Havacılık Sektöründe Sürdürülebilirlik Kapsamında Karbon Borsaları Uygulamaları

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 66 - 81, 31.12.2024

Sultan Gedik Göçer , Ahmet Burak Arabacı

Öz

Dünyada büyük ölçekli sosyal, çevresel ve ekonomik zorluklar yaşanmaktadır. Yoksulluğu ortadan kaldırmak, iklim değişikliğiyle mücadele etmek, ekonomik eşitsizlikleri ve salgın tehditlerini azaltmak için doğru stratejilerin izlenmesi gerekmektedir. 2021 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26), Paris İklim Anlaşması, CORSIA, ICAO, AB, IATA, AB Taksonomi Direktifi ve diğer önde gelen kuruluşların ortak hedefi, küresel sıcaklığın yükselişini kontrol altına almak ve küresel sıcaklık artışını 1,5 derece azaltmaktır. Dünyada giderek artan üretim ve beraberinde ortaya çıkan karbon emisyonlarını kontrol altına alma işlevine karbon borsaları hizmet etmektedir. Karbon borsaları kurum, kuruluş ve devletlerin ihtiyaçları sonucunda ortaya çıkmış olup, emisyon gerekliliklerini yerine getirmesi gereken yada bunu gönüllü olarak yapmak isteyen işletmeler için gerekli ortamı yaratmaktadır. Bu kapsamda havayolu işletmeleri emisyonlarını dengelemek amacıyla yaptıkları gönüllü karbon denkleştirme, kredi satın alma işlemlerinin güvenilir ve şeffaf bir ortam olan karbon borsalarında yapılması kaçınılmaz olmaktadır. Havacılık sektörünün sürdürülebilirlik odaklı stratejileri, sektörün uzun vadeli büyümesini destekleyerek gelecek nesillere daha temiz ve sürdürülebilir bir havacılık sektörü bırakabilir. Havayollarının sağladığı ekonomik faydaya karşın yoğun karbon yayılımına yol açması hem zorunlu hem de gönüllü olarak karbon borsalarında faaliyet göstermelerini gerektirmektedir. Bu doğrultuda havayollarının sürdürülebilirlik hedeflerini gerçekleştirmesi yolunda karbon borsalarına ihtiyaç duydukları görülmektedir. Çalışmada içerik analizi yapılmış olup, havayollarının sürdürülebilirlik ile ilgili emisyon politikaları kapsamında karbon borsalarında gerçekleştirdikleri uygulamalar açıklanarak karbon borsalarının havayolları için oluşturduğu önem ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Emisyon, Karbon Borsası, Havayolu, Karbon Kredisi

Kaynakça

• Air France (2019),Air France To Begin Offsetting 100% Of Co2 Emissions On Its Domestic Flights On 1st January 2020, 23 December https://corporate.airfrance.com/en/press-releases/air-france-begin-offsetting-100-co2-emissions-its-domestic-flights-1st-january-2020. (01.02.2023).
• Air France, Strategy and Economic Performance, (2024), https://corporate.airfrance.com/en/strategy-and-economic-performance. (28.12.2024).
• Air New Zealand (2016), Flyneutral Lets You Offset Your Carbon Emissions and Restore Our Native Biodiversity,.https://www.airnewzealand.co.nz/loyaltymodule/form/carbon-emissions-offset. (01.02. 2023).
• Airport Technology (2021), Jetblue’ Business Model Could Be The Answer To Low-Cost Travel Across To Atlantic, 22 April. https://www.airport-technology.com/comment/jetblue-business-model. (28.12.2024).
• Akkaya, G. C. ve Uzar, C. (2012), “Karbona Dayalı Finansal Gelecek Sözleşmeleri Ve Fiyat Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), ss. 70.
• Aksel, K., H. (2023), “Havacılık Sektörünün AT Karbon Emisyonu Ticareti Planının (Emissions Trading Scheme) Uygulanması”, https://www.dunya.com/gundem/havacilik-sektorunun-at-karbon-emisyon-ticareti- plani039nin-emissions-haberi-83229. (27.01.2023).
• Alper, D. ve Anbar, A. (2008), “İklim Değişikliğinin Finansal Hizmet Sektörüne Etkileri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), ss. 223-253.
• Altıner, M. (2011), Uluslararası Karbon Piyasaları ve Türkiye İhtiyaçları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi Ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilimdalı, İstanbul, Türkiye, ss: 115.
• Azari, H. Y. (2014), Karbon Emisyon Piyasalari, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ss. 1-19.
• Azari, H.Y., Seyedghomi, M. ve Azari, J. Y. (2015), “CO2 Emission Trading Market in Turkey: A Financial Market Perspective”, In 5th International Scientific Conference of Iranian Academicians Abroad in Turkey, 21-22 February 2015, Turkey, ss: 1-10.
• Benz, E. ve Trück, S. (2009), “Modeling The Price Dynamics Of CO2 Emission Allowances”, Energy Economics, 31(1), ss. 4-15.
• British Airways (2023), “How would you like to act on your emissions?, https://ba.chooose.today/. (01.02.2023).
• Carbon TradeXchange(2023a), The Aviation Carbon Exchange via the World’s First Electronic Exchange for Carbon Creditshttps://ctxglobal.com/aviation-corsia. (28.01.2023).
• Carbon TradeXchange (2023b), Business Aviation Carbon Offsetting via the World’s First Electronic Exchange Carbon Credits. https://ctxglobal.com/aviation-carbon-calculator. (28.01.2023).
• Carbon TradeXchange (2023c), Business Aviation Carbon Calculation, How do I calculate Carbon footprint?, https://ctxglobal.com/aviation-carbon-calc/. (28.01.2023).
• Cathay Pacific (2024). https://news.cathaypacific.com/ar-bh/fact-sheet. (28.12.2024).
• Çelikkol, H. ve Özkan, N. (2011), Karbon Piyasalari ve Türkiye Perspektifi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (31), ss. 203-222.
• Çikot, Ö. (2009), “Avrupa’da Karbon ve Enerji Borsaları”, Sermaye Piyasasında Gündem, 82, ss. 9-24. Davis, C. P., Aladdine, D. J. ve Carrie F. J., (2007), Climate Change Strategies for the Financial Services Industry, Goodwin Procter.
• Demireli, E. ve Hepkorucu, A. (2010), “Çevre Finansmanı: Kavramsal Bir Yaklaşımla Karbon Finans Borsası”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), ss. 37-48.
• Ecer, F., Tanrıverdi, G., Yaşar, M., & Görçün, Ö. F. (2025). Sustainable Aviation Fuel Supplier Evaluation For Airlines Through LOPCOW and MARCOS Approaches With İnterval-Valued Fuzzy Neutrosophic Information. Journal of Air Transport Management, 123, 102705.
• Edwards, K. ve Claude, H., (2023), “Carbon Credit Exchange, Offset Your CO2 Emissions With IBAC Carbon Credit Exchange”, https://ibac.org/sustainability/carbon-credit-exchange. (29.01.2023).
• Foreks (2022), Uçuş kaynaklı karbon salınımın dengelenmesini amaçlayan THY “CO2 Mission” adlı programı hayata geçirdi, https://foreks.com/haber/detay/62e7ce2046e0fb0001b0f80d/FRKS/ tr/ucus-kaynakli-karbon-saliminin-dengelenmesini-amaclayan-thy-co2mission-adli-programi-hayata-gecirdi. (29.01.2023).
• Garcia, M (2020), JetBlue’s Big Green Pledge: To Offset Up To 17 Billon Pounds of Carbon A Year, https://www.forbes.com/sites/marisagarcia/2020/01/06/jetblues-big-green-pledge-to-offset-15-17-billion-pounds-of-carbon/?sh=4cee100e4156. (29.01.2023).
• Gedik Göçer, S. ve Bağçı, E., (2023), Havayolu Yakıt ve İkram Hizmet İşletmeleri, Havacılık İşletmeleri. (ss: 215-233), Nobel Yayınevi.
• Genter, K. (2019), “Everything You Need To Know About Carbon Offsetting For Your Flights”, https://thepointsguy.com/guide/everything-you-need-to-know-carbon-offsetting-flights/ (30.01. 2023).
• Gupta, K. (2024), “Carbon Credits and Offsetting: Navigating Legal Frameworks, Innovative Solutions, and Controversies”, Int. J. Multidiscip. Res, 6(2), ss: 1-12.
• Güçlü, S. B. (2023), Emisyon Ticaret Sistemi Karbon Piyasası, 2006. http://www.metalurji.org. tr/dergi/ dergi142/d142_2632.pdf. (26.01.2023).
• Gülhan, Ü.( 2019), Sürdürülebilir Kalkınmada Karbon Piyasalarının Rolü ve Türkiye Perspektifi, İçinde: Başar, E. E., Ağ, A., & Gülhan, Ü., Sürdürülebilirlik: Ekonomik ve Sosyal Eğilimler, İmaj Yayınevi, Ankara, ss. 140-142.
• Hahn, S. (2018), Catalog Of Voluntary Carbon Offsets In Commercial Aviation: Understanding Roles Of Corporations And States, Masters Theses, The University of San Francisco, Master Of Arts in International Studies, San Francisco, USA, 30.
• Hull, J.C. (2008), Options, Futures and Other Derivatives, Sixth Edition, Prentice-Hall of India, New Delhi. IATA. Aviation Carbon Exchange. (2024). https://www.iata.org/en/programs/sustainability/ace. (28.12.2024).
• ICAO. Seventh AFI Directors-General of Civil Aviation (DGCA/7). (2018). Monitoring, Reporting and Verification (MRV) provisions. ICAO, Montreal.
• Jurcom GRC Services, Aviation Carbon Exchange First Private Aviation Transaction (2021). https://jurcom.nl/aviation-carbon-exchange/. (28.01.2023).
• Kadılar, R. (2010), Karbon Fırsat mı, Tehdit mi?, Destek Yayınları, İstanbul.
• Ketboğa, M. (2024), “Karşı Ticaretin Özellikleri, Dış Ticaret Açığını Azaltmadaki Yeri ve Türkiye’de Uygulama Alanı”, Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 16(31), ss. 578-588. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1508682
• Kou, J., Ma, W., Li, C., Yang, H., Xue, B., & Gou, X. (2024), “The Equity Of Carbon Emissions In International Trade From The Perspective Of Value Added”, The Geographical Journal, 190(3), e12572.
• Kumtepe, Y. ve Ekinci, Z., Gönüllü Karbon Piyasaları ve Karbon Kredileri, 15 Nisan (2024), https://www.kabinelaw.com/tr/gonullu-karbon-piyasalari-ve-karbon-kredileri. (28.12.2024).
• Lee, D. S., Fahey, D. W., Forster, P. M., Newton, P. J., Wit, R. C., Lim, L. L. ve Sausen, R. (2009), “Aviation and Global Climate Change In The 21st Century”, Atmospheric Environment, 43(22-23), ss. 3520-3537.
• Liu, A., Air New Zealand Business Model Analysis, 27 October (2018). https://acepress245433252.wordpress.com/2018/10/27/air-new-zealand-business-model-analysis. (28.12.2024).
• Macit, A. (2023), “İnsansız Hava Araçları ve Verimlilik İlişkisi Üzerine Bir Bibliyometrik Analiz”, R&S - Research Studies Anatolia Journal, 6(4), ss. 412-427. https://doi.org/10.33723/rs.1341624
• Macit, D. ve Macit, A. (2021), Havacılık Ekonomisinin Küresel Makroekonomik Göstergeleri Etkileme Kanalları, Havacılık Ekonomisi: Teori, Politika ve Güncel Araştırmalar, D. Macit (Ed.), (ss. 239-349). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mitchell, A., How JetBlue Perfected The Hybrid Airline Model, 17 August (2023). https://simpleflying.com/how-jetblue-perfected-the-hybrid-airline-model. (28.12.2024).
• Monast, J., Anda, J. ve Profeta, T. (2009), “U.S. Carbon Market Design: Regulating Emissions Allowances as Financial Instruments”, Working Paper, Nicholas Institute for Environmental Policy Solutions, Climate Change Policy Partnership, Duke University.
• Murtaza, A., British Airways Business Model Analysis, 13 March (2024). https://greyknight.co.uk/british-airways-business-model-analysis. (28.12.2024).
• Nilson, K. ve Tuvlind, A. (2020), Carbon Offsetting And Sustainable Aviation, A Study Of Contemporary And Future Sustainable Aviation Via Carbon Offsetting, Master of Science Thesis, KTH Royal Institute of Technology School of Industrial Engineering and Management, Stockholm, Sweden, ss: 14-15.
• Otley, T. (2023), Guide to airline carbon offset programmes, https://www.businesstraveller. com/features/guide-to-airline-carbon-offset-programmes/. (30.01.2023).
• Peker, O. ve Demirci, M. (2008), “İklim Değişikliğinin Bilim ve Ekonomi Perspektifinden Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), ss. 239-251.
• Potomac Economics, Report On The Secondary Market For RGGI CO2 Allowances, RGGI, Inc. on behalf of the RGGI Participating States, December (2012). https://www.potomaceconomics.com/ wpcontent/uploads/2017/02/MM_Secondary_Market_Report_2012_Q3.pdf (27.01.2023).
• Rafiqi, I. D., ve Mentari, N. (2024), “Comparison of Carbon Trading in Asean Countries: An Explanation From a Policy Perspective”, Journal of Law and Policy Transformation, 9(1), ss: 1-18.
• Ramirez, M., Air Canada: Business Model, SWOT Analysis and Competitors 2024. 03 April (2024). https://pitchgrade.com/companies/air-canada. (28.12.2024).
• Rush, B., These 5 Airlines Have Introduced Carbon Offset Programs in 2024. (2024). https://www.greencitytimes.com/5-airlines-that-offer-carbon-offsets. (28.12.2024).
• Qatar Airways Group (2021), Qatar Airways is the First Airline in the World to Make a Carbon Transaction on the IATA Aviation Carbon Exchange (ACE) via IATA Clearing House (ICH), https://www.qatarairways.com/press-releases/en-WW/215349-qatar-airways-is-the-first-airline-in-the-world-to-make-a-carbon-transaction-on-the-iata-aviation-carbon-exchange-ace-via-iata-clearin. (29.01.2023).
• Starke, L., Gardner G. ve Prugh, T. (2008), Karbon Piyasalarını Geliştirmek, (2008) Dünya’nın Durumu Sürdürülebilir Bir Ekonomi İçin Yenilikler, Çev. Ayşe Başçı. İstanbul: TEMA Vakfı.
• Statista (2023), Revenue generated by the European Union Emission Trading System (EU ETS) from 2008 to 2021, https://www.statista.com/statistics/1326984/european-union-ets-revenue/. (28.01.2023).
• Seeberg-Elverfeldt, C. (2023), Carbon Finance Possibilities For Agriculture, Forestry and Other Land Use Projects in a Smallholder Context, Food and Agriculture Organization of the United Nations, http://www.fao.org/3/i1632e/i1632e.pdf. (29.01.2023).
• Şen, Ş. (2018), Emisyon Ticareti ve Karbon Piyasalarının Firma Değerine Olan Etkisi. Doctoral Dissertation, Kastamonu Üniversitesi, Türkiye, 54-61.
• Taşdemir, M. ve Aydın, E. (2021), “Havacılıkta Karbon Azaltım Uygulamaları ve Şirket Stratejileri”, In International Symposium of Scientific Research and Innovative Studies, 22-25 February 2021, Bandırma, Balıkesir, 2584-2597.
• The Strategy Story, Qatar Airways SWOT Analysis, (2024a), https://thestrategystory.com/blog/qatar-airways-swot-analysis. (28.12.2024).
• The Strategy Story, Easyjet SWOT Analysis, (2024b), https://thestrategystory.com/blog/easyjet-swot-analysis/#google_vignette. (28.12.2024).
• Travel PR News Editor, IATA helps airlines meet their climate commitments with the launch of its Aviation Carbon Exchange, (2020), https://travelprnews.com/iata-helps-airlines-meet-their-climate-commitments-with-the-launch-of-its-aviation-carbon-exchange-899980/travel-press-release/2020/11/26/. (29.01.2023).
• Tricorona, K. (2015), https://www.tricorona.se/2015/03/02/ny-klimatkompensationshandbok/. (27.01.2023). Turkish Airlines, (2024), https://www.turkishairlines.com. (28.12.2024).
• Wibowo, P. D. A. (2024), Barriers for Business to Engage in Carbon Trading Through the Indonesian Carbon Exchange: An Analytical Hierarchy Process Approach.
• Xu, J., Qiu, R. ve Lv, C. (2016), “Carbon Emission Allowance Allocation With Cap And Trade Mechanism In Air Passenger Transport”, Journal of Cleaner Production, 131, ss. 308-320.
• Yalçıner, K., Tanrıöven, C., Bal, H., Aksoy, E. E., ve Kurt, Ç. (2008), Finansal Teknikler ve Türev Araçlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Zeqiraj, V., Sohag, K. ve Soytas, U. (2020), “Stock Market Development and Low-Carbon Economy: The Role Of Innovation and Renewable Energy”, Energy Economics, 91, 104908.