AKLA VEDA ÇAĞI: YENİ SAĞ POPÜLİZMİN KÖKENLERİ ÜZERİNE

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 40, 461 - 492, 28.12.2023

İlker Özdemir

https://doi.org/10.56524/msydergi.1353197

Öz

Yeni sağ (yeni liberal ve yeni muhafazakâr) yaklaşımların ortaklaşmış olduğu iddia, dünyanın 1980’lerden itibaren yeni bir çağa girmiş olduğudur. Yeni bir çağa girildiği iddiası sağ, liberal ve muhafazakâr kelimelerine eklenen yeni ekiyle birlikte post (ötesi) ekleriyle de belirgin bir hâle getirilmiştir. Sanayi ötesi toplum (post-industrial society), post-fordism (fordizm ötesi), modernlik ötesi (post-modernism) ve hatta kapitalist ötesi toplum (post-capitalist society). Bu yaklaşımları the end eki ile başlayan betimlemeler tamamlamaktadır. İdeolojilerin sonu (the end of the ideology), tarihin sonu (the end of the history) gibi. Birbiriyle bağlantılı olan bu görkemli iddialar insanlık tarihinde yepyeni bir çağa girildiğini muştulamakta ve bir dönemin aşıldığı, ötesine geçildiği (post) ve kapandığı- ki bu dönem bütünüyle olumsuzlanarak ele alınmaktadır- ve yepyeni ve görkemli bir çağın başladığı iddia edilmektedir.

Bu makalede sorgulanan ilk şey bu yenilik, ötesilik ve son iddialarıdır. Bir başka deyişle bu yaklaşımların ötesine geçildiğini ve artık sona erdiğini öne sürdükleri olguların -ki bu yaklaşımlar tarafından ötesine geçilmesi ve sona ermesi gerektiği işaret edilmektedir- neler olduğuna bakılarak yeni sağ yaklaşımların nelere karşı olduğu, nelerin ötesine geçilmesi ve sona ermesi gerektiği düşüncesini seslendirmiş oldukları, kısacası yeni sağ yaklaşımların hangi toplumsal-politik olgulara karşı düşmanca bir tavır içinde olduklarına bakılacaktır. Ardından yeni eki ile ortaya atılan iddialar sorgulanarak bu yaklaşımların gerçekten yeni bir yaklaşımı ve yeni bir toplumsal formasyonu temsil edip etmedikleri ele alınacaktır. Son olarak ise neo-liberalizm olarak bilinen dönemde (biz bunu yani liberal ve yeni muhafazakâr yaklaşımların sentezi olduğu için yeni sağ olarak kavramlaştırmayı yeğliyoruz) bu yeni sağ politikalara karşı tepki olarak ortaya çıkan sağ popülist hareketlerin bu hareketlerin alternatifi olup olmadıkları ya da başka bir deyişle bu yaklaşımların birbirinin anti tezleri mi, yoksa birbirlerinin devamını temsil ettikleri sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, Postmodernizm, Neoliberalizm, Yeni Sağ Popülizm, Akılcılık, Akıl Karşıtlığı

Etik Beyan

Derginize gönderdiğimiz Akla Karşı Tezler: Yeni Sağ Popülizmin Kökenleri Üzerine" başlıklı makale teorik bir makale olup, Etik Kurul Onayı’nı gerektiren bir husus bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Açıkel, Fethi (2023), “Kutsal Mazlumluk”tan “Makyavelist Despotizm”e AKP Otoriterliğinin Psikopatolojisi, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Adorno, Theodor W, Horkheimer Max (1996), Aydınlanmanın Diyalektiği, Çeviren: Nihat Ülner (İstanbul, Kabalcı Yayınevi).
• Aksakal, Hasan (2015), Türk Politik Kültüründe Romantizm, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Arendt, Hannah (1996), Geçmişle Gelecek Arasında, (Çeviren: Bahadır Sina Şener), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Bauman, Zygmunt (1998), Postmodern Etik, (Çeviren: Alev Türker), (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Berlin, Isaiah (2001), “The Counter-Enlightenment” Against the Current: Essays in the History of Ideas içinde, s. 1-23, (Princeton, NJ: Princeton University Press).
• Bora, Tanıl (2021), Yerli ve Milli (Ed. Yasemin Çongar, Mustafa Arslantunalı, Lebriz İsvan), Ne Mutlu Eşitim Diyene: Milliyetçilik Tartışmaları içinde, s. 238-252, (İstanbul: Kıraathane Kitapları).
• Carr, Edward Hallett (1999), Milliyetçilik ve Sonrası, (Çeviren: Osman Akınhay), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Cassier, Ernst (2005), Devlet Efsanesi, İnsan Üstüne Bir Deneme, (Çeviren: Necla Arat), (İstanbul: Say Yayınları).
• Castel, Robert (2004), Sosyal Güvensizlik, (Çeviren: Işık Ergüden), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Çiğdem, Ahmet (2004), Bir İmkân Olarak Modernite- Weber ve Habermas, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Dardot, Pierre ve Laval, Christian (2018), Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine bir Deneme, (Çeviren: Işık Ergüden), (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
• Dostaler, Giles (2005), Keynes et ses combats, (Paris: Albin Michel).
• Drucker, Peter F. (1994), Kapitalist-Ötesi Toplum (Çeviren: Belkıs Çorakçı), (İstanbul: İnkilap Yayınları).
• Eagleton, Terry (2018), Tanrı’nın Ölümü ve Kültür (Çeviren: Selin Dingiloğlu), (İstanbul: Yordam Kitap).
• Elias, Norbert (2023), Almanlar Üzerine İncelemeler: 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla İktidar Savaşları ve Habitus Gelişimleri, (Çeviren: Firuzan Gürbüz Gerhold), (İstanbul: Alfa Yayınları).
• Featherstone, Mike (1996) Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, (Çeviren: Mehmet Küçük), (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Fraenkel, Ernst (2020), İkili Devlet: Diktatörlük Teorisine Bir Katkı, (Çeviren: Tanıl Bora), (İstanbul: İletişim Yayınları). Gray, John (2004), Post-Liberalizm: Siyasi Düşünce İncelemeleri, (Çeviren: M. Günay), (Ankara: Dost Kitabevi Yayınları).
• Habermas, Jürgen (1992), The Philosophical Discourse of Modernity, (Çev. Frederick Lawrence), (Cambridge: The MIT Press).
• Habermas, Jürgen (1990) Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje (Derleyen: Necmi Zeka), (Türkçeleştirenler: Gülengül Nadis, Dumrul Sabuncuoğlu, Deniz Erksen). Postmodernizm içinde, s. 31-44. İstanbul: Kıyı Yayınları.
• Harvey, David (1997), Postmodernliğin Durumu, (Çeviren: Sungur Savran), (İstanbul: Metis Yayınları).
• Henin, Pierre-Yves ve İnsel, Ahmet (2021), Le National-Capitalisme Autoritaire: Une Menace Pour La Dem, (Paris: Essais & Cie).
• Herder, Johann Gottfried (2020), Tarih Felsefesi, (Çeviren: S. Battal Arvasi), (Ankara: Doğu Batı Yayınları).
• Hirst, Paul ve Thomson, Grahame (2000), Küreseleşme Sorgulanıyor, (Çevirenler: Çağla Erdem ve Elif Yücel), (Ankara: Dost Kitabevi).
• Hobsbawm, Eric (2021a), Sermaye Çağı: 1848-1875, (Çeviren: Mustafa Sina Şener), (Ankara: Dost Kitabevi Yayınları). Hobsbawm, Eric (2021b), İmparatorluk Çağı: 1875-1914, (Çeviren: Vedat Aslan), (Ankara: Dost Kitabevi Yayınları).
• Hobsbawm, Eric (2020a), Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit ve Gerçeklik, (Çeviren. Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hobsbawm, Eric (2020b), Kısa 20. Yüzyıl Tarihi- 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, (Çeviren: Yavuz Alogan), (İstanbul: Sarmal Yayınları).
• Kant, Immanuel (1979), The Conflict of Faculties, (NewYork: Abaris Books).
• Leadbeater, Charlie (1995), “İktidar Kişiye”, (Derleyenler: Stuart Hall ve Martin Jacques), (Çeviren: Abdullah Yılmaz), Yeni Zamanlar: 1990’larda Politikanın Değişen Çehresi içinde, s. 127-141, (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Lukacs, George (2006a), Aklın Yıkımı I, (Çeviren: Ayşen Tekşen Kapkın), (İstanbul: Payel Yayınları).
• Lukacs, George (2006b), Aklın Yıkımı II, (Çeviren: Ayşen Tekşen Kapkın), (İstanbul: Payel Yayınları).
• McCarthy, Thomas (1984), The Critical Theory of Jürgen Habermas, (London: Polity Press).
• Ranciere, Jacques (2007), Siyasalın Kıyısında, (Çeviren: Aziz Ufuk Kılıç), (İstanbul: Metis Yayınları).
• Sandel, Michael (1998), Liberalism and the Limits of Justice, (Cambridge: Cambridge University Press).
• Sennett, Richard (1996), Kamusal İnsanın Çöküşü (Çeviren: S. Durak), (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Shaiken, Harley (1985), Work Transformed: Automation and Labor in the Computer Age, (Newyork: Henry Holt).
• Taggart, Paul (2004), Popülizm (Çeviren: Barış Yıldırım), (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
• Taşçı, Serdar (2006), Yüzyılı Düşünmek: Çağdaş Felsefe, Siyaset ve Sosyoloji Tartışmalarına Giriş, (İstanbul: Say Yayınları).
• Todorov, Tzvetan (2014), Demokrasinin Samimi Düşmanları, (Çeviren: Işın Gürbüz), (İstanbul: Everest Yayınları).
• Todorov, Tzvetan (2019), Aydınlanma Zihniyeti, (Çeviren: A. Nüvit Bingöl), (İstanbul: Bgst Yayınları).
• Tok, Nafiz (2003), Kültür, Kimlik ve Siyaset, (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Tokdoğan, Nagehan (2020), Yeni Osmanlıcılık: Hınç, Nostalji, Narsisizm, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Werner-Müller, Jan (2021) Popülizm Nedir? (Çeviren: Onur Yıldız), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Williams, Raymond (2017), Kültür ve Toplum 1780-1950, (Çeviren: Uygur Kocabaşoğlu), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Zekâ, Necmi (der) (1990), Postmodernizm, (Türkçeleştirenler: Gülengül Nadis, Dumrul Sabuncuoğlu, Deniz Erksen), (İstanbul: Kıyı Yayınları).