SU HAKKININ BİR TEMEL İNSAN HAKKI OLARAK TANINMA SÜRECİ VE TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ

Yıl 2013, Sayı: 19-20, 25 - 62, 31.12.2013

Lutfi Yalçın Musa Gök

Öz

Su sorunu ilk olarak 1970’li yıllarda kadın ve çocuk haklarına duyarlı

olan kesimlerin ilgisini çekmiştir. Bu grupların, sorunun Birleşmiş Milletler (BM) gündemine taşınmasında ve su hakkının temel bir insan hakkı olarak tanınmasında başarı kaydetmeleri üzerine, suyun bir piyasa

malı olduğunu düşünen gruplar da sorunla ilgilenmeye başlamışlardır.
Bu iki tarafın birbirine karşı mücadelesinin bir sonucu olarak Birleşmiş
Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 2002 yılında
su hakkının içeriğini, suyun piyasada alınıp satılmasıyla uyumlu bir

biçimde tanımlamıştır ve 2010 yılında su hakkı Birleşmiş Milletler tarafından, piyasa tarafından da karşılanması mümkün, temel bir insan

hakkı olarak tanınmıştır. T.C. Anayasası en son Birleşmiş Milletler kararının uygulanmasını engelleyici nitelikte görünmese de, başta İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) kuruluş yasası olmak üzere, su

hizmetleriyle ve özellikle suyun fiyatlandırılmasıyla ilgili pek çok kanun

su hakkını temel bir insan hakkı olarak gören anlayışla uyumlu değildir. Dikili Belediyesinin deneyimleri de göstermektedir ki, bürokrasi ve

mahkemeler gibi kamu kesimi politika aktörleri de su hakkını bir insan
hakkı olarak gören bir zihniyete ve tutuma sahip değiller.

Anahtar Kelimeler

Su hakkı, Dikili Belediyesi, Su hizmetleri, Birleş- miş Milletler, Kamu politikası, Su tarifesi

Kaynakça

• Agenda 21 (1992), United Nations Sustainable Development Conference on Environment & Development, Rio de Janerio. sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf, (15.08.2013).
• Altınok, Emre Baturay - Aras, Zeliha (2008), “Ön Ödemeli Kamu Hizmeti Anlayışı Sosyal Hukuk Devleti ile Bağdaşmaz!”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:66, Sayı: 4, s. 114-116.
• Altınok, Emre Baturay ve Aras, Zeliha (2008), “Ön Ödemeli Kamu Hizmeti Anlayışı Sosyal Hukuk Devleti ile Bağdaşmaz!”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl. 66, No:4, 114-116.
• Bakker, Karen (2003), “Archipelagos and Networks: Urbanization and Water Privatization in the South”, The Geographical Journal, Vol. 169, No. 4 (Dec., 2003), ss. 328-341.
• Cangı, Arif Ali (2010) “Dikili Örneği ve Suya Erişim Hakkı, Suyu Hapseden ‘HES’ler, Korumayan Yasalar”, Uluslararası Su Hakkı Sempozyumu, Diyarbakır 5-6 Kasım 2010, 1.Baskı Sosyal Değişim Derneği, Ocak 2011, İstanbul, s. 65-70.
• CEDAW (Convention on the Elimination of Discrimination Against Women) (1979) http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/text/econvention.htm (15.08.2013).
• CESCR (United Nations Committee on Economic, Social and Cultural Rights) (2002), General Comment No. 15: The right to water, U.N. Doc. E/C.12/2002/11.
• CRC (Convention on the Rights of the Child) (1989), http://www.ohchr.org/en/ professionalinterest/pages/crc.aspx (12.08.2013).
• Danıştay Dergisi, Sayı,121, s.306-309. http://www.danistay.gov.tr/dergiler/121.pdf Dikili Belediyesi Duyuruları (2013a), http://www.izmir-dikili.bel.tr/Home/ duyurular/16, (10.08.2013).
• Dikili Belediyesi, 2010 Yılı Faaliyet Raporu, 2011. http://www.izmir-dikili.bel.tr/ uploads/faliyet_rapor/2010.pdf, (15.08.2013).
• Dikili Belediyesi, 2012 Yılı Faaliyet Raporu, 2013b. Dikili Belediyesi (2013b),
• Dikili Belediye Meclisi’nin 12.08.2013 Tarih, 114 Sayılı Kararı http://www. izmir-dikili.bel.tr/Home/encumen_print/154 (13.09.2013).
• Dilworth, Richardson (2007), “Privatization, the World Water Crisis, and the Social Contract”, PS: Political Science and Politics, Vol. 40, No. 1 (Jan., 2007), s. 49-54.
• Flynn, S.- Chirwa, D. M. (2005). “The Constitutional Implications of Commercializing Water in South Africa”, David, G. R ve McDonald, A. (Ed.), The Age of Commodity: Water Privatization in Southern Africa, Earthscan Publications Ltd.: London, s. 59-76.
• Gleick, Peter H., ve IWRA, M. (1996). “Basic Water Requirements for Human Activities: Meeting Basic Needs”, Water International, Vol. 21, No: 2, s. 83-92.
• Gök, Musa (2006), Kamu Ekonomisinde Doğal Tekeller: Kentsel Su Hizmetleri (İSKİ Örneği), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gözler, Kemal (2012), Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, 19.Baskı, Bursa.
• International Conference on Water and Sustainable Development (1992), “Dublin Statement on Water and Sustainable Development” http://www.wmo.int/ pages/prog/hwrp/documents/english/icwedece.html#p1 (18.09.2013).
• İlhan, Akgün (2011), Yeni Bir Su Politikasına Doğru, Türkiye’de Su Yönetimi, Alternatifler ve Öneriler, Sosyal Değişim Derneği, 1. Baskı, İstanbul. http:// www.suhakki.org/wp-content/uploads/2012/02/yenibirsupolitikasi.pdf (08.08.2013).
• Langford, Malcolm, “The United Nations Concept of Water as a Human Right: A New Paradigm Of Old Problems”, Water Resources Development, Vol. 21, No:2, s. 273-282, 2005.
• Pacific Institute, Water Rates: Water Affordability. http://www.pacinst.org/reports/ water_rates/communication_and_education.pdf (20.01.2014).
• Sosyal Değişim Derneği (2011), Uluslararası Su Hakkı Sempozyumu, Diyarbakır 5-6 Kasım 2010, 1. Baskı, , İstanbul). http://www.gabb.gov.tr/doc/dybkrsempweb.pdf (10.08.1013).
• Şimşek, Bedia Sanem, Su Sektöründe Reform Hareketleri Yeni Politika Arayışları ve Rekabet Olanakları, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi:
• 79, Ankara, 2007. http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT/Documents/ Uzmanl%C4%B1k+Tezi/tez79.pdf (12.12.2013).
• Tarsus Belediyesi, Belediye Meclisi Kararı, Karar No:2013/11-2 (261), Karar Tarihi:25.11.2013 http://www.tarsus.bel.tr/upload/document/meclis-karar/ Meclis_Kararlari_2013_11-2.pdf), (20.01.2014).
• UN 54/175, United Naitons General Assembly, The right to development, 2000, http://www.un.org/depts/dhl/resguide/r54.htm (19.8.2013).
• UN/HRC, (Human Rights Council), Human Rights and Access to Safe Drinking Water and Sanitation (A/HRC/RES/15/9), 2010. http://ap.ohchr.org/documents/alldocs.aspx?doc_id=17740, (10.09.2013).
• UN-64/292, Resolution adopted by the General Assembly, The human right to water and sanitation, 2010. http://www.un.org/en/ga/search/view_doc. asp?symbol=A/RES/64/292, (12. 09.2013).
• UNDP & PEGEM, Kolaylıkları Yönetişiminde Yoksulluğun Dikkate Alınması, Anakara, 2009. http://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/docs/povreddoc/ Kamu_Kolayliklari_Yonetisiminde_Yoksullugun_Dikkate_Alinmasi.pdf (20.01.2014).
• UNDP, Human Development Report 2006, UNDP, New York, 2006. http://hdr. undp.org/en/media/HDR06-complete.pdf, (19.8.2013).
• United Nations Water Conference (1977) Mar del Plata, U.N. Doc. E/Conf.70/29 http://www.ielrc.org/content/e7701.pdf, (10.08.1013).
• WASH United vd. (2012), The Human Right to Safe Drinking Water and Sanitation in Law and Policy – A Sourcebook, WASH United, FAN ve WaterLex. Ayrıca, internette de mevcuttur: http://www.waterlex.org/resources/documents/RTWS-sourcebook.pdf
• World Health Organization and UNICEF, Progress on sanitation and drinking- water - 2013 update, 2013. http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/81245/1/9789241505390_eng.pdf (20.01.2014).
• 1053 sayılı Belediye Teşkilâtı Olan Yerleşim Yerlerine İçme, Kullanma ve Endüstri Suyu Temini Hakkında Kanun, 06.07.1968, 12951 Sayılı R.G.
• 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, 09.05.1981 Tarih, 17354 Sayılı R.G.
• 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (İSKİ) Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, 23.11.1981 Tarih, 17523 Sayılı R.G.
• 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sı, 9.11.1982 17863 (Mükerrer) Sayılı R.G.
• 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, 02.11.1984 Tarih, 18563 Sayılı R.G.
• 3152 Sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 23.2.1985 Sayı : 18675 R.G.
• 4736 Sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 09.1.2002 Tarih, 24645 Sayılı R.G.
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 24.12.2003, 25326 Sayılı R.G.
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 23.07.2004 Tarih, 25531 Sayılı R.G.
• 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 04.03.2005 Tarih, 25745 Sayılı R.G.
• 5355 Sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu, 11.06.2005 tarih, 25842 Sayılı R.G.
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 13.07.2005 Tarih, 25874 Sayılı R.G.
• 6107 Sayılı, İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun, 08.02.2011 Tarih, 27840 Sayılı.R.G.
• 6200 Sayılı Devlet Su İşleri Genel müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 25.12.1953, 8592 Sayılı R.G.
• 6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 6.12.2012 tarih, 28489 Sayılı R.G.