İda-Madra Jeoparkı’nın Kazdağ Masifi Bölümü’nde (Edremit-Balıkesir) Yeni Jeorota Önerileri

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 4, 47 - 70, 30.12.2023

Yahya Çiftçi Yıldırım Güngör

Öz

Bu çalışmada, Biga Yarımadası’nın orta bölümünde yer alan Kazdağ Masifi içinde, masifin oluşumuna ışık tutacak şekilde, farklı jeolojik/jeotektonik özellikleri karakterize eden 4 jeorota belirlenmiş ve bu jeorotalar üzerinde toplam 86 adet jeosit belirlenmiştir. Söz konusu jeorotalar boyunca, hem Kazdağ Masifi’nin oluşumuna ışık tutan ve masifin temelini oluşturan metamorfik kayaçlar ile bu jeolojik süreç boyunca söz konusu metamorfik kayaçların içine yerleşen mağmatik/plütonik kayaçlardan, hem de neotektonik olaylar sonucunda masifin yükselmesine eşlik eden ve bu masifin örtü kayaçlarını oluşturan volkanik kayaçlardan çok sayıda yeni jeosit önerilmiştir. Ayrıca, Miyosen-Pliyosen döneminden itibaren Kazdağ Masifi’ni yükselten kenar fayları ile onu kesen Türkiye’nin en büyük doğrultu atımlı fayının bir bölümü de bu alanın neotektonik yapılarını oluşturur ve birer jeosit değeri taşırlar. Tüm bu jeoçeşitliliğe rağmen, yaklaşık 17.000 km2 alana yayılmış olan mevcut jeopark içinde belirlenmiş olan jeositler ve “odak noktası” bağlamı, jeoparkın jeolojik olarak tanıtımında yetersiz kalmaktadır. İda-Madra Jeoparkı henüz kurulma aşamasındadır ve Ulusal Jeopark olarak ilan edilmiş, UNESCO onay süreci devam etmektedir. Ancak çok geniş bir alana yayılmış olduğundan ana bağlamı belirlenememiş olan İda-Madra Jeoparkı’nın Kazdağı bölümü, bu jeorotaların hayata geçmesi ile birlikte, kendi içinde “Metamorfik Masif” bağlamında tanımlanmış olacak ve İda-Madra Jeoparkı’na önemli bir bilimsel katkıda bulunulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

İda-Madra Jeoparkı, Kazdağı, Jeorotalar, Metamorfik Masif.

Kaynakça

• Adalı, B. 2013. Havran kentsel SİT alanı ve Dumlupınar Caddesi koruma önerisi, Y.L. Tezi, MS GSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü/Mimarlık Anabilim Dalı (yayımlanmamış).
• Ayan, M. 1979. Geochronological and petrological studies of the Eybek granodiorite pluton (Edremit). Communications Faculty of Sciences University of Ankara 22, 19-31.
• Bingöl, E., Akyürek, B., Korkmazer, B. 1973. Biga Yarımadası’nın Jeolojisi ve Karakaya formasyonunun bazı özellikleri: Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler Dergisi, 70-76, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Cürebal, İ., Efe, R., Sönmez, S., Soykan, A. 2012. Kazdağları ekosistemi ve ekolojisi. Kazdağları Ulusal Çalıştayı, Bildiriler Kitabı, Güre-Edremit- Balıkesir, 2-3 Haziran 2012.
• Çiftçi, Y., Güngör, Y. 2021a. Jeolojik miras envanter çalışmaları: Yeni Yaklaşımlar. JMO İstanbul Şubesi Seminerleri, Jeolojik Miras Kitabı, 62- 104, İstanbul.
• Çiftçi, Y., Güngör, Y., 2021b. Türkiye’de yapılan jeopark çalışmalarına genel bir bakış. 73. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara.
• Çiftçi, Y., Güngör, Y., 2021c. Nemrut-Süphan Öneri Jeopark Alanında (Bitlis-Türkiye) Doğal ve Kültürel Miras Bütünleşmesi ile Jeokoruma Önerileri. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 165, 191-215.
• Diller, J. S. 1883. Notes on the Geology of the Troad. A brief Summary of the Results derived from the Observations made in connexion with the Assos (US) Expedition. Quarterly Journal of the Geological Society 39(1-4), 627-633.
• Dönmez, M., Akçay, A. E., Genç, Ş. C., Acar, Ş. 2005. Biga Yarımadasında Orta-Üst Eosen Volkanizması ve Denizel İgnimbiritler. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 131, 49-61
• Duru, M., Pehlivan, Ş., Şentürk, Y., Yavaş, F., Kar, H. 2004. New results on the lithostratigraphy of the Kazdağ massif in NW Turkey, Turkish Journal of Earth Sciences, 13(2), 177-186.
• Duru, M., Pehlivan, Ş., Ilgar, A., Dönmez, M., Akçay, A.E. 2007. Açınsama Nitelikli ve 1:100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Ayvalık İ 17 paftası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, No: 98.
• Duru, M., Dönmez, M., Ilgar, A., Pehlivan, Ş., Akçay, A. E., Yüzer, E., Tunay, G. 2012. Biga yarımadası’nın jeoloji ve yer altı kaynakları haritası (Geology and subsurface resources map of the Biga Peninsula). Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi: Bulletin of the Mineral Research and Exploration, Special Publication, 28.
• Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ., Bozok, D., Sönmez, S. 2013. Balıkesir Doğa Turizmi Master Planı, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Emre, Ö,. Doğan, A. 2010. 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritaları Serisi, Ayvalık (NJ 35-2) Paftası, Seri No:2, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye.
• Ercan, T., Günay, E., Türkecan, A. 1984, Edremit-Korucu yöresinin (Balıkesir) Tersiyer stratigrafisi, magmatik kayaçların petrolojisi ve kökensel yorumu. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni 27(1) 21-30.
• Gözler, M. Z., Ergül, E., Akçaören, F, Genç, Ş., Akat, U., Acar, Ş. 1984. Çanakkale Boğazı doğusu- Marmara Denizi Güneyi-Bandırma-Balıkesir- Edremit ve Ege Denizi Arasındaki Alanın Jeolojisi ve Kompilasyonu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No:7430, Ankara (yayımlanmamış).
• Gürer, A., Gürer, Ö. F., Sangu, E. 2019. Compound geotourism and mine tourism potentiality of Soma region, Turkey. Arabian Journal of Geosciences 12, 734.
• IDA 2023. www.idamadrageopark.com
• Kazancı, N., Şaroğlu, F., Suludere, Y. 2015. Geological Heritage and Framework List of the Geosites in Turkey. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 151, 263-272.
• MTA 2002. Türkiye’nin 1/500.000 Ölçekli Jeoloji Haritaları: İzmir Paftası.
• Okay, A. İ., Tüysüz, O. 1999. Tethyan Sutures of northern Turkey. Geological Society Special Publications 156, 475-515.
• Okay, A. İ., Siyako, M., Bürkan, K. A. 1990. Biga Yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. TPAG Bulletin 2(1), 83-121.
• Okuyucu, S. 2016. Kazdağ Milli Parkı ve Yakın Çevresinin UNESCO Kriterlerine Göre Jeopark Potansiyelinin Belirlenmesi ve Eğitim Amaçlı Kullanımı. Yüksek Lisans Tezi, B.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış).
• Özdemir, Z. 2008. Körfezdeki Zümrüt Havran. Havran Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• ProGEO Group. 1998. A first attemt at a geosites framework for Europe -an lUGS initiative to support recognition of World heritage and European geodiversity.Geologica Balcanica 28, 5-32.
• Philippson, A. 1912. Reisen und Forschungen im westlichen Kleinasien (No. 172). Justus Perthes.
• Schuiling, R. D. 1959. About a Pre-Hercinian folding in Kazdağ crystalline complex. Journal of Mineral Research and Exploration Institute of Turkey 53, 89–93.
• Sözbilir, H., Sümer, Ö., Özkaymak, Ç., Uzel, B., Güler, T., Eski, S. 2016. Edremit Fay Zonu Kinematik Analizi ve Paleosismolojisi: Kuzey Anadolu Fay Zonu Güney Kolunda Geçmiş Depremlerin Kanıtı, Biga Yarımadası, NW Türkiye. Geodinamica Acta 28(4), 273-294.
• Şengör, A. M. C. 1980. Türkiye’nin Neotektoniğinin Esasları. Türkiye Jeoloji Kurultayı Yayınları 40.
• Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: Aplate tectonic approach. Tectonophysics 75, 181-241.
• Türk, M. 2008. Antikçağ’da Mysia ve arkeolojisi. Yüsek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yaltırak, C., Okay, A. İ. 2004. Edremit Körfezi kuzeyinde Paleotetis birimlerinin jeolojisi. İTÜ Dergisi/d Mühendislik 3(1), 67-79.
• Yiğitbaş, E., Tunç, İ. O. 2020. Biga Yarımadası’nda Sakarya Zonu’nun Prekambriyen Metamorfik Kayaları: Geç Edikaryan Gondwanaland Aktif Kıta Kenarı. Türkiye Jeoloji Bülteni 63, 277-302.
• Yüzer, E., Tunay, G. 2008. Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Özel Yayın Serisi.