Meyyāfāriḳīn Tarihi’nde Kafkasya

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 538 - 549, 19.12.2022

Çevirmen: Erhan Ateş

https://doi.org/10.16985/mtad.1161329

Öz

Aḥmed b. Yūsuf b. ‘Alī ibn el-Ezraḳ el-Fāriḳī tarafından yazılan Tārīḫu Meyyāfāriḳīn ve Āmid’in, British Museum’da iki nüshası bulunmaktadır (Or. 6310 ve 5803). Bu makalede, Tārīḫu Meyyāfāriḳīn’in 5803 numaralı nüshası ağırlıklı olmak üzere her iki nüshasından da faydalanılarak Kafkasya ile ilgili bilgiler derlenmiştir. ibn el-Ezraḳ eserini üç cilt olarak yazsa da ilk iki cilt günümüze kadar ulaşamamıştır. Günümüze ulaşan üçüncü cilt ise Hulefā-yi Rāşidīn devrinden, yazarın yaşadığı devre kadar geçen devri kapsamaktadır. ibn el-Ezraḳ, 1153-1154’te Gürcü Kralı Demetre’nin (1125-1156) hizmetinde bulunduğundan dolayı, yazdığı bu eser Kafkasya tarihine dair önemli bilgileri ihtiva etmektedir. Yazarın olaylara bizzat şahit olması, eserinde verdiği bilgilerin önemini ve güvenilirliğini arttırmaktadır. ibn el-Ezraḳ’ın eserini herhangi bir hükümdara takdim edip bundan bir çıkar sağlama amacının olmaması da eserinin değerini arttırmaktadır. Artuklu tarihinin tek orijinal kaynağı olan bu kitap, Selçuklu ve Haçlı tarihi çalışan araştırmacıların başvuru kaynaklarından birisidir. Bu kitap sayesinde ayrıca Ahlatşahlar, Artuklular ve diğer bazı küçük Anadolu beyliklerine dair de önemli bilgilere sahip olmaktayız.

Anahtar Kelimeler

Meyyāfāriḳīn, Kafkasya, Gürcüler, Selçuklular, ibn el-Ezraḳ, Tiflis

Caucasica in the History of Mayyāfāriqīn

Öz

The History of Mayyāfāriḳīn and Amid, written by Aḥmed b. Yūsuf b. ‘Alī ibn el-Ezraḳ el-Fāriḳī, has two copies in the British Museum (Or. 6310 ve 5803). In this article, information about the Caucasus has been compiled by making use of both copies of the History of Meyyafariḳīn, mainly the copy numbered 5803. Although Ibn al-Ezraḳ wrote his work in three volumes, the first two volumes have not survived. The third volume, which has survived, covers the period from the period of Rashidun Caliphate to the period in which the author lived. Due to Ibn al-Ezraḳ was in the service of the Georgian King Dimitri (1125-1156) in 1153-1154, this work contains important information about the history of the Caucasus. Witnessing the events personally by the author increases the importance and reliability of the information he gives in his work. The fact that Ibn al-Ezraḳ does not have the purpose of presenting his work to any ruler and gaining a benefit from it also increases the value of his work. This book, which is the only original source of Artuqid history, is one of the reference sources for researchers studying Seljuk and Crusader history. Thanks to this book, we also have important information about Shah-Armens, Artukids and some other small Anatolian principalities.

Anahtar Kelimeler

Māyyāfariqīn, Caucasus, Georgians, Seljuks, ibn al-Azraq, Tbilisi

Kaynakça

• Amedroz, H. F., “Three Arabic MSS. On the History of Mayyāfāriqin”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, (Ekim1902), s.783-812.
• Amedroz, H. F., “The Marwānid Dynasty at Mayyāfāriqīn in the Tenth and Eleventh Centuries A.D.”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, (Haziran 1903), s.123-154.
• Amedroz, H. F., “Notes on Two Articles on Mayyāfāriqīn”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 41/1, (1909), s.170-176.
• Brosset, M., Histoire de la Gѐorgie, I/1, St. Petersbourg 1849-1851.
• Cahen, Cl., “Le Diyar Bakr au Temps des Premiers Urtukides,” JA., 227, (Ekim 1935), s.219-276.
• Cüveynī, Kitāb-ı Tārīh-i Cihān-güşā, II, nşr. Muhammed Kazvini, Leiden 1916.
• Defremery, M., “Fragments de Géographes et d’Historiens Arabes et Persans Inedit”, JA., XIII, (1849), s.457-523.
• Ebu Cafer Muhammed ibn Cerīr et-Taberī, Tarīh el-Rusul ve el-Mülūk, III, nşr. M. J. De Goeje, Lugdunum Batavorum 1882-1885.
• Ḥudūd al-‘Ālam the Regions of the World a Persian Geography 372 A.H.-982 A.D., trans. V. Minorsky, London 1937.
• İbn el-Eŝīr, el-Kāmil fi’t-tārīḫ, nşr. J. Tornberg, IX, Leiden 1863.
• İbn Funduḳ, Tārīḫ-i Beyhaḳ, nşr. Ahmed Behmenyâr, Tahran 1317/1938.
• İbn el-Ḳalānisī, Zeyl Tarih Dımaşk, nşr. H. F. Amedroz, Leiden 1908.
• Kssrsvi, Pādşahān-i Gum-nām, III, Tehran 1308/1929.
• Manandian, A., Tigran II i Rim, Yerevan 1943, s.42-46.
• Minorsky, V., “Transcaucasia”, JA., 217, (Temmuz 1930), s.57-62.
• Minorsky, V., “Maiyāfāriḳīn”, EI., 3, (1934), s.157-161.
• Minorsky, V., “Marāgha”, EI., 3, (1934), s.261-266.
• Minorsky, V., “Tiflis”, EI., 4, (1934), s.752-763.
• Pakhomov, “Monetī Gruzii”, Zap. Numizm. Otd. Imp. Ross. Archeol. Obshch., I/4, (1910), s.1-132.
• Pakhomov, O Derbendskom Kniazhestve, Bakü 1930.
• Sayf al-daula, Recueil de Textes, Alger 1934.
• The Contemporary Chronicler of George Laša, Tiflis 1927.
• Toumanoff, Prince C., “Medieval Georgian Historical Literature”, Traditio, 1, (1943), s.139-182.
• Toumanoff, C., “The Oldest Manuscript of the Georgian Annals: The Queen Anne Codex (QA), 1479-1495”, Traditio, 5, (1947), s.340-345.
• Ya‘ḳūbī, Tarih, II, nşr. M. T. Houtsma, Leiden 1883.