Çınarcık Mahallesi (Ünye-Ordu) bentonit yatağının jeolojisi, mineralojisi, kaynak tahmini ve teknolojik özellikleri

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 7, 34 - 47, 27.06.2025

Metin Usta

Öz

Bu çalışmada, Ordu ili Ünye ilçesi Çınarcık mahallesi bentonit yatağının jeolojisi, mineralojisi, kaynak/ rezervi ve teknolojik özellikleri incelenmiştir. Bu yatak, mercek şekilli olarak yer aldığı Üst Kretase-Paleosen yaşlı Akveren formasyonuna ait tüflerin kimyasal ayrışması sonucu oluşmuştur. Çalışma sahasındaki killeşmelerden alınan numunelerinin X-ışını toz difraktometre (XRPD) çekimlerinde ana kil minerali montmorillonit olup, kristobalit, plajiyoklaz, illit, muskovit ve kalsit mineralleri de tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında 27 lokasyonda 797,60 metre karotlu sondaj çalışması yapılmış olup, sondaj karotlarından alınan numunelerden X-ışını toz difraktometre analizi, X-ışını floresans (XRF) analizleri yapılmıştır. Ayrıca, çalışma alanından alınan tüvenan bentonit örnekleri, ilgili Türk Standartları Enstitüsü (TSE) standartlarına göre değerlendirilmiş; seramik, ilaç, kedi kumu, kozmetik, su arıtımı, kâğıt, lastik, sondaj çamuru, ağartma özelliği ve döküm bentoniti olarak kullanımına yönelik teknolojik inceleme testleri yapılmıştır. Yapılan teknolojik testler sonucunda sahadaki bentonitlerin TSE standartlarına göre tüvenan halde hammadde olarak kullanıma uygun olmadığı, sadece ağartma özelliği için gelen ilk değerlerin uygun olduğu anlaşılmıştır. Çalışma sahasındaki bentonitlerin endüstriyel hammadde olarak kullanabilirliğinin araştırılması amacıyla cevher zenginleştirme veya aktifleştirme işlemleri yapılandan sonra daha detaylı teknolojik testlerin yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bentonit , kil , mineraloji , Ordu , Ünye

Etik Beyan

Bu çalışma Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün 2018-2019 yılları arasında yürütülen “Ordu İli ve Çevresi Bentonit Aramaları Projesi” kapsamında gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında arazi çalışmalarına katılan, kimyasal, minerolojik ve teknolojik testleri yürüten ve kaynak tahminini yapan kurumumuz personeli meslektaşlarıma teşekkür ederim

Destekleyen Kurum

Bu çalışma Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün 2018-2019 yılları arasında yürütülen “Ordu İli ve Çevresi Bentonit Aramaları Projesi” kapsamında gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında arazi çalışmalarına katılan, kimyasal, minerolojik ve teknolojik testleri yürüten ve kaynak tahminini yapan kurumumuz personeli meslektaşlarıma teşekkür ederim

Teşekkür

Bu çalışma Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün 2018-2019 yılları arasında yürütülen “Ordu İli ve Çevresi Bentonit Aramaları Projesi” kapsamında gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında arazi çalışmalarına katılan, kimyasal, minerolojik ve teknolojik testleri yürüten ve kaynak tahminini yapan kurumumuz personeli meslektaşlarıma teşekkür ederim

Kaynakça

• Abdioğlu, E. 2002. Kavaklar (Ordu) yöresindeki kil oluşuklarının mineralojik, jeokimyasal ve kökensel incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, Trabzon.
• Badgley, P.C. 1959. Stratigraphy and petrolium possibilites of the Sinop region. Tidewater-Atlantic-Texaco Exploration Group, Petrol Dairesi Teknik Arşivi, Ankara (yayımlanmamış).
• Bektaş, O., Şen, C. Atıcı, Y., Köprübaşı, N. 1999. Migration of the Upper Cretaceous Subduction-Related Volcanism Towards the Back-Arc Basin of the Eastern Pontide Magmatic Arc (NE Turkey). Geological Journal 34, 95-106.
• Çelik, M., Karakaya, N., Temel, A. 1999. Clay Minerals in Hydrothermally Altered Volcanic Rocks. Eastern Pontides. Turkey. Clays and Clay Minerals 47, 6, 708-717.
• Çınar, S., Yazıcı, E.N., Doksanbir, T., Boğuşlu, M., Genç, T., Yağcı, A., Yıldırım, K. 1987. Ordu Ulubey- Perşembe-Fatsa yörelerinin jeolojisi ile ilgili maden zuhurlarına ilişkin Rapor No: 8452. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara (yayımlanmamış).
• Gayle, R. B. 1959. Geology of the Sinop Basin: Petrol İşleri Genel Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Günay, Y., Değirmenci, S., Şirin, B., Akarlar, N. 2001, Türkiye’de döküm bentonitinin 2000’lerde iyileştirilmesi. Metalurji Dergisi 126, 13–19
• Güven, İ. H. 1998. Jeoloji Etütleri Dairesi. 1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları, No:57, Ankara.
• Keskin, İ., Yergök, F. A., Kara, H., Dönmez, M., Arslan, M. 1998. Ünye-Fatsa-Kumru-Korgan (Ordu) dolayının jeolojisi, Maden Tetkik ve Arama Raporu Rap no: 10182, Ankara (yayımlanmamış).
• Kılınç, T., Cebeci, Y., Çelik, M.S. 2022. Soda ve MgO ile aktive edilmiş Kalecik bentonit örneğinin bazı fiziksel özelliklerinin incelenmesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 11(4), 1115-1120.
• Terlemez, İ., Yılmaz, A. 1980. Ünye-Ordu-Koyulhisar- Reşadiye arasında kalan yörenin stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 23, 2, 179-191.