TÜRKİYE’DE SOSYAL DEVLET: ALANYAZIN ÜZERİNDEN NEOLİBERALİZM ODAKLI BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 42, 299 - 320, 29.06.2024

Hatice Duygu Bankoğlu , Kaan Akman

https://doi.org/10.56524/msydergi.1339249

Öz

Türkiye’de sosyal devlet, 1961 Anayasası ile Cumhuriyet’in nitelikleri arasında yer almış, bu dönemden itibaren Türkçe alanyazının sıkça incelenen araştırma konularından biri olmuştur. 1980 sonrasında hâkim ekonomi politik görüş haline gelen neoliberalizm, sosyal devlete ilişkin tartışmaların merkezine yerleşmiştir. Son beş yılda yaşanan doğal ve toplumsal olaylar ise gerek sosyal devlet üzerine kavramsal ve kuramsal tartışmaları gerekse de kamusal hizmetlerin sunumunda sosyal devlet anlayışını sorgulamayı tekrar kritik hale getirmiştir. Makalede bu sorgulama alanyazın üzerinden yapılmış ve yürütülen tarama sonucunda sosyal devlete ilişkin kitap, makale, tez ve bildiri yayın türlerini içeren 641 çalışmaya ulaşılmıştır. Alanyazın taraması, sosyal devlete ilişkin yazınsal birikimin yanında sosyal devletin, refah devleti, sosyal refah devleti ve sosyal hukuk devleti ile birlikte dört farklı kullanımının bulunduğunu göstermiştir. Yazınsal birikim içerisinde neoliberalizm ile doğrudan ilişkili çalışmalar tespit edilmiş, bu çalışmalar ekseninde sosyal devlet ve neoliberalizm ilişkisi analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal devlet, refah devleti, neoliberalizm, Türkiye

Teşekkür

Bu çalışma, YAYED 2020 Güz Konferansları kapsamında yazarlar tarafından hazırlanan “Türkiye’de Sosyal Devlet Bibliyografyası” sunumundan yola çıkarak oluşturulmuştur. Bibliyografyanın hazırlanma sürecinde düşünceleri ile katkı veren Prof. Dr. Birgül Ayman Güler, Prof. Dr. Gamze Yücesan Özdemir ve Doç. Dr. Ozan Zengin hocalarımıza teşekkürlerimizi sunarız.

SOCIAL STATE IN TÜRKİYE: AN ANALYSIS FROM THE LITERATURE FOCUSED ON NEOLIBERALISM

Öz

The social state has been among the characteristics of the Republic of Türkiye since 1961 Constitution, and has been one of the important research topic since this period. After 1980, neoliberalism, which has become the dominant political economy view, has been at the center of debates on the social state/welfare state. Moreover, the natural and social events of the last five years have made it critical to question both the conceptual and theoretical debates on the social state and the understanding of the social state in the provision of public services. In this article, this inquiry was made through the literature and as a result of the search, 641 studies including books, articles, theses and conference proceedings on the social state were found. The literature review showed that there are four different uses of the social state: social state, welfare state, social welfare state and social state governed by the rule of law. Accordingly, in this article, the studies directly related to neoliberalism have been identified in the literature and the relationship between the social state and neoliberalism has been analyzed on the basis of these studies.

Kaynakça

• Acar, E. (2017), “Neoliberalizm ve Sosyal Refah Devleti Ekseninde Üçüncü Yol Yaklaşımı”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1), s. 248-263.
• Ağar, Ela (2019), Türkiye’de Neoliberal Süreçte Kamusal Sağlık Harcamalarındaki Artış Üzerine Bir İnceleme: Sosyal Devletin Son Demleri Mi, Yoksa Özgü Bir Neoliberalizm Mi?, Yüksek Lisans Tezi, (Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Akgeyik, Tekin (2009), “Neo-liberal Çağda Sosyal Devlette Sorumlu Toplumsal İnsiyatife”, Çerçeve Dergisi, (49), s. 38-44.
• Aygül, Cenk (2010), “Neo-liberal Dönüşüm Sonrası Refah Devleti Kuramları”, Memleket Siyaset Yönetim, 5(14), s. 210-247.
• Ayman Güler, Birgül (2005), Devlette Reform Yazıları, (Ankara: Paragraf Yayınevi).
• Ayman Güler, Birgül (2006), “Sosyal Devlet ve Yerelleşme”, Memleket Siyaset Yönetim 1 (2), s. 29-43.
• Ayman Güler, Birgül (2021), “Küreselci Reformların Sonrası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 76 (2), s. 413-436.
• Aysan, Fatih Mehmet (2020), “Bildiğimiz Refah Devletini Yeniden Düşünmek: COVID-19 Pandemisi ve Sonrasında Sosyal Politikalar”, Şeker, Muzaffer, Özer, Ali ve Korku, Cem (Ed.), Küresel Salgının Anatomisi İnsan ve Toplumun Geleceği, (Ankara:Türkiye Bilimler Akademisi): 674-691.
• Azrak, Ülkü (1961), “Sosyal Devlet ve 1961 Türk Anayasasının Sistemi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 2 (1-4), s. 208- 224.
• Briggs, Asa (1961), “On The Welfare State”, European Journal of Sociology, (2) 2, s. 221-258.
• Biter, Gülhanım ve Nihal Şener Kocabay (2021), “Sosyal Sorumluluk Projelerine Neoliberalizm ve Sosyal Devlet Bağlamında Eleştirel Bir Bakış”, Intermedia International E-Journal, 8 (14), s. 93-116.
• Buğra, Ayşe ve Çağlar Keyder (2013), Sosyal Politika Yazıları, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Buğra, Ayşe (2008), Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Bulut, Nihat (2003), “Küreselleşme: Sosyal Devletin Sonu Mu?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52 (2), s. 173-197.
• Bozkurt, Ömer, Turgay Ergun ve Seriye Sezen (Ed.) (2014), Kamu Yönetimi Sözlüğü, (Ankara: TODAİE Yayınları).
• Cansoy, Mehmet (2013), Turkish Welfare State in The Neoliberal Era: Emergence of Class-based Citizenship Regimes, Yüksek Lisans Tezi, (İstanbul: Koç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Çılğın, Turgut (2022), “Refah Devletlerinin Covid-19 Sürecinde Uyguladıkları Sosyo-Ekonomik Destek Politikaları: Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Danimarka ve İsveç Örnekleri”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1), s. 2-39.
• Dalbay, Saim (2019), “Liberal Politikalardan Neoliberal Politikalara: Sosyal Devletin Dönüşümü”, Akademik Bakış, (74), s. 46- 68.
• Ertuğrul, Cemil ve Olcay Çolak (2010), “Küreselleşme Sürecinde Sosyal Devletten Neo-liberal Devlete Geçiş”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 47 (543), s. 65-77.
• Eser, B., D. Memişoğlu ve G. Özdamar (2011), “Sosyal Siyasetin Üretilmesi Sürecinde Refah Devletinden Neo-liberal Devlete Geçiş”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), s. 202-213.
• Esping-Andersen, Gosta (1990), The Three Worlds of Welfare Capitalism, (UK: Polity Press).
• Genç, İ. (2009), Neoliberal İktisat Politikaları ve Sosyal Devlet Arasındaki İlişkilerin Analizi ve Sosyal Devletin Geleceği, Doktora Tezi, (Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tez No. 227893).
• Göze, Ayferi (1976), Sosyal Devlet Sistemi, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları).
• Isakjee, Arshad (2017), “Welfare State Regimes: A Literature Review”, IRIS Working Paper Series, Birmingham: Institute For Research Into Superdiversity (18), s. 1-16.
• Işıklı, Alparslan (2004), “Neoliberal Küreselleşme, Sosyal Devlet ve Kemalizm”, Adıyeke, N. (Ed.), Cumhuriyet’in 80. Yılı Armağanı, (İstanbul: ADD Mersin Şubesi Yayını): 371-398.
• Kaymaz, Yavuz Selim (2021), Refah Rejimleri Açısından Türkiye’de Refah Devletinin Dönüşümü: Neoliberalizm ve Sosyal Politikalar, Doktora Tezi, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Koçdemir, Kadir (1998), “Küresel Rekabet ve Sosyal Devlet”, Türk İdare Dergisi, (70) 420, s. 135-161.
• Koray, Meryem (2017), “Eşitlik ve Sosyal Devletin Vaatleri Ya Da Sınırları!...”, Emek Araştırma Dergisi, 2 (2), s. 9-34. Koray, Meryem (2005), Avrupa Toplum Modeli, (Ankara: İmge Kitabevi).
• Koray, Meryem (2005), Sosyal Politika, (Ankara: İmge Yayınevi).
• Korkmazer, Süverçe (1999), Neo-liberal Dönemin Refah Devletine Etkileri Üzerine Bir Deneme, Yüksek Lisans Tezi, (İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Kökalan Çımrın, Füsun (2009), “Küreselleşme, Neo-liberalizm ve Refah Devleti İlişkisi Üzerine”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), s. 195-204.
• Özdemir, Süleyman (2005), “Başlangıcından Günümüze Refah Devletlerinde Sosyal Harcamaların Analizi”, Journal of Social Policy Conferences, (50), s.153-204.
• Sallan Gül, Songül (2006), Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa! Yeni Liberalizm ve Muhafazakarlık Kıskacında Refah Devleti, (Ankara: Ebabil).
• Sallan Gül, Songül (2009), “Sosyal Devlet ya da Refah Devleti Nedir?”, Kamalak İ., ve H. Gül (Der.), Yerel Yönetimlerde Toplumcu Belediyecilik Teorik Yaklaşımlar Türkiye Uygulamaları, (İstanbul: SODEV Yayınları): 65-99.
• Talas, Cahit (1990), Toplumsal Politika, (Ankara: İmge Yayınevi).
• Talas, Cahit (1992), Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi, (İstanbul: Bilgi Yayınevi).
• Tarhan, Tahir (2019), Neoliberalizm-Sosyal Devlet Tartışmaları Ekseninde Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm Politikaları, Yüksek Lisans Tezi, (Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tokol, Aysen, Alper Yusuf vd. (2013), Sosyal Politika, Aysen Tokol, Yusuf Alper (Ed.), 4.Baskı, (Bursa: Dora Yayınları).
• Topak, Oğuz (2017), “Sosyal Devlet Tasfiye Mi Oluyor, Yeni Bir Sosyal Devlet Mi Ortaya Çıkıyor?”, Emek Araştırma Dergisi, 2 (2), s. 57-82.
• Turgut, A. E. (2019), Türkiye’de Neoliberalizm ve Sosyal Devletin Dönüşümü, Yüksek Lisans Tezi, (İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Türk Dil Kurumu (TDK), Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, (02.09.2020).
• Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, http://www.tubaterim.gov.tr/ , (02.09.2020).
• Yörük, Erdem (2022). Türkiye’de Refah Devleti ve Siyaset Siyasi Elitler Arasındaki Rekabet ve Toplumsal Hareketler Bir Refah Devletini Nasıl Yarattı, (İstanbul: İletişim Yayınları).