‘ULUSAL DAVA’DAN ‘AYAKBAĞI’NA: KIBRIS SİYASETİNİN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2011, Sayı: 16, 71 - 115, 31.12.2011

Özge Yaka

Öz

Bu çalışma 2000’li yıllarda Türkiye’de Kıbrıs sorununun hem resmi devlet politikası bağlamında hem de kamuoyunda algılanış ve ele alınışında yaşanan dönüşümü değişik boyutlarıyla betimlemeyi ve tarihsel bir perspektif ışığında analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda makale, Kıbrıs meselesinin tarihsel gelişiminin eleştirel bir tahlilini, özellikle de 1999 sonrası döneme ve büyük sermaye ve onun temsilcisi TÜSİAD’ın söz konusu dönüşümde oynadığı role odaklanarak, yapmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin Kıbrıs politikasındaki ve kamuoyunun konuya bakışındaki dönüşümü anlamak ve analiz etmek için, bu süreci ülkenin genel siyasi atmosferi ve dönemin hegemonik vizyon/proje/görüşleri ile ilişkilendirmenin gerekliliği savunulmaktadır. Kıbrıs hakkındaki resmi politika ve kamuoyu görüşünün özellikle 2000’li yıllarda dönüşmesini, Helsinki Zirvesinin ardından bir hegemonik proje olarak ortaya çıkan AB üyelik sürecinden bağımsız olarak anlamak ve analiz etmek mümkün değildir. Bu çalışma Türkiye’nin Kıbrıs siyasetinin dönüşümünün 2002 seçimlerinin hemen ar- dından ortaya çıkan AKP-büyük sermaye koalisyonu eliyle hayata geçirildiğini ve AB’ye üyelik (hegemonik) projesinin bir boyutu olarak görülmesi gerektiğini savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Türkiye’nin AB üyelik süreci, TÜSİAD, hegemonik proje.

Kaynakça

• An, A. (2003), Kıbrıs Nereye Gidiyor, 2. Baskı, İstanbul: Everest.
• Arcayürek, C. (18.01.2003), “Nereye?”, Cumhuriyet.
• Bailer-Allen, S. (2000), “The Dynamics of the Cyprus Conflict since the Submission of the Greek-Cypriot EU Membership Application”, Bozkurt İ. (der.) Proceedings of the Third International Congress for Cyprus Studies içinde, Gazimağusa: Eastern Mediterranean University Centre for Cyprus Studies Publishments.
• Belge, M. (2003), Yaklaştıkça Uzaklaşıyor mu?: Avrupa Birliği ve Türkiye, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Berkan, İ. (05/06/2002), “Kıbrıs Bir Ada mıdır?”, Radikal.
• Berkan, İ. (09/02/2004), “Siyasi İrade Var mı, Yok mu?”, Radikal.
• Bonefeld, W. (2002) “European Integration: The Market, the Political and Class”, Capital and Class No: 77, s. 117-142.
• Bora, T. (2002), “Hangi Avrupa Birliği? Hangi Müktesebat?”, Birikim, 157, s. 16-20.
• Bora, T. ve Canefe N. (2002), “Türkiye’de Popülist Milliyetçilik”, Bora, T. (der.) Milliyetçilik, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 4 içinde, İstanbul: İletişim, s. 635-662.
• Boratav, K. (1995), 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, 2. Baskı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Bozkurt, E. ve Demirel, H. (2004), Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği Kapsamında Kıbrıs Sorunu, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Buci-Glucksmann, C. (1982), “Hegemony and Consent: A Political Strategy”, Sassoon A.S. (der.) Approaches to Gramsci içinde, London: Writers and Readers, s. 116-126.
• Çağlar, B. (2003), “Avrupa Birliği ve Kıbrıslı Türkler”, Hasgüler, M. ve İnatçı Ü. (der.) Kıbrıs’ın Turuncusu içinde, İstanbul: Anka, s. 171- 186.
• Çarkoğlu, A. and Kirişçi, K. (2002), Türkiye Dış Politikası Araştırması, www.fatih.edu.tr/~abulent/pubopinion.ppt
• Dağı, İ.D. (30/05/2002), “AB için Ana Engel Kıbrıs”, Radikal.
• Denktaş, R. (2004), “Türklük için Dayandık, Dayanacağız”, Fırat, G. (der.) Milli Dava Kıbrıs içinde, İstanbul: İleri, s. 27-38.
• Dodd, C. H. (1999), “Cyprus in Turkish Politics and Foreign Policy”,
• Dodd, C. H. (der.), Cyprus: The Need for New Perspectives içinde, Cambridgeshire: Eothen Press, s. 128-145.
• Duna, C. (2006), Yazar tarafından yapılan mülakat, 16.02.2004.
• Dülger, M. (2006), Yazar tarafından yapılan mülakat, 06.02.2004.
• Fırat, M. (2004a), “Yunanistan’la İlişkiler” in Oran B. (der.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1. Cilt: 1919-1980, 10. Baskı içinde, İstanbul: İletişim, s. 576-614 / s. 716-768.
• Fırat, M. (2004b), “Yunanistan’la İlişkiler” in Oran B. (der.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 2.Cilt: 1980-2001, 7. Baskı içinde, İstanbul: İletişim, s. 102-123 / s. 440-480.
• Gramsci, A. (2000), Forgacs D. (der.), The Gramsci Reader: Selected Writings 1916-1935, New York: New York University Press.
• Güneş-Ayata, A. (2003), “From Euro-Scepticism to Turkey-Scepticism: Changing Political Attitudes on the European Union in Turkey”, Journal of Southern Europe and Balkans, Vol: 5, No: 2, s. 205-222
• Güney, A. (2000), “The Impact of the Involvement of the European Union upon the Cyprus Dispute: A Litmus Test for the External Capabilities of the EU”, Bozkurt İ. (der.) Proceedings of the Third International Congress for Cyprus Studies içinde, Gazimağusa: Eastern Mediterranean University Centre for Cyprus Studies Publishments.
• Gürel, Ş.S. (1993), Tarihsel Boyutları İçinde Türk-Yunan İlişkileri (1821- 1993), Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Güven, E. (2003), Helsinki’den Kopenhag’a Kıbrıs, İstanbul: Om Yayınevi.
• Hakkı, M.M. (2004), Kıbrıs’ta Statükonun Sonu, İstanbul: Naos Yayıncılık.
• Hasgüler, M. (2000), Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu, İstanbul: İletişim.
• Holman, O. (2004), “Integrating Peripheral Europe: The Different Roads to `Security and Stability` in Southern and Central Europe”, Journal of International Relations and Development No: 7, s. 208-236.
• Holman, O. and van der Pijl, K. (2003), “Structure and Process in Transnational European Business”, in Cafruny, A. W. and Ryner, M. (der.), A Ruined Fortress? Neoliberal Hegemony and Transformation in Europe içinde, Rowman & Littlefield, Lanham, s. 71–93.
• İnsel, A. (2002), “Avrupa Birliği: Nasıl Bir Kurumlaşma?”, Birikim, No: 157, s. 11-15
• Jessop, B. (1982), The Capitalist State: Marxist Theories and Methods, Oxford: Martin Robertson & Company Ltd.
• Jessop, B. (1990), State Theory: Putting the Capitalist State in its Place, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
• Jessop, B. (2008), Devlet Teorisi: Kapitalist Devleti Yerine Oturtmak, İstanbul: Epos
• Kaya, A.R. (2002), “Adını Koyalım: Tutmayan Hegemonya” in Keyman E.F. (der.), Liberalizm, Devlet ve Hegemonya, İstanbul: Everest, s. 1- 8.
• Kaya, A.R. (2002-03), “Siyasetsiz Seçimler Üzerine Tartışma Ögeleri”, Doğu Batı, No: 21, s. 169-177.
• Kaya, R. (2009), “Neoliberalizmin Türkiye’ye Siyasal Etkileri Üzerine Değerlendirmeler ve Tartışma Öğeleri”, Mütevellioğlu N. ve Sönmez S. (der.) Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keyder, Ç (2004), Memalik-i Osmaniye’den Avrupa Birliği’ne, 2. Baskı, İstanbul: İletişim.
• Kırca, C. (10.03.2003), “Kıbrıs’ta ne Olacak?”, Akşam.
• Kızılyürek, N. (2002), “Rauf Denktaş ve Kıbrıs Türk Milliyetçiliği”,
• Bora, T. (der.) Milliyetçilik, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 4 içinde, İstanbul: İletişim, s. 335-344.
• Lagendijk, J. (2003), “Üyeliğin Anahtarı Kıbrıs Olacak”, Zeynel Lüle ile görüşme Görüş, No: 53, s. 30-32.
• Manisalı, E. (2004), “Türkiye’yi Batıya Bağlamak İsteyenler Kıbrıs’ta
• Taviz Vermeyi Savunuyorlar”, Fırat, G. (der.) Milli Dava Kıbrıs içinde, İstanbul: İleri, s. 185-194.
• MGK (23.08.2000), MGK Basın Bülteni.
• MGK (23.01.2004), MGK Basın Bülteni.
• MGK (26.04.2004), MGK Basın Bülteni.
• Millas, H. (2002), “Türk Kimliği ve ‘Öteki’ (Yunan)”, Bora, T. (der.) Milliyetçilik, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 4 içinde, İstanbul: İletişim, s. 155-178.
• Mouffe, C. (1979), “Introduction: Gramsci Today” in Mouffe C. (der.), Gramsci and Marxist Theory içinde, London :Routledge & Kegan Paul.
• Mümtaz, H. (2004), “Ya Türk Kbrıs Varolur Ya Mücahit Yaşamaz”, Fırat, G. (der.) Milli Dava Kıbrıs içinde, İstanbul: İleri, s. 223-228. Öniş, Z. (2003), “Domestic Politics, International Norms and Challenges to the State: Turkey-EU Relations in the post-Helsinki Era” Çarkoğlu A. and Rubin B. (der.), Turkey and the European Union: Domestic
• Politics, Economic Integration and International Dynamics içinde, London & Portland: Frank Cass, s. 9-34.
• Özilhan, T. (17/07/2003), “Annan Planı: Hayaller ve Gerçekler” Konferansı Açılış Konuşması, Dış Politika Forumu: İstanbul.
• Peck, J. and Tickell A. (2002), “Neo-liberalizing Space”, Antipode, 34 (3), s. 380-404.
• Sabancı, Ö. (2004), “Kıbrıs Ekonomisi ve Yatırım Olanakları” Semineri
• Açılış Konuşması, TÜSİAD and KKTC İşadamları Derneği: Lefkoşa, http://www.tusiad.org.tr
• Selçuk, İ. (03.12.2002), “Tarih Tersine Okunacaktır...”, Cumhuriyet
• Şimşir, B.N. (2003), AB, AKP ve Kıbrıs, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Soysal, M. (1995), Aklını Kıbrıs’la Bozmak, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Soysal, M. (2004), “Türkiye Kıbrıs’ta Avrupa Tutkusunun Esiri Oldu”,
• Fırat, G. (der.) Milli Dava Kıbrıs içinde, İstanbul: İleri, s. 195-204.
• Tank, P. (2002), “Re-solving the Cyprus Problem: Changing Perceptions of State and Societal Security”, European Security, Vol: 11, No:3, s. 146-164.
• Tayfur, M.F. (2002), “Akdeniz’de Bir Adanın Kalın Uçlu Bir Kalemle Yazılmış Hikayesi: ‘Kıbrıs’” in Türel, O. (ed.), Akdeniz’de Bir Ada: KKTC’nin Varoluş Öyküsü, Ankara: İmge Kitabevi, s. 13-51.
• TSP (31/01/2003), Başkanlar Konseyi Açıklaması, Girne. /06/
• Tünay, M. (1993), “The Turkish New Right’s Attempt at Hegemony”, Eralp, A., Tünay M. and Yeşilada B. (der.) The Political and Socioeconomic Transformation of Turkey içinde, Westport: Praeger Publishers, s. 11-30.
• TÜSİAD (20/01/1997), “TÜSİAD Calls on Everyone to Make Common Cause for Democracy”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (13/12/1999), “Adaylık Sürecinde Özel Sektöre Önemli Görevler Düşecek”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (16/11/2001), “Kıbrıs Konusu AB Üyeliğine Engel Oluşturmamalı”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (26/11/2001), “AB Üyeliği Türkiye için Vazgeçilmez Bir Hedeftir”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (11/06/2002), “Hükümet İçerisindeki Uzlaşma Sürmeli”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (14/11/2002), “AB’ye Üyelik Sürecinde Birleşmiş Milletler’in Kıbrıs Önerisi Dikkatle Değerlendirilmelidir”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (26/11/2002), “Birleşmiş Milletler’in Önerisi Kıbrıs Müzakere Sürecinde Temel Alınmalıdır”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (11/03/2003), “Kıbrıs Sorununda Ulusal Çıkarlarımızın Bütünlüğü Gözardı Edilmemelidir”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (05/08/2003), “Ekonomideki Olumlu Gidişat, Hükümetin Altıncı Gözden Geçirmeye Odaklanması İçin Fırsattır”, Basın Açıklaması.
• TÜSİAD (10/11/2003), KKTC İşadamları Derneği ile Ortak Basın Açıklaması.
• Uzgel, İ. (2004), Ulusal Çıkar ve Dış Politika: Türk Dış Politikasının Belirlenmesinde Ulusal Çıkarın Rolü 1983-1991, Ankara: İmge Kitabevi.
• Ülsever, C. (2004), “Statükonun Son Kalesi Kıbrıs”, Hakkı, M.M. (der.) Kıbrıs’ta Statükonun Sonu içinde, İstanbul. Naos Yayıncılık, s. 7-10.
• Varlı, İ. (2004), “Kıbrıs Sorununun Türk Milliyetçiliğinin Oluşumuna ve Sürdürümesine Etkisi”, Birikim, s: 181, s. 35-44.
• Yaka, Ö. (2006), “Cyprus Policy of Turkey in the 2000s: Has the
• ‘National Cause’ become an ‘Impediment to Progress’?”, Yayınlanmamış Master Tezi, ODTÜ.
• Yalçınkaya, A. (2003), “From Disaster Solidarity to Interest Solidarity: Turkish-Greek Relations”, Turkish Review of Balkan Studies, Annual 8.
• Yalman, G.L. (2001), “The Turkish State and Bourgeoisie in Historical Perspective: A Relativist Paradigm or a Panoply of Hegemonic Strategies”, N.Balkan and S.Savran (der.), In the Politics of
• Permanent Crises: Class, Ideology and State in Turkey içinde, New York: Nova Science Publishers, s. 21-54.
• Yeğen, M. (2002), “Türk Milliyetçiliği ve Kürt Sorunu”, Bora, T. (der.)
• Milliyetçilik Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt:4 içinde, İstanbul: İletişim, s. 880-892. Yetkin, M. (08/11/2001), “AB Dönemecinde Kıbrıs Resti”, Radikal.