23 Kasım 2022 Gölyaka (Düzce) Depremi (Mw 6,0) arazi gözlemleri ve kaynak faya ilişkin değerlendirmeler

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 3, 61 - 80, 21.06.2023

Selim Özalp Akın Kürçer İrem Avcu Tayfun Gü

Öz

23 Kasım 2022 tarihinde merkez üssü, Düzce ilinin Gölyaka ilçesi yakınına rastlayan bir alanda orta büyüklükte (Mw 6,0) bir deprem meydana gelmiştir. Depremde 2 kişi hayatını kaybetmiş, 93 kişi yaralanmış ve 800 dolayında da yapı hasar görmüştür. Gölyaka (Düzce) Depremi, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun batıda Akyazı doğusu ile doğuda Gölyaka batısı arasında kalan Karadere segmenti’nden kaynaklanmıştır. 34 km uzunluğunda olan segment, K71°D doğrultulu ve sağ yanal doğrultu atımlı karakterdedir. Karadere Segmenti, kuzeyinde yüzeyleyen Eosen ve Pliyo-Kuvaterner yaşlı litolojiler ile güneyindeki Almacık Dağı’nı oluşturan Pontid-İçi Kenet Kuşağı kaya birimleri arasında tektonik bir dokanak oluşturmaktadır. Arazi gözlemleri, ana ve artçı şokların meydana geldiği Düzce ile Gölyaka arasında kalan kesimde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda, depreme kaynaklık eden faya ilişkin bir yüzey kırılması gözlenmemiştir. Bununla birlikte, Karadere segmenti’nin Büyük Melen Çayı’nı kestiği alanda, taşkın ovası çökelleri üzerinde yanal yayılma şeklinde gözlenen deprem kökenli yüzey deformasyonları gelişmiştir. Jeolojik olarak zemin büyütmesine elverişli alanlar üzerine inşa edilen binalarda ise yapısal hasar gelişmiştir. Karadere Segmenti’nin KD ucunda 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi sırasında tamamı kırılamayan yaklaşık 8 km zunluğundaki kesiminin, 23 Kasım 2022 Gölyaka (Düzce) Depremi’ni ürettiği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Anadolu Fay Zonu, Karadere Segmenti, Aktif Tektonik, Deprem

Destekleyen Kurum

MTA

Teşekkür

MTA

Kaynakça

• AFAD, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem ve Risk Azaltma Genel Müdürlüğü, https://deprem. afad.gov.tr/event-detail/0;eaEventId=536492 (erişim tarihi: 26.05.2023).
• Aksay, A., Pehlivan, Ş., Gedik, İ., Bilginer, E., Duru, M., Akbaş, B., Altun, İ. 2002. 1:500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Zonguldak Paftası.
• Türkiye 1/500.000 Ölçekli Jeoloji Haritaları, No: 2. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Akyüz, H. S., Hartleb, R., Barka, A., Altunel, E., Sunal, G., Meyer, B., Armijo, R. 2002. Surface Rupture and Slip Distribution of the 12 November 1999 Düzce Earthquake (M 7.1), North Anatolian Fault, Bolu, Turkey. Bulletin of the Seismological Society of America 92, 1, 61–66.
• Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/ (erişim tarihi: 26.05.2023)
• Armijo, R., Meyer, B., Hubert-Ferrari, A., Barka, A. 1999. Westward propagation of North Anatolian Fault into the Northern Aegean: timing and kinematics. Geology 27, 267-270.
• Awata, Y., Yoshioka, T., Emre, Ö., Duman, T. Y., Doğan, A., Tsukuda, E., Okamura, M., Matsuoka, H., Kuşçu, İ. 2003. 1999 İzmit depremi yüzey kırığının genel özellikleri. 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi Yüzey Kırığı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi: 1, 11-21, Ankara.
• Barka, A. A. 1992. The North Anatolian Fault. Annales Tectonicae 6, 174-195.
• Barka, A. A. 1997. Neotectonics of the MARMARA Region in active tectonics of northwest Anatolia. The Marmara Poly-Project, Hochschul-verlag AG an der ETH, Zürih, 55-87.
• Barka, A. A., Kadinsky-Cade, K. 1988. Strike-slip fault geometry in Turkey and its influence on earthquake activity. Tectonics 7, 663-684.
• Bulut Üstün, A., Özata, A., Özerk, O. C., Osmançelebioğlu, R., Esirtgen, T., Kazancı, N., Gürbüz, A. 2019. 1/250.000 Ölçekli Türkiye Sıvılaşmaya Yatkınlık Haritaları Adapazarı (NK 36-13) Ereğli (NK 36-9) Zonguldak (NK 36-10) Bolu (NK 3614) Paftaları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Türkiye Sıvılaşmaya Yatkınlık Haritaları Serisi-1, Ankara.
• Dewey, J. F., Hempton, M. R., Kidd, W. S. F., Şaroğlu, F., Şengör, A. M. C. 1986. Shortening of continental lithosphere: the neotectonics of eastern Anatolia: a young collision zone. Collision Tectonics. Geological Society London Special Publications, 19, 3–36.
• Duman, T. Y., Awata, Y., Yoshioka, T., Emre, Ö., Doğan, A., Özalp, S. 2003. 1999 İzmit depremi yüzey kırığının ayrıntılı haritaları ve envanter bilgisi. 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi Yüzey Kırığı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi: 1, 23-28, Ankara.
• Duman, T.Y., Emre, Ö., Doğan, A., Özalp, S. 2005. StepOver and Bend Structures along the 1999 Duzce Earthquake Surface Rupture, North Anatolian Fault, Turkey. Bulletin of the Seismological Society of America 95, 4, 1250–1262.
• Duman, T. Y., Emre, Ö., Özalp, S., Doğan, A. 2014. 12 Kasım 1999 Düzce Depremi yüzey kırığı. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-31, 209s., Ankara.
• Emre, Ö., Awata, Y. 2003. Doğu Marmara bölgesinde Kuzey Anadolu Fay Sistemi’nin neotektonik özellikleri. 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi Yüzey Kırığı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi: 1, 1-9, Ankara.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Keçer, M., Ateş, Ş., Erkal, T., Doğan, A., Durmaz, S., Karakaya, F., Osmançelebioğlu, R., Varol, B., Kazancı, N., Gökten, E., Kılıç, R., Çemen, İ., Kayabalı, K., Alçiçek, C., Sözeri, K., İleri, Ö., Koçbay, A., Bilgehan, R.P., Kırman, E., Ulamış, K. 1999. 17 Ağustos 1999 Depremi sonrası Düzce (Bolu) İlçesi Alternatif Yerleşim Alanlarının Jeolojik İncelemesi. MTA Genel Müdürlüğü-Ankara Üniversitesi-TÜBİTAK Ortak Araştırma Proje Raporu, 59 s., Ankara.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Awata, Y., Doğan, A., Özalp, S. 2000. Surface Ruptures of November 12 1999 Düzce Earthquake, NW Turkey. XXVII General Assembly of the European Seismological Commission (ESC–2000), Book of Abstracts and Papers, 10-15 September 2000, 247-252, Lisbon, Portugal.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş., Şaroğlu, F. 2013. Açıklamalı Türkiye Diri Fay Haritası. Ölçek 1:1.250.000, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-30, Ankara-Türkiye.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Şaroğlu, F., Olgun, Ş., Elmacı, H., Çan, T. 2018. Active fault database of Turkey. Bulletin of Earthquake Engineering 16 (8), 3229-3275.
• EMSC, European-Mediterranean Seismological Centre, https://static2.emsc.eu/Images/ EVID/119/1191/1191966/1191966.MT.jpgGFZ, German Research Center for Geosciences, http://geofon.gfz-potsdam.de/eqinfo/event.php?id=gfz2022wxsg (erişim tarihi: 26.05.2023).
• Hartleb, R. D., Dolan, J. F., Akyüz, H. S., Dawson, T. E., Tucker, A. Z., Yerli, B., Rockwell, T. K., Toraman, E., Çakır, Z., Dikbaş, A., Altunel, E. 2002. Surface Rupture and Slip Distribution along the Karadere Segment of the 17 August 1999 İzmit and the Western Section of the 12 November 1999 Düzce, Turkey, Earthquakes. Bulletin of the Seismological Society of America 92, 1, 67–78.
• Jackson, J., McKenzie, D. 1984. Active tectonics of the Alpine-Himalayan belt between western Turkey and Pakistan. Geophysical Journal of the Royal Astronomical Society 77, 185-264.
• Kadirioğlu, F. T., Kartal, R. F., Kılıç, T., Kalafat, D., Duman, T. Y., Eroğlu Azak, T., Özalp, S., Emre, Ö. 2017. Türkiye ve yakın çevresi için geliştirilmiş aletsel dönem (1900 - 2012) deprem Kataloğu (M ≥ 4,0). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-34, 59-83, Ankara-Türkiye.
• KRDAE, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/ wp-content/uploads/2022/11/20221123_0108_ GOLYAKA_DUZCE_V5.pdf (erişim tarihi: 26.05.2023).
• McClusky, S., Balassanian, S., Barka, A., Demir, C., Ergintav, S., Georgiev, I., Gurkan, O., Hamburger, M., Hurst, K., Kahle, H., Kastens, K., Kekelidze, G., King, R., Kotzev, V., Lenk, O., Mahmoud, S., Mishin, A., Nadariya, M., Ouzounis, A., Paradissis, D., Peter, Y., Prilepin, M., Reilinger, R., Sanli, I., Seeger, H., Tealeb, A., Toksoz, M. N., Veis, G. 2000. Global Positioning System constraints on plate kinematics and dynamics in the eastern Mediterranean and Caucasus. Journal of Geophysical Research 105, B3, 5695–5719.
• McKenzie, D. P. 1978. Active tectonics of the AlpineHimalayan belt: the Aegean Sea and surrounding regions. Geophysical Journal of the Royal Astronomic Society 55, 217-254.
• Okay, A. İ. 1989. Tectonic units and sutures in the Pontides, northern Turkey. Tectonic evolution of the Tetyhan Region, Dordrecht/Boston/London, Kluwer Academic Publishers, 109-116.
• Reilinger, R. E., Ergintav, S., Bürgman, R., McClusky, S., Lenk, O., Barka, A., Gürkan, O., Hearn, L., Feigl, K. L., Çakmak, R., Aktuğ B., Özener, H., Toksöz, M. N. 2000. Coseismic and postseismic fault slip for the 17 August 1999, M = 7.4 İzmit, Turkey earthquake. Science 289, 1519-1524.
• Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., Ozener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Stepanyan, R., Nadariya, M., Hahubia, G., Mahmoud, S., Sakr, K., ArRajehi, A., Paradissis, D., Al-Aydrus, A., Prilepin, M., Guseva, T., Evren, E., Dmitrotsa, A., Filikov, S. V., Gomez, F., Al-Ghazzi, R., Karam, G. 2006. GPS constraints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research, 111, B05411.
• Sert, S., Bol, E., Özocak, A. 2018. Sıvılaşma ve yanal yayılmanın coğrafi bilgi sistemleri ile değerlendirilmesi. 2nd International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, Sakarya Üniversitesi Kültür ve Kongre Merkezi, 4 - 6 Mayıs 2018, Sakarya, 943 - 954.
• Şengör, A. M. C. 1980. Türkiye’nin Neotektoniğinin Esasları. TJK Konferans Serisi: 2.
• Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach: Tectonophysics 75, 181-241.
• Şengör, A. M. C., Görür, N., Şaroğlu, F. 1985. Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. Strikeslip Faulting and Basin Formation, Society of Economic Paleontologists and Mineralogists 37, 227-264.
• Tan, O., Tapırdamaz, M. C., Yörük, A. 2008. The earthquake catalogues for Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences 17, 405-418.
• USGS, United States Geological Survey, https://earthquake. usgs.gov/earthquakes/eventpage/us7000irp8/ executive (erişim tarihi: 26.05.2023).
• Wells, D., Coppersmith, K. 1994. New empirical relationships among magnitude, rupture length, rupture width, rupture area and surface displacement. Bulletin of the Seismological Society of America 84, 9741002.
• Yılmaz, Y., Gözübol, A. M., Tüysüz, O. 1982. Geology of an area around the Northern Anatolian Transform Fault Zone between Bolu and Akyazı. Multidisciplinary Approach to Earthquake Prediction, Proceedings of International Symposium On Earthquake Prediction in the North Anatolian Fault Zone, Wieweg, Braunschveig 45-67.
• Yılmaz, Y., Genç, Ş. C., Yiğitbaş, E., Bozcu, M., Yılmaz, K. 1995. Geological evoluation of the Late Mesozoic continental margin of the northwestern Anatolia. Tectonophysics 243, 155-171.