2002a). Improving student behavior and school discipline with family and community involvement. Education and Urban Society, 35, pp. 4-26.
• Epstein, J. L., & Sheldon, S. B. (2002b). Present and accounted for: Improving student attendance through family and community involvement. Journal of Educational Research, 95 (5), pp. 308-318.
• Eraslan, L. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Erdoğan, Ç. ve Demirkasımoğlu, N. (2010). Ailelerin eğitim sürecine katılımına ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri. Educational Administration: Theory and Practice, 16 (3), ss. 399-431.
• Erol, Y. ve Turhan, M. (2018). Veliye Yönelik Paylaşılan Liderlik Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 5 (1), ss. 83-96 .
• Eryılmaz, F. (2006). Endüstri meslek lisesi okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri (Ankara İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Fan, X. & Chen, M. (2001). Parental involvement and students’ academic achievement: A meta-analysis. Educational Psychology Review,13 (1), pp. 1–22.
• Gonida, E. N. & Cortina, K. S. (2014). Parental involvement in homework: Relations with parent and student achievement related motivational beliefs and achievement. British Journal of Educational Psychology, 84 (3), pp. 376-396.
• Gonzalez-DeHass, A. R. & Willems, P. P. (2003). Examining the under utilization of parent involvement in the school. School Community Journal, 13 (1), pp. 85-99.
• Gonzalez-De Hass, A. R., Willems, P. P. & Doan Holbein, M. F. (2005). Examining the relationship between parental involvement and student motivation. Educational Psychology Review, 17 (2), pp. 99-123.
• Göksal, G. Y. (2017). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Aydın İli Bozdoğan İlçesi Örneği). (Tezsiz Yüksek Lisans Projesi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli
• Henderson, A. T. & Mapp, K. L. (2002). A New Wave of Evidence: The Impact of School, Family, and Community Connections on Student Achievement. Austin, Texas: SEDL.
• Jeynes, W. H. (2007). The relationship between parental involvement and urban secondary school student academic achievement: A meta-analysis. Urban Education, 42 (1), pp. 82-110.
• Kabaş, S. S. (2015). Öğretmen algılarına göre ortaokul müdürlerinin dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik stilleri ile öğrencilerin TEOG sınavı başarısı arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Kahveci, H. (2012). İlköğretim okullarında hizmetkar örgüt liderliğinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Karabağ, E. (2007). Velinin liderliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kıral, B. (2017). Okul toplum ilişkileri. M. M. Arslan (Ed.) Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi içinde (ss.255-303). Ankara: Soysal Yayıncılık.
• Kıral, B. (2019). The rights and responsibilities of parents according to the views of teachers, Asian Journal of Education and Training, 5 (1), ss. 121-133.
• Kıral, B. & Gidiş, Y. (2019). The evaluation of school-parent association activities according to the views of the teachers, Universal Journal of Educational Research,7 (3).874-884.
• Kıral, B. (2020). A Case Study Regarding of the Parental Responsibilities to Their Children, Eurasian Journal of Educational Research, 85 (1), ss. 65-92.
• Kıral, E. (2019, Kasım). Veli liderliği ölçeği geliştirme çalışması. 10. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu, Antalya.
• Kıral, E. (2020a). Excellent leadership of school administrators: A Cross-cultural investigation. 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı desteklenen Proje. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı. Ankara.
• Kıral, E. (2020b). Excellent leadership theory in education. Journal of Educational Leadership and Policy Studies, 4 (1), pp. 1-30.
• Kıral, E. ve Kızılkaya, O. (2016, Mayıs). Yönetici, öğretmen, hizmetli, veli ve öğrenci görüşlerine göre okul güvenliği sorunları ve çözüm önerileri. 15th International Primary Teacher Education Symposium, Mugla.
• Kıral, E. ve Ocak, E. (2016, Mayıs). Ortaokulda yapılan veli ziyaretlerine ilişkin yönetici şube rehber öğretmeni ve veli görüşleri. VIII. Uluslar Arası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale.
• Kiriş, B. ve Aslan, H. (2019). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile öğretmenlerin mesleki benlik saygıları arasındaki ilişkiye yönelik öğretmen algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (72), ss.1656-1675.
• Kotaman, H. (2008). Türk ana babalarının çocuklarının eğitim öğretimlerine katılım düzeyleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (1), ss. 135-149.
• Kuyulu, İ. (2019). Spor liselerinde görev yapan yöneticilerin vizyoner liderliklerinin öğretmenlerin motivasyonuna ve örgütsel bağlılık düzeylerine etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Lindberg, E. N. (2014). Eğitim fakültesi son sınıf öğrencilerinin aile katılımı ile ilgili görüşleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14 (4), pp. 1339-1361.
• Martin, M. ve Waltman, C. (2000). Çocuğunuzun okulla ilgili sorunlarını çözebilirsiniz (F. Zengin Dağıtır, Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• MEB. (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. 15.08.2019 tarihinde http://2023vizyonu. meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf adresinden edinilmiştir.
• MEM. (2019). Aydın İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2017-2018 Eğitim Öğretim Yılına Ait Genel Bilgiler. Aydın İl Milli Eğitim Müdürlüğü resmi internet sitesinden 10.01.2019 tarihinde http://aydin.meb.gov.tr/www/istatistikler/icerik/181 adresinden edinilmiştir.
• Nakamura, R. M. (2000). Healthy classroom management: Motivation, communication, and discipline. Canada: Wadsworth Thomson Pub.
• Olukçu, E. (2018). Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik rolleri ile öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeylerinin ilişkisi (Çorum İli Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Oran, N. (2002). İlköğretim ve ortaöğretim okul yöneticilerinin dönüşümsel önderlik özelliklerine ilişkin öğretmenlerin algı ve beklentileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Organisation for Economic Co-operationand Development (OECD). (2016). Society at a Glance 2016. 20.02.2020 tarihinde https://www.oecd.org/turkey/sag2016-turkey.pdfadresinden edinilmiştir.
• Özler E. D., Atalay G. C. ve Şahin D. M. (2010). Örgütlerde sinizm güvensizlikle mi bulaşır? Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2 (2), ss. 47-57.
• Özmusul, M. (2018). Okul yönetiminde karar sürecine öğrenci, veli ve personelin katılması: Paylaşımcı liderlik bakımından bir analiz. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 1 (2), ss. 94-108.
• Purkey, S. & Smith, M. (1983). Effective schools: A review. The Elementary School Journal, 83, pp. 427-462.
• Sheldon, S. B. (2003). Linking school-family-community partnerships in urban elementary school to student achievement on state tests. The Urban Review, 35 (2), pp. 149-165.
• Sheldon, S. B. (2007). Improving student attendance with school, family, and community. The Journal of Educational Research, 100 (5), pp. 267-275.
• Taşdan, M. (2010). Türkiye’deki resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okulun örgütsel değerleri arasındaki uyum düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (1), ss. 113-148.
• Tavşancıl, E. (2019). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Taymaz, H. (2019). Okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tosun, F. (2015). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerinin öğretmen görüşlerine göre araştırılması: Başakşehir ilçe örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV). (2017). The Civil Society Environment in Turkey 2017 Report. 11 Kasım 2019 tarihinde https://www.tusev.org.tr /usrfiles/images/ Monitoring Matrix_ The Civil_Society_Environment_in_Turkey_2017 Report. pdf adresinden edinilmiştir.
• Usta, M. E. ve Ünsal, Y. (2018). Okullarda algılanan hizmetkar liderlik düzeyinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8 (4), ss. 168-184.
• Yavuz, Y. ve Yılmaz, E. (2012). Resmi ve özel ilköğretim okullarının okul kültürü üzerine öğretmen ve öğrenci görüşleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, 1(3), ss.76-90.
• Yılmaz, E. ve Kurşun A. T. (2015). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile öğretmenlerin akademik iyimserlik düzeyleri arasındaki ilişki, Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 1 (1), ss. 35-48.
• Wilder, S. (2014). Effects of parental involvement on academic achievement: A meta synthesis. Educational Review, 66(3), pp. 377-397