Büyükeceli (Silifke-Mersin) grafit mineralizasyonu köken yaklaşımı ve benzer mineralizasyonlar açısından önemi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 3, 43 - 60, 21.06.2023

Ali Uzumer Deniz Tiringa Bahadır Gülez Necmi Kıral Serkan Özkümüş

Öz

Stratejik hammaddelerden biri olan grafit, çok farklı kullanım alanlarıyla her geçen gün artan bir öneme sahiptir. Buna bağlı olarak son yıllarda grafit arama çalışmalarında da artış gözlenmektedir. Ülkemizdeki grafit mineralizasyonları daha çok Paleozoyik yaşlı metamorfitler, şistler ve epimetamorfikler içinde, mermerlerle olan kontak zonlarında ve bunlardan farklı olarak Jura yaşlı Kastamonu Granitoyidi kontağındaki sedimanter ortamda depolanmış birimler içerisinde gözlenmektedir. Büyükeceli grafit mineralizasyonu, 1/25.000 ölçekli Mersin P31-d1 paftası içerisinde Koçaşlı köyü civarında yer almaktadır. Yörede Görbiyes Dağı Birliği’ne ait Yellice Tektonik Dilimi, Geyik Dağı Birliği’ne ait Ovacık Dilimi’ne bindirmiştir. Çalışma alanında Geç Proterozoyik-Erken Kambriyen yaşlı silisiklastiklerden çörtlü kalk şist ve rekristalize kireçtaşları ile killi şist, şeyl, meta kumtaşı, bloklu kireçtaşı ve meta bazikler gözlenmektedir. Organik maddece zengin birimlerde yapılan analizlere göre kömürleşme derecesi grafit-semi grafit ve metaantrasit olan örneklerin %1-9 arasında değişen oranlarda organik madde içerdiği rastgele vitrinit yansıtması değerinin ise %4,250 ile %15,911 aralığında değiştiği belirlenmiştir. İnorganik madde içerisindeki organik madde tane boyları, saçınımlı halde gözlenen pulsu minerallerde <10 mikron ve çubuksu minerallerde 20-50 mikron, iri serbest taneler şeklinde izlenen minerallerde ise yer yer 20-100 mikron arasında değişmektedir. Orta Toroslar Büyükeceli yöresinde ilk defa bu çalışma ile ortaya koyulan grafit mineralizasyonunun Batı Toroslar’da Antalya Gazipaşa ve Doğu Toroslar’da ise Göksun Fındıklıkoyak Köyü grafit mineralizasyonları ile benzer özellikler sergilediği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Grafit, Büyükeceli, Orta Toroslar, Organik Madde, Grafitik Karbon

Destekleyen Kurum

Bu araştırma 2021-2022 yılları arasında, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından uygulanan Orta ve Doğu Toroslar Demir Aramaları Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir.

Teşekkür

Bu araştırma 2021-2022 yılları arasında, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından uygulanan Orta ve Doğu Toroslar Demir Aramaları Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Bu makalenin içerik, MTA Yerbilimleri ve Madencilik Dergisi yayım kurallarına uygunluk açısından titizlikle inceleyerek düzeltmeleri ve yapıcı eleştirileriyle katkıda bulunan Hakem ve Editörlere, Jeoloji Yüksek Mühendisi Mesut Gökhan GÜMRÜK’e ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Mineraloji ve Petrografi Birimi petrograflarına, Birim Yöneticisi Jeoloji Mühendisi Gülender DEMİRCİ ve Jeoloji Yüksek Mühendisi Gökçe GÜRTEKİN’e teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Alan, İ., Şahin, Ş., Keskin, H., Altun, İ., Bakırhan, B., Balcı, V., Böke, N., Kop, A.C., Hanilçi N., Esirtgen, T., Elibol, H. 2011. Orta Toroslar’ın Jeodinamik Evrimi Bozyazı-Aydıncık-Gülnar-Silifke (Mersin) Yöresi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 11462, Ankara (yayımlanmamış).
• Biçen, C. 1977. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Mersin İli Gülnar-Silifke Yöresi Demir Cevheri Oluşukları İstikşaf Safhası Raporu Rapor No: 6337, Ankara (yayımlanmamış).
• Dean, W. T., Monod, O. 1970. The Llwer Paleozoic stratigraphy and faunas of the Taurus Mountains near Beyşehir Turkey: 1. stratigraphy. Bulletin of the British Museum (Geology) 19, 8, 411.
• Demirtaşlı, E. 1978. Ermenek batısında GöktepeDumlugöze-Tepebaşı arasında kalan sahanın jeolojisi; 32. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özetleri, 31.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş., Şaroğlu, F. 2013. Açıklamalı Türkiye Diri Fay Haritası, Ölçek 1:1.250.000. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi 30, Ankara.
• İlhan, A., Sarı, R., Yıldırım, Y. 2020. Hidden graphite resources in Turkey: a new supply candidate for Europe, European Geologist 49.
• İtaya, T. 1981. Carbonaceous material in pelitic schiste of the Sanbagawa metamorphic belt in Central Shikoku, Japan, Lithos 14, 215-224.
• Karabacak, 2018. Oysu Graphite Project, November 2018 Update. 55 – URL: https://www.nardera.com/ wp-content/uploads/2018/12/Oysu-GraphiteProject-Report.pdf, 06/2020.
• Kwiecińska, B., Petersen, H. I. 2004. International Journal of Coal Geology Volume 57, Issue 2, 20 February 2004, Pages 99-116, Graphite, semi-graphite, natural coke, and natural char classification— ICCP system.
• Malayoğlu, U., Çiçek, T., Akar, A. 1999. Investigation of Enrichment of Mugla-Milas Graphite Ore by Flotation Method. The 3rd Industrial Raw Materials Symposium, İzmir.
• MTA, 2017. Activity Report. General Directorate of Mineral Research and Exploration, Turkey. https://www.mta.gov.tr/v3.0/ sayfalar/kurumsal/ belgeler/faaliyet_raporu_2017.pdf (Erişim tarihi: 02.05.2023).
• Özalp, S., Demirkol, C. 2003. Orta Toroslar’da Büyükeceli (Gülnar)-Yeşilovacık (Silifke) Dolayının TektonoStratigrafi Birimleri, Geosound Yerbilimleri Dergisi 42, 73-96
• Özgül, N., Gedik, İ. 1973. Orta Toroslar’da alt Paleozoyik yaşta Çaltepe Kireçtaşı ve Seydişehir Formasyonu’nun stratigrafisi ve konodont faunası hakkında yeni bilgiler: Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni 16, 39-52.
• Özgül, N., Kozlu, H. 1993. Kozan-Feke-Mansurlu arasının jeolojisi. TPAO Raporu No:3380, 127, Ankara (yayımlanmamış).
• Pehlevan, M. 2009. Kastamonu-İnebolu-Gölmet (Ar: 91283), Kastamonu-İnebolu-Dibek (Ar: 91286), Kastamonu-Merkez (Ar: 93038)-(Ar: 93039)-(Ar: 93040) ve (Ar: 95205) Grafit Ruhsat Sahalarının Maden Jeolojisi Raporu, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 11339. Ankara (yayımlanmamış).
• Tiringa, D., Çelik, Y., Demirkıran, G., Ateşçi, B., Yüceel, S., Niğdeli, S. F, Aksoy, T. 2019. KırklareliDemirköy-Balaban Yöresindeki Ar:201400302 (Er:3317272) No’lu IV. Grup Ruhsat Sahasına Ait Demir Madeni Buluculuk Talebine Esas Maden Jeolojisi ve Kaynak Tahmin Raporu, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 13770, Ankara (yayımlanmamış).
• Uzumer, A., Tiringa, D. 2021. Mersin (Gülnar-Silifke) civarı demir arama çalışmaları, İlk bulgular MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni 31, 27-33.
• Yığmatepe, M., Kırbaş, H. 2019. Kahramanmaraş-GöksunFındıklıkoyak Köyü S:201201296 (Er:3079520) No’lu Iv. Grup Ruhsat Sahasına Ait Grafit Kaynak Kestirim Ve Maden Jeolojisi Raporu, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 13817, Ankara (yayımlanmamış).