I. Dünya Savaşı Sırasında Edirne’ye İskân Edilen Muhacirler

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 377 - 393, 18.12.2020

Ayşegül İnginar Kemaloğlu

https://doi.org/10.16985/mtad.840642

Öz

Edirne Vilayeti, Balkanlarda yaşanan savaş ve göçlerden en çok etkilenen yerlerin başında gelmiştir. Balkan Savaşları ve hemen sonrasında başlayan Cihan Harbi bu olumsuz etkinin 20. yüzyılın ilk çeyreğinde de devam etmesine neden olmuştur. I. Dünya Savaşı döneminde Edirne, muhacirlerin iskânında öncelikli olarak tercih edilen yerler arasındadır. Bu çalışmada Edirne’ye 9.626’sı 1914 yılından 1918 yılına kadar, 927’si ise 1918 yılında iskân edilen toplam 10.553 muhacire ait veriler incelenmiştir. Söz konusu veriler Edirne Vilayeti ile muhacirlerin iskân edildikleri mahallerin en yüksek idari amirleri arasında yapılan yazışmalara ilave edilen cetvellerden elde edilmiştir. Bu cetvellerde yer alan hane bazında ve dağınık olarak verilen bilgiler excel programına girilerek anlamlı veriler hâline gelecek şekilde düzenlenmiş ve elde edilen sonuçlar tablolara aktarılmıştır. Cetvellerde yer alan bilgiler muhacirlerin geldikleri ve yerleştirildikleri yerler, etnik kökenleri, dinleri ve devletin bu göçmenlere yaptıkları yardımlara dairdir. Bu veriler ile dönemin iskân mevzuatı karşılaştırılarak uygulama bazında iskân politikasının ne kadar amacına ulaşabildiği hususunun
anlaşılmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edirne, muhacir, göç, iskân, I. Dünya Savaşı

Muhajir People that Settled in the Province of Edirne in World War I

Öz

The Province of Edirne is among the places that was affected the most by the wars and migration in the Balkans. The Balkan Wars and the World War I, immediately broke out in the aftermath of the former, caused this negative impact to persist in the first quarter of the 20thcentury, as well. During the World War I, the Province of Edirne became one of the most preferred places for settlement by the Muhajir people. This study investigates data associated with a total of 10,553 Muhajir people, with 9,626 having settled in Edirne from 1914 to 1918, and with 927 having settled there in 1918. In addition to the correspondences between the top administrative authorities of Edirne and locations where Muhajir people settled in, such data was obtained from the tables attached to those correspondences. Household-based information on these tables were included on an Excel document where they were organized to generate significant data, and the results obtained were exported to charts. Information on these tables indicate where the Muhajir people came from and where they settled in, alongside their ethnicity, religion and aids extended by the state. This data was compared to the settlement legislation that was in place at that time, which aimed to contribute tounderstanding the extent the settlement policy served its purpose, based on practice.

Anahtar Kelimeler

Edirne, muhajir, migration, settlement,, World War I

Kaynakça

• Ağanoğlu, H. Yıldırım, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Tarihi Göç, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2001.
• Baykal, Bekir Sıtkı, “Edirne’nin Uğramış Olduğu İstilalar”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993, s. 179-195.
• Cemal Paşa, Hatıralar, haz. Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
• Erdem, Ufuk, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Muhacir Komisyonları (1860-1923), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018.
• Göktepe, Kaya, “Türkiye Trakya’sında Nüfus ve İskân Politikaları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16/2, (Aralık 2014), s. 99-123.
• _____, “Sosyoekonomik Yönleriyle Osmanlı Devleti’nde Göç ve Kültürel Etkileşim: Edirne Vilayeti Örneği (1856-1914)”, Göç ve Kültürel Etkileşim, ed. Mehmet Mehdi İlhan – Orhan Albayrak, Sebahattin Zaim Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2019, s. 219-239.
• Halaçoğlu, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• İpek, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• İskân Tarihçesi, Hamit Matbaası, İstanbul 1932.
• Kıranlar, Safiye, Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
• Koraltürk, Murat, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Edirne’de Ticaret ve Sanayi: Sermayenin Etnik Kompozisyonu”, Edirne: Serhatteki Payitaht, haz. M. Sabri Koz – Nedret İşli, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1998, s. 195-303.
• McCarthy, Justin, Ölüm ve Sürgün Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2012.
• Meçik, Hakkı Abdullah, Bulgaristan Türklerinin Durumu, Hür Efe Matbaası, İzmir 1984.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih Eski Çağlardan 1918’e, İmge Yayınları, Ankara 2003.
• Sepetçioğlu, Tuncay Ercan, “İki Tarihsel “Eski” Kavram, Bir Sosyo-Kültürel “Yeni” Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir?”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S 18, (2014), s. 49-77.
• Turan, Ömer, “Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri”, Balkan Türkleri: Balkanlarda Türk Varlığı, der. Erhan Türbedar, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara 2003, s. 18-43.