Bir Eleştiri Yazısı: Kürtler ve Peripatetik Gruplarla İlgili Çalışmalarda Akademik Sorumluluğun Politik Boyutları

Yıl 2021, Sayı: 24, 752 - 766, 01.11.2021

N. Argun Çakır

Öz

Bu yazı MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi’nin 2. cilt 18. sayısında yayımlanmış “Mardinli Koçerler” başlıklı makale (Mak ve Kurtişoğlu, 2018) üzerine kaleme alınmış bir eleştiri yazısıdır. Bahsedilen makale günümüzde yöre insanları tarafından Mardin bölgesi olarak tanımlanan bölgedeki kemaçe icracıları hakkında, özelde ise 1970’lerden itibaren bölgedeki en meşhur kemaçe icracısı olan Miradê Kinê’nin Sabiha şarkısı icrası hakkındadır. Makalede şarkının Arapça, Kürtçe, Süryanice ve Türkçede söylendiği kayıtların bulunması Mardin’de çokkültürlülüğün bir tezahürü ve ifadesi olarak yorumlanmıştır. “Mardinli Koçerler” makalesi, incelediği icracılar ve repertuvar anlamında bir ilk çalışma değeri taşımaktadır, fakat makalenin sunduğu veriler ve iddiaların bazıları sorunludur. Bu eleştiri yazısının amacı “Mardinli Koçerler” makalesine derinliğine sirayet etmiş olan hatalı bilgileri ve anlayışları aynı alanda yürüttüğüm araştırmamın ışığında değerlendirmek ve makalenin ana öznelerini oluşturan Kürtler ve peripatetikler bağlamında bu hataların
politik boyutlarını tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Dom, Koçer, Mıtrıp, Rebap, Kemençe

Kaynakça

• Aslan, M. E. (2019). Hostayê Ribabê Miradê Kinê û Analîza Şerê Wî Yê Bi Navê Osê Zerî [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Aygün, H. (2012). Dom. 20 Eylül 2020 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=CMmzxBFUamo adresinden erişildi.
• Barth, F. (1961). Nomads of South Persia: The Basseri Tribe of the Khamseh Confederacy. Little, Brown and Company.
• Benninghaus, R. (1991). Les Tsiganes de la Turquie orientale. Etudes Tsiganes, 3, ss. 47-53.
• Berland, J. C. ve Rao, A. (2004). Unveiling the Stranger: A New Look at Peripatetic Peoples. J. C. Berland ve A. Rao (der.) Customary Strangers: New Perspectives on Peripatetic Peoples in the Middle East, Africa, and Asia içinde (ss. 1-30). Praeger.
• Bruinessen, M. van. (1992). Agha, Sheikh and State: The Social and Political Structures of Kurdistan. Zed Books.
• Cizîrî, Ş. (1996). Edebiyata Mitirban. Kultur û Raman içinde (ss. 112-120). Nûdem.
• Cizîrî, Ş. (1997). Bûyer, hunermend, û huner. Nûdem, 21, ss. 62-71.
• Cizîrî, Ş. (1998). Nuho an jî Kalo. Nûdem, 25, ss. 141-154.
• Cizîrî, Ş. (1999). Kultur û Edebiyata Devkî, Nûdem.
• Çakır, A. (2011). The Representation of the Dengbêj Tradition in Kurdish contemporary Popular Discourse [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Exeter Üniversitesi.
• Çakır, A. (2019). From charity-seeking to music-making: An ethnography of peripatetic adaptation in the Mêrdîn (Mardin) area, southeastern Turkey [Yayımlanmamış doktora tezi]. Exeter Üniversitesi.
• Çakır, A. (2022). Cihê Miradê Kinê yê di nav kemaçevanan de: Taybetmendiyên muzîkjeniya Miradê Kinê û kokên wan. Davut Yeşilmen (der.) Mirê kemaçê: Miradê Kinê içinde. Weşanên Dara. (Yayımlanma aşamasında).
• Çelik, A. ve Şahin, E. (2012). Ötekilerin Hiyerarşisinde Kültürel ve Sınıfsal Karşılaşmalar: Kürt Toplumunda Çingene Algısı ve Sosyal Dışlanma Pratikleri. Toplum ve Kuram, 6-7, ss. 307-325.
• Dündar, F. (2013). İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İletişim.
• Gültekin, M. ve Tan, M. (2017). Siirt Dudêran Aşireti: Yapı ve Değişim. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), ss. 187-205.
• Hamelink, W. (2016). The Sung Home: Narrative, Morality, and the Kurdish Nation, Brill.
• Hamelink, W. ve Hanifi, B. (2014). Dengbêjs on borderlands: Borders and the state as seen through the eyes of Kurdish singer-poets. Kurdish Studies, 2(1), ss. 34-60.
• Hassanpour, A. (1993). The internationalization of language conflict: The case of Kurdish. E. Fraenkel ve C. Kramer (der.) Language contact – language conflict içinde (ss. 107-155). Peter Lang.
• Işık, M. (2016). Göçerlerde İletişim ve Medya Araçlarını Kullanım Alışanlıkları: Koçerler Üzerine Bir Alan Araştırması. Culture and Communication in Anatolia: Past, Present and Future Symposium Proceedings (15 June 2016) içinde (ss. 52-65). Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Karlıdağ, M. ve Marsh, A. (2008). Türkiye’deki Çingene Toplumu ve Çingene Kimliği Üzerine Bir Yazın Taraması. E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Gökçen ve S. Özçelik (der.) Biz Buradayız!: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi içinde (ss. 137-151), Edirne Roman Derneği, European Roma Rights Centre, Helsinki Yurttaşlar Derneği. 15 Ağustos 2019 tarihinde https://hyd.org.tr/attachments/article/30/biz_buraday%C4%B1z_-_turkiye'de_romanlar-3.pdf adresinden edinilmiştir.
• Keskin, N. (2016). Müzik, Anlatı, Kimlik: Tûr-Abdin’de bir Anlatım Biçimi Olarak Mıtrıplık. Gece Kitaplığı.
• Mak, M. ve Kurtişoğlu, B. O. (2018). Mardinli Koçerler. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(18), ss. 327-348.
• Meyer, F. (2004). Biography and Identity in Damascus: A Syrian Nawar Chief. J. C. Berland ve A. Rao (der.) Customary Strangers: New Perspectives on Peripatetic Peoples in the Middle East, Africa, and Asia içinde (ss. 71-91). Praeger.
• Öksüz, M. (2020). Bilimsel körlükten zorla yerinden etmeye: Siirt’teki Koçerlerin etnikleşme süreci. Toplum ve Bilim, 152, ss. 104-134.
• Öner, S. (2008). Folk Songs, Translation and the Question of (Pseudo-)Originals. The Translator, 14 (2), ss. 229-246. doi:10.1080/13556509.2008.10799257.
• Özmen, A. (2006). Tur Abdin Süryanileri Örneğinde Etno-kültürel Sınırlar [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Öztürk, M. (1998). Dersim ve Kolonizatör Folklorcular: Nazımiye Tetkik Seyahati Notları. Folklora Doğru, 63, ss. 49-59.
• Rao, A. (1987). The concept of peripatetics: An introduction. A. Rao (der.) The Other Nomads: Peripatetic Minorities in Cross-cultural Perspective içinde (ss. 1-34). Bohlau Verlag.
• Schäfers, M. (2015). Being sick of politics: The production of dengbêjî as Kurdish cultural heritage in contemporary Turkey. European Journal of Turkish Studies, 20. 20 Eylül 2020 tarihinde https://journals.openedition.org/ejts/5200 adresinden edinilmiştir.
• Schäfers, M. (2017). Writing against loss: Kurdish women, subaltern authorship, and the politics of voice in contemporary Turkey. Journal of the Royal Anthropological Institute, 23(3), ss. 1-19.
• Schäfers, M. (2018). ‘It Used to Be Forbidden’: Kurdish Women and the Limits of Gaining Voice. Journal of Middle East Women’s Studies, 14(1), ss. 3-24.
• Schäfers, M. (2019). Archived Voices, Acoustic Traces, and the Reverberations of Kurdish History in Modern Turkey. Comparative Studies in Society and History, 61(2), ss. 447-473.
• Skutnabb-Kangas, T. ve Fernandes, D. (2008). Kurds in Turkey and in (Iraqi) Kurdistan: A Comparison of Kurdish Educational Language Policy in Two Situations of Occupation. Genocide Studies and Prevention, 3(1), ss. 43-73.
• Tan, M. (2013). Göçebelikten Kent Hayatına Geçiş: Siirt Dudêran Aşireti Örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Tayanç, M. (2018). Göçerlerin Kente Tutunma Biçimleri: Siirt Conkbayır Mahallesi Örneği. Hiberlink Yayınları.
• Turgut, L. (2002). Cembelî fils du prince de Hekkarî et la Tradition des Mitirbs, Online Publikationen des Seminars für Iranistik an der Georg-August Universität Göttingen. 20 Eylül 2020 tarihinde https://www.uni-goettingen.de/de/document/download/44811e02d9cb1d307325ba7b1d1326f2.pdf/Cembeli_fils_du_prince_de_Hekkari.pdf adresinden edinilmiştir.
• Turgut, L. (2018). Imagining a New Mitirb: A Text Analysis of a Singer-Poet Tradition in Ṭûr ‘Abdîn. U. Özdemir, W. Hamelink ve M. Greve (der.) Diversity and contact among singer-poet traditions in Eastern Anatolia içinde (ss. 53-76). Ergon Verlag.
• Ünal, R. ve Şahin, M. (2018). Türkiye’de Bölge Radyoculuğu Deneyimi: TRT Çukurova Radyosu Örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29, ss. 332-351.
• Üngör, U. Ü. (2008). Geographies of Nationalism and Violence: Rethinking Young Turk ‘Social Engineering’. European Journal of Turkish Studies, 7. 19 Temmuz 2021 tarihinde http://journals. openedition.org/ejts/2583 adresinden edinilmiştir. DOI: https://doi.org/10.4000/ejts.2583
• Yüksel, M. (2011). Dengbêj, Mullah, Intelligentsia: the Survival and Revival of the KurdishKurmanji Language in the Middle East, 1925–1960 [Yayımlanmamış doktora tezi. Chicago Üniversitesi.
• Yüksel, M. (2014). Kurdolojî û Malbata Celîlan, Avesta.
• Yüksel, M. (2016). On the Borders of the Turkish and Iranian Nation-States: The Story of Ferzende and Besra. Middle Eastern Studies, 52 (4), ss. 656–676.
• Yüksel, M. (2019). Oral Poets in Conflict: Âşık Veysel and Dengbêj Reso on the Rope. Journal of Folklore Research, 56 (1), ss. 71-103.