Sağlık Turizmi ile Tıp ve Eczacılık Ürünleri: Seçilmiş Ülkeler Üzerine Uluslararası Rekabet Gücü Analizi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 355 - 379, 31.12.2023

Şule Batbaylı

Öz

Küreselleşme, ülkelerin gelir akımlarını çeşitlendirmeye zemin hazırlamaktadır. Mal ticareti ile birlikte hizmet ticareti ekonomileri uluslararası alanda güçlü hale getirmektedir. Bu bağlamda son yıllarda sağlık hizmetinin uluslararası ticareti hızla artan bir sektör halini almıştır. Kaliteli hizmet, uygun maliyet, nüfusun yaşlanması ve uzun bekleme süreleri gibi sebeplerden dolayı sektör gelişme göstermektedir. Özellikle sağlık hizmeti ihraç eden ülkelerin yüksek döviz geliri sağladıkları bilinmektedir. Diğer yandan katma değeri yüksek ilaç endüstrisinde ihracat potansiyeline sahip olan ekonomiler sektörden oldukça fazla kazanç elde edebilmektedir. Bununla birlikte eczacılık ürünleri, sağlık hizmeti piyasası için tamamlayıcı mal olarak kabul edilmektedir. Bu doğrultuda, çalışmada dünya ilaç pazarında büyük paya sahip olan ve sağlık hizmeti ihracatından yüksek gelir elde eden Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Almanya, Brezilya, Hindistan, Meksika, Tayland ve Türkiye’ye ait tıp ve eczacılık ürünleri ihracat rekabet gücünü ve uzmanlaşma seviyesini analiz etmek amaçlanmıştır. Seçilmiş ülkelerin genel olarak dünya ilaç sektöründeki durumu incelenmiştir. Ardından 2000-2020 yıllarına ilişkin, Balassa, Vollrath Endeksleri, İhracat-İthalat Oranı ve Ticaret Uzmanlık Endeksi yardımıyla analiz uygulanmıştır. Sonuçlara göre, sağlık turizminden yüksek gelir sağlayan ve dünya ilaç pazarında birinci sırada olan ABD, tıp ve eczacılık ürün grubunun ihracatında, dünyaya karşı rekabet avantajına sahiptir. Ayrıca seçilen ürünlerin çoğunda net ihracatçıdır. Benzer şekilde sağlık hizmeti ihracatında ve ilaç ihracatında aktif olan Almanya ve Hindistan büyük oranda, bu ürünlerde ihracat rekabet gücüne sahiptir. Brezilya, Meksika, Tayland ve Türkiye ise tıp ve eczacılık ürün grubunda nispeten rekabet dezavantajına sahiptir. Ayrıca Tayland dışında diğer ülkeler en az bir üründe uzmanlaşma göstermişlerdir. Uzmanlaşma seviyelerine göre en fazla ürüne (dört) sahip olan ülke Hindistan’dır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Turizmi, Tıp ve Eczacılık Ürünleri, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Analizi, Rekabet Gücü, Dış Ticarette Uzmanlaşma

Kaynakça

• Adams, K., Snyder, J., Crooks, V. A. and Berry, N. S. (2018). “A Critical Examination Of Empowerment Discourse İn Medical Tourism: The Case Of The Dental Tourism İndustry İn Los Algodones, Mexico”, l. Globalization and Health 14(70), 1-10.
• Adlung, R. (2003). “The GATS Negotiations: Implications For Health And Social Services”, Review of European Economic Policy, 147-155.
• Akis, E. (2017). “Competitiveness analysis of the Turkish chemical ındustry: A comparison with the selected European Union countries”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 129-137. doi: 10.17261/Pressacademia.2017.442.
• Altes, A. G. (2005). "The development of health tourism services", Annals of Tourism Research, 32, (1), 262–266.
• Altunay, R., Gayaker, S. ve Korkmaz, S. (2023). " COVID-19 Pandemisinin Tıbbi Ürün Ticaretine ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi", İşletme Araştırmaları Dergisi (Journal of Busıness Research-Turk), 15(2), 1441-1460.
• Amighini, A. (2005). "Chine in the international fragmentation of production: Evidence from the ICT ındustry", The European Journal of Comparative Economics, 2 (2), 203-219.
• Aruru, M. ve Salmon, j. W. (2008). "Medical and pharmaceutical outsourcing to India: Ethical considerations and policy ımplications", Journal of Pharmaceutical Finance Economics & Policy, 43-62.
• Bakhouya, D. (2017). "The General Agreement on Trade in Services (GATS) and international trade in health services, Impact and regulations", Bucharest Academy of Economic Studies, Law Department, 7(Special), 54-68.
• Balassa, B. ve Noland, M. (1989). "The changing comparative advantage of Japan and the United States", Journal of the Japanese and International Economies 3, 174-188.
• Ballance, R. H., Forstner, H. ve Murray, T. (1987). "Consistency tests of alternative measures of comparative advantage", The Review of Economics and Statistics, 69(2), 157-161.
• Batbaylı, Ş. (2021). "Sağlık Hizmeti İhracatı ve Uluslararası Tıp ve Eczacılık Ürünleri Ticareti Bakımından Türkiye ve Asya Ülkeleri: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Analizi", Igdır International Social Sciences Congress, 14-15 April 2021, Iğdır Ünivertesi, Iğdır, Turkey, 351-359.
• Batbaylı, (2022). "Türkiye’nin Uluslararası Sağlık Turizmindeki Rekabet Gücünün Ekonomik Büyümeye Etkisi: Ampirik Bir Analiz", International Journal of Social Inquiry 15(2), 365–382.
• Batbaylı, (2023). “Balkan Ülkelerinin Tıp ve Eczacılık Ürünleri Dış Ticareti: Rekabet Gücü Analizi”, VI. Uluslararası Ekonomi, Siyaset ve Yönetim Sempozyumu VI. International Symposium on Economics, Politics and Administration, ISEPA’23, 12-13 Ekim 2023, Dicle Üniversitesi-Diyarbakır, Türkiye, 158-171.
• Benavides, D. D. (2002). "Trade policies and export of health services: a development perspective",Trade in Health Services, WHO, 53-69.
• Christel, M. (2020). "2020 pharm exec 50 united front delivering hope in a pandemic", USA: Pharmaceutical Executive, 40(6), 1-36.
• Chuankamnerdkarn, P. (1997). "Patterns and determinants of Australia's international trade in pharmaceuticals". Business Admiınistration Doctorate Thesis. Melbourne, Australia: Victoria University of Technology. Retrieved 23.07.2021 from: https://vuir.vu.edu.au/16072/1/chuankamnerdkarn_1997compressed.pdf.
• Comtrade. (2020). Database. Retrieved 22 July 2021 from: https://comtrade.un.org/.
• Connell, J. (2006). "Medical tourism: Sea, sun, sand and ... surgery", Tourism Management, 27(6), 1093-1100.
• Dalen, J. E. ve Alpert, J. S. (2019). "Medical tourists: Incoming and outgoing", The American Journal of Medicine, 132(1), 9-10.
• Deloitte. (2021). "Healthcare and life sciences predictions 2020". İngiltere: Center for Health Solutions, Deloitte. Retrieved 29 July 2021 from: https://www2.deloitte.com/tr/en/pages/life-sciences-and-healthcare/articles/healthcare-and-life-sciences-predictions-2020.html.
• Demir, M. A. (2020). "Türkiye'nin farmakoloji sanayindeki mukayeseli üstünlüğünün sektörün ihracatı üzerine etkisi: Zaman serisi analizi", Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,20, 509-530.
• Ehrbeck, T., Guavara, C. ve Mango, P. D. (2008). "Mapping the market for medical travel" Health Care, The McKinsey Quarterly, 1-11.
• Erkan, B. ve Bozduman, E. T. (2020). "Analysis of Turkey's foreign trade of medical and pharmaceutical products in the perspective of specialization and competition", Social Sciances Studies Journal, 6(65), 2871-2878.
• Gifford, B. D., Park, S., Anand, S., Gueddes, T., and Sachdeva, S. (2013). "The globalization of health sevices: The impact of global medical travel in India, Brazil and Mexico", The Journal of Health Administration Education, 267-282.
• Grandviewresearch.com. (2020). "Medical tourism market size, share & trends analysis report by country (Thailand, India, Costa Rica, Mexico, Malaysia, Singapore, Brazil, Colombia, Turkey, Taiwan, South Korea, Spain, Czech Republic), and segment forecasts, 2020-2027, report overview". Grand View Research. Retrieved 23 July 2021 from:https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/medical-tourism-market.
• Gulacsi, L., Orlewska, E. ve Pentek, M. (2012). "Health economics and health technology assessment in Central and Eastern Europe: a dose of reality", The European Journal of Health Economics, 525-531.
• Guzman, A., ve Gomez, H. (2008). "Technological gaps and converging process between emerging and ındustrialized countries in bio-pharmaceutical industry", Paper presented in the VI Globelics Conference, September 22-24, (1-27). Mexico City: Georgia Institute of Technology.
• Healthtourism.pro. (2021). "All Countries. Travco Health Tourism" Retrieved 29 July 2021 from:http://healthtourism.pro/countries/.
• Heydon, S., K.C., B. ve Norris, P. (2019). "Access to and use of medicines in the Annapurna region of Western Nepal and possible impacting factors", Journal of Pharmaceutical Policy and Practice, 12(11), 1-12.
• Hinloopen, J. ve Marrewijk, C. V. (2000). "On the empirical distribution of the Balassa Index", Weltwirtschaftliches Archiv, 1-35.
• İEİS. (2020). "Temel Göstergeler, Dünya İlaç Pazarı. İstanbul: İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası.", Retrieved 25 July 2021 from:http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/32/dunya-ilac-pazari.
• İEİS. (2021). Report. Retrieved 12 January 2021 from: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/. Iordache, C. ve Ciochină, I. (2014). "Medical tourism industry challenges in the context of globalization", Strategii Manageriale, VII(2), 62-70.
• Jelacic, E. (2020). "Sustainability of forest-based ındustries ın the global economy proceedings of scientific papers". WoodEMA, i. a. -International Association for Economics and Management in Wood Processing and Furniture Manufacturing. Vinkovci, Croatia, Croatia: WoodEMA, University of Zagreb, Faculty of Forestry, Competence Centre, Ltd.
• Jensen, J. B. ve Kletzer, L. G. (2005). "Tradable services: Understanding the scope and ımpact of services offshoring". Brookings Trade Forum, Brookings Institution Press. 75-133. Retrieved 12 January 2021 from: https://www.jstor.org/stable/25058763.
• Klaus, F. ve Monika, H. (1997). "Comparing measures of competitiveness". Institute of agricultural development in Central and Eastern Europe. Discussion Paper 2, Germany, 1-16.
• Kumar, N. ve Pradhan, J. P. (2012). "Economic reforms, WTO and Indian drugs and pharmaceuticals industry: Implications of emerging trends". CMDR Monograph Series, 42, 1-46.
• Küçükkiremitçi, O. (2006). "Dış ticaretteki rekabet gücüne göre sanayi sektörünün değerlendirilmesi (1995-2005) Dönemi", Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., 1-26.
• Lautier, M. (2008). "Export of health services from developing countries: The case of Tunisia", Social Science & Medicine 67, 101-110.
• Lunt, N., Smith, R., Exworthy, M., Green, S. T., Horsfall, D. ve Mannion, R. (2011). "Medical Tourism: Treatments, Markets and Health System Implications: A scoping review", Paris, France: OECD.
• Mahajan, V., Nauriyal, D. and Singh, S. (2015). "Trade performance and revealed comparative advantage of ındian pharmaceutical industry in new IPR regime", International Journal of Pharmaceutical and Healthcare Marketing, 9(1), 56-73.
• Matraves, C. (1999). "Market structure, R&D and advertising in the pharmaceutical industry", The Journal of Industrial Economics, XLVII(2), 169-194.
• Miteva-Kacarski, E. (2018). "Revealed comparative advantage in trade between The Republic of Macedonia and Cefta 2006". Economic Review – Journal of Economics and Business,. XVI(1), 59-70.
• Musavi, S. Z., Rasekhi, S., Gülistani, M. and İmani, A. (2018). "Studying international competitiveness in pharmaceutical sector in selected developed countries", Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research, 11(3), 451-460.
• OECD. (2008). "OECD health policy studies pharmaceutical pricing policies in a global market", 24 September. Paris: OECD. Retrieved 12 January 2021 from: https://www.oecd.org/els/pharmaceutical-pricing-policies-in-a-global-market.htm
• OECD. (2011). "Improving estimates of exports and ımports of health services and goods under the sha framework, final report June". Paris: OECD, 1-66.
• OECD. (2021). "International trade in health services. Organisation for Economic Co-operation and Development". Retrieved 19 July 2021 from: https://www.oecd.org/els/health-systems/international-trade-in-health-services.htm
• Öztürk, F. (2020). "Türkiye'nin İlaç Sektöründeki İthalat ve İhracat Hacmi Ne Kadar?" BBC News. Retrieved 25 July 2021 from: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54284475.
• Pharma, B. (2019). "Turkish pharma: Imports & exports snapshot." Pharma Boardroom, Retrieved 21 January 2021 from: https://pharmaboardroom.com/facts/turkish-pharma-imports-exports-snapshot/#:~:text=Pharmaceutical%20exports%20grew%20to%20a%20total%20of%20USD%20898%20million%20in%202017.&text=TL%2013.33%20billion%20(USD%202.57,export%20destinations%20for%20Turkish%20pha. Pharma, B. (2020). "Top 20 pharma companies in Brazil ranking 2018." Retrieved 15 January 2021 from: https://pharmaboardroom.com/facts/top-20-pharma-companies-in-brazil/
• Pwc Global. (2020). "Pharma 2020: The vision: Which path will you take?" Retrieved Ekim 26, 2020 from https://www.pwc.com/gx/en.html.
• Rickwood, S. and President, V. (2017). "Prescription medicines trends: An overview and perspective on two therapy areas." USA: IQVIA.
• Ross, K. (2001). "Health tourism: An overview by kim ross (HSMAI marketing review)." Retrieved 12 January 2021 from: https://www.hospitalitynet.org/news/4010521.html.
• Saboniene, A. (2009). "Lithuanian export competitiveness: comparison with other baltic states." Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics (2), 49-57.
• Salehi-Esfahani, S., Ridderstaat, J. and Öztürk, A. B. (2020). "Health tourism in a developed country with a dominant tourism market: the case of the United States’ travellers to Canada." Current Issues in Tourism, 24(4), 536-553.
• Salmon, J. W. (2010). "Globalization and health/medical tourism: Implications for pharmacy practice." Conference: Business and Health Administration Association Annual Meeting, 1-16.
• Sayılgan, E ve İşler, Y. (2017). "Medikal Endüstri 4.0 ile Tıbbi Cihaz Sektörü Medical Devices Sector in Medical Industry 4.0." Tıptekno'17 Tıp Teknolojileri Kongresi 12-14 Eki 2017 (s.368-371), Trabzon, Türkiye. Smith, K. (2012). "The Problematization of Medical Tourism: A Critique of Neoliberalism." Developing World Bioethics 12(1), 1-8.
• Soare, I. ve Zugravu, G. A. (2014). "The SPA tourism perception in Romania." Annals of the University Dunarea de Jos of Galati: Fascicle: I, Economics & Applied Informatics. 20 (2), 99-108.
• Statistics.com. (2021). Statistic. Retrieved 20 January 2021 from: http:// www.statistics.com/resources/glossary/t/trimmean.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2017). "Uluslararası sağlık turizmi ve turistin sağlığı hakkında yönetmelik." Resmi Gazete, Sayı:30123. Ankara: T.C. Cumhurbaşkalığı.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2019). "Güven, “Yerli ilaç üretimi ve sağlık turizmi” paneline katıldı". T.C. Sağlık Bakanlığı. Retrieved 25 Juluy 2021 from: https://www.saglik.gov.tr/TR,53872/guven-yerli-ilac-uretimi-ve-saglik-turizmi-paneline-katildi.html.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020a). Sağlık istatistikleri yıllığı 2019 haber bülteni, Sayı: 8. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020b). "İlaçta yerli sanayi." TC. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu. Retrieved 31 December 2020 from: https://www.titck.gov.tr/faaliyetalanlari/ilac/ilacta-yerli-sanayi.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2021). "İlaç Sektörü Raporu (2020)." Ankara: T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• Tengilimoğlu, D. (2021). "COVİD-19 pandemi sürecinin sağlık turizmine etkisi." TÜSPE Türkiye Sağlık Politikaları Zirvesi 2021. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB).
• TİM. (2021). İhracat 2021 Raporu. İstanbul: Türkiye İhracatçılar Meclisi. Tontuş, Ö. (2015). "Sağlık turizmi ülkeleri: Amerika Birleşik Devletleri. Tüm Yönleriyle Sağlık Turizmi Ülkeleri. SATURK.
• Tunpaiboon, N. (2019). "Pharmaceuticals. Thailand ındustry outlook 2019-21", 1-8. Thailand: Krungsri Research. Turan, Z., Kayıkçıoğlu, S. C. ve Çağlar, A. E. (2019). "Eczacılık ürünleri ihracat performanslarının belirlenen endekslerle ölçülmesi: Türkiye-Brezilya örneği." İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2680-2690.
• Turkish Pharmaceutical Exporters. (2019). Globally Available. İstanbul: İEİS.
• Utkulu, U. ve Seymen, D. (2004). "Revealed comparative advantage and competitiveness: Evidence for Turkey", European Trade Study Group 6th Annual Conference. Nothingam: vis-a-vis the EU 15.
• Vollrath, T. L. (1991). "A theoretical evaluation of alternative trade ıntensity measures of revealed comparative advantage". Weltwirtschaftliches Archiv,127, 2, 265-280.
• WHO. (2018). "Medicines reimbursement policies in Europe", Kopenhag: World Health Organization, 1-200. Wilkman, M. (2012). "Determinants of Swedish pharmaceutical exports." Jönköping International Business School Master Thesis. Jönköping, Sweden: Jönköping University. Retrieved 25 July 2021 from: http://hj.diva-portal.org/smash/get/diva2:548867/FULLTEXT01.
• WITS. (2020). Database. Retrieved 22 July 2021 from: https://wits.worldbank.org/.
• Worldbank. (2021). Database. Retrieved 22 July 2021 from: https://data.worldbank.org/.
• WTO. (2019). World Trade Report 2019, The Future of Services Trade. Geneve: World Trade Organization.
• WTO. (2020). "The General Agreement on Trade in Services (GATS): Objectives, coverage and disciplines." World Trade Organization. Retrieved 26 December 2020 from:
• https://www.wto.org/english/tratop_e/serv_e/gatsqa_e.htm#3. WTO. (2021a). “Health and Social Services. World Trade Organization.” Retrieved 29 July 2021 from:
• https://www.wto.org/english/tratop_e/serv_e/health_social_e/health_social_e.htm.
• WTO. (2021b). World Trade Organization Statistic. Retrieved 23 July 2021 from: http://i-tip.wto.org/services/Search.aspx.
• WTO. (2021c). World Trade Organization. Retrieved 23 July 2021 from: https://data.wto.org/. Yardan, E. D., Dikmetaş, H., Us, N. C. ve Yabana, B. (2014). “Türkiye ve dünyada sağlık turizmi”, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, (8), 27-42.
• Yusefzadeh, H., Rezapour, A., Lotfi, F., Azar, F. E., Nebilo, B., Gorji, H. A. And Karami, A. (2015). “A study of comparative advantage and ıntra-ındustry trade in the pharmaceutical ındustry of Iran”, Global Journal of Health Science, 7(6), 295-307.
• Zeren, D. ve Boynukısa, M. (2020). “COVID-19 sürecinde beşeri ilaç sektörünün sektör yöneticilerinin perspektifinden değerlendirilmesi ve pandemi sonrasına yönelik projeksiyonlar”, Journal of Management Theory and Practices Research, 1(1), 26-44.