ÇEVRECİ YOLCULUKLAR İÇİN DEMİRYOLU VE TREN İLİŞKİSİNİN ANATOMİSİ

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 40, 493 - 514, 28.12.2023

Esin Candan Demirkol , Turgay Gülpınar

https://doi.org/10.56524/msydergi.1361195

Öz

Demiryolları konusu XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren önem kazanmıştır. Demiryolunun geçmiş dönemdeki önemi ve sosyo ekonomik hayata etkileri incelendiğinde, Osmanlının son dönemlerinde başlayan demiryolu Cumhuriyetin ilk yıllarında yoğun şekilde devam etmekte ve beraberinde yeni sosyo ekonomik ve politik bağlar kurarak Türkiye ekonomisi için yeni çekim merkezleri meydana getirdigi görülmektedir. Günümüzde özellikle çevre faktörleri, temel ihtiyaçların karşılanmasını, ve ulaşım konusunu yeniden düşünmeye itmektedir. Demiryolu taşımacılığı, daha az enerji gerektirmesi ve çevre dostu olması nedeniyle yaygın kullanılan karayolu taşımacılığı kaynaklı sorunları azaltmak için önemli bir alternatif olarak kabul edilmektedir. İklim sorunu ile başa çıkma mücadelesinde, daha toplumcu ve daha çevreci, enerji tasarrufu sağlayan bir demiryolu bugünün sorunları için çözüm olabilir mi sorusu çalışmanın temel savını oluşturmaktadır. Türkiye için bugün geleneksel demiryolu yerini yüksek hızlı ve hızlı tren sistemine bırakmaktadır. Çalışma, Türkiye’deki demiryolu sisteminin dünden bugüne tarihsel dönemeçleri üzerinden anlamayı amaçlamaktadır. Sürdürülebilir bir dünya tartışmalarının yapılageldiği bir dönemde toplu ulaştırmanın yarattığı toplumsal ve çevresel etkiler üzerinde düşünmek demiryolu ulaşımını yeniden gündeme almamızı gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu, Yüksek Hızlı Tren, Taşımacılık, Çevre

Kaynakça

• Altan, Mehmet Fatih, Mehmet Çağrı Kızıltaş (2020), “Yüksek Hızlı Demiryolları, Avrupa Birliği Demiryolu Politikaları ve Bu Bağlamda Türkiye’deki Gelişmelerin İncelenmesi”, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8 (2), s. 635-642.
• Aydemir, Hulusi, Mustafa Kürşat Çubuk (2019), “Demiryolu Ulaştırma Türünün Türkiye Analizi; Dünyadaki Durumu, Sorunlar ve Beklentiler”, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7 (1), s. 260-273. DOI: 10.29130/dubited.439081.
• Aydemir, Hulusi (2016), "Türkiye’nin Ulaştırma Politikaları Çerçevesinde Demiryolu Ulaştırma Sisteminin Genel Durumunun İrdelenmesi ve Geleceğine Bakış", Demiryolu Mühendisliği, 3, s. 41-46.
• Aydın, Suavi (2001), “Türkiye’nin Demiryolu Serüvenine Muhtasar Bir Bakış”, Kebikeç, 11, s. 49-94.
• Aydın, Suavi. (2012), “Umran Yolu”: Demiryollarının Gelişimi ve Türkiye Demiryolları”, Bora, Tanıl (Der), Tren Bir Hayattır, (İstanbul: İletişim Yayınları): 11-118.
• Başar, Mehmet Emin, Hacı Abdullah Erdoğan (2009), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Tren Garları”, Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 24 (3), s. 29-44.
• Chang, Brenda, Alissa Kendall (2011), “Life Cycle Greenhouse Gas Assessment of ınfrastructure Construction for California’s High-speed Rail System”, Transportation Research Part D: Transport and Environment, 16 (6), s. 429–434.
• Chen, Zhenhua, Kingsley E. Haynes (2017), “Impact of High-speed Rail on Regional Economic Disparity in China”, Journal of Transport Geography, 65, s. 80–91.
• Cheng Junmei & Chen Zhenhua (2022), “Socioeconomic impact assessments of high-Speed rail: A meta-Analysis”, Transport Reviews, 42 (4), s. 467-502. DOI: 10.1080/01441647.2021.1979689 (10.07.2023).
• Chen, Zhenhua and Xue, Junbo and Rose, Adam and Haynes, Kingsley E., ( 2015), “The Impact of High-Speed Rail Investment on Economic and Environmental Change in China: A Dynamic CGE Analysis” SRN: https://ssrn.com/abstract=2636385 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2636385 (10.08.2023).
• Clark, John ve Camille Martin (ed.) (2016), Anarşi, Coğrafya, Modernite (Elisée Reclus’nün Seçilmiş Yazıları), (Çev. Osman Yener ve Murat Devres), (İstanbul: Can Yayınları).
• Dalkic Gülçin., Balaban, Osman. Tuydes-Yaman Hediye, Celikkol-Kocak Tümay. (2017), An assessment of the CO 2 emissions reduction in high speed rail lines: Two case studies from Turkey. Journal of Cleaner Production, 165, 746–761. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.07.045 (14.06.2023).
• Earle, Edward Mead (1972), Bağdat Demiryolu Savaşı, (Çev. Kasım Yargıcı), (İstanbul: Milliyet Yayınları) Emiroğlu, Kudret (2021), “Demiryolunun Anlamı ve Araştırılması”, KA Dergi, 12, s. 4-13.
• ERRAC (The European Rail Research Advisory Council). (2017), Rail 2050 vision, Rail - The Backbone of Europe’s Mobility, (https://www.ptferroviaria.es/docs/Documentos/122017_ERRAC%20RAIL%202050.pdf ) (07.08.2023).
• Giddens, Anthony (2008), Ulus Devlet ve Şiddet, (Çev. Cumhur Atay), 2. Baskı, (İstanbul: Kalkedon Yayınları).
• Gurallar Neşe (2021), “Kent ve Mimarlık Tarih Yazımı için Demiryollarımızın Kısa Politik Tarihi”, Mimarlık, 420, s. 34-37.
• Harvey, David (2010), Postmodernliğin Durumu, (Çev. Sungur Savran), 5. Baskı, (İstanbul: Metis Yayınları).
• Hüner, E., Dündar, S., Gökaşar, I., (2017), “Türkiye ve Avrupa Birliği Raylı Sistem Politikalarının Karşılaştırılması”, Transist International Istanbul Transport Congress and Exhibition, Istanbul Congress Center, İstanbul, 2017.
• İKV (2015), AB VE Türkiye Demiryolu Politikalarının Karşılaştırılmalı Analizi, 142, İstanbul.
• Kaya, Alp Yücel (2023), “Demiryolları Çalışmalarında Yeni ve Eskimeyen Perspektifler”, Toplumsal Tarih Akademi, 2, s. 128-133.
• Kösebay Erkan, Yonca (2012), “19.Yüzyıla Özgü Bir Kamusal Mekân Olarak Tren İstasyonları: Mimari ve Miras”, Tren Bir Hayattır, Der. Tanıl Bora, 2. Baskı, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Kösebay Erkan, Yonca (2021), Toplumsal Yaşamdaki İzlerinden Hareketle Kültür Mirası Olarak Demiryollarının Korunması, Mimarlık Dergisi, 420.
• Kurmuş, Orhan (2008), Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi, (İstanbul: Yordam Kitap).
• Özgün, Cihan (2015), İzmir- Kasaba Demiryolu İnşasının İzmir Kent İçi Ulaşım Ağına Etkisi Üzerine Yaklaşımlar (19. Yüzyıl), Geçmişten Günümüze İzmir: Beşeri ve Kültürel Etkileşimler, Uluslararası Sempozyumu Bildiri Sonuçları Kitabı, 4-7 Kasım 2015.
• Sánchez-Borràs Marta, Chris Nash , Pedro Abrantes , Andrés López-Pita (2010), “Rail access charges and the competitives of high speed trains,” Transport Policy, c. 17, s. 2, s. 102-109.
• Schivelbusch Wolfgang (1986), The Railway Journey: The Industrialization of Time and Space in the Nineteenth Century.
• Stoker, Bram (2020), Dracula, (Çev. Zeynep Bilge), (İstanbul: Can Yayınları).
• Sun, Feiyang., & Mansury, Yuri. S. (2016), Economic impact of high-speed rail on household income in China.Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, 2581, s. 71–78. https://doi.org/10.3141/2581-09 (10.05.2023).
• Şen, Leyla (2001), “Merkez-Çevre İlişkilerinin Önemli Bir Dinamiği Olarak Osmanlı İmparatorluğu'nda Ulaştırma Sistemleri”, Kebikeç, 2001, S. 11, s. 95-124.
• TCDD (2021), “ TCDD Taşımacılık A.Ş. 2021 İstatistikleri”, https://adminapi.tcddtasimacilik.gov.tr/files/pdfs/TCDD-Tasimacilik-2021-istatistikleri.pdf (21.11.2023).
• TCDD (2023), “Hızlı Demiryolu Projeleri”, https://www.tcdd.gov.tr/projeler (https://www.tcdd.gov.tr/projeler) (10.05.2023).
• Tekeli, İlhan (1999), Modernite Aşılırken Siyaset, (Ankara: İmge Kitabevi).
• Tekeli, İlhan, Selim İlkin (2001) “Cumhuriyet Demiryolu Politikalarının Oluşumu ve Uygulaması”, Kebikeç, sayı:11, s.125-163.
• Thompson, John B. (2008), Medya ve Modernite, (Çev. Serdar Öztürk), (İstanbul: Kırmızı Yayınları) .
• TMMOB (2019), Oda Raporu “Ulaşımda Demiryolu Gerçeği”, Yayın No: MMO/703, Ankara.
• Toprak, Zafer (2007), "Cumhuriyet, Demiryolu ve Laiklik: Bir Modernite Metaforu", Toplumsal Tarih, sayı 168, (Aralık 2007), s.26-31.
• Tosun, Hümeyra Bolakar (2021), Türkiye’de Yüksek Hızlı Trenlerin Önemi ve Diğer Ulaşım Türleri Arasındaki Tercih Nedenleri, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9, s. 383-392.
• Utrilla, Escolano Severino (2012), “Territory and High-Speed Rail: A Conceptual Framework”, Territorial Implications of High Speed Rail: A Spanish Perspective, Published by Routledge s.37.
• Winggun Wong, Boaming Han, Luis Ferreira, Xiaoning Zhu, Quanxin Sun (2002) “Evaluation of management strategies for the operation of high-speed railways in China, Transportation Research Part A: Policy and Practice, Volume 36 (3), s. 277-289, ISSN 0965-8564, https://doi.org/10.1016/S0965-8564(01)00003-9. (28.07.2023).
• Whitman, Walt (2020) “Neşenin Şarkısı”, Çimen Yaprakları II, (Çev. Fahri Öz), (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
• Zeren Zehra (2021) “Çok Merkezli Yeni Dünya ve Kentsel Ağın Düğüm Noktaları: Yüksek Hızlı Demiryolu Sistemi ve Yüksek Hızlı Tren İstasyonları”, Mimarlık Dergisi, 420, s. 51.