Milliyetçilik ve Faşizmin Benzerlik ve Farklılıkları: Faşizme Karşı Bir Milliyetçilik Savunusu

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 92 - 112, 31.12.2024

Ali Çiçek , Raci Kılavuz

Öz

Bu çalışma, modern tarihi şekillendiren iki güçlü siyasi hareket olan milliyetçilik ve faşizm arasındaki temel ideolojik farklılıkları ve dikkate değer benzerlikleri incelemektedir. Her iki ideoloji de ulusal kimliğin merkeziliğini vurgularken, bireysel haklar ve çoğulculuğa yaklaşımlarında önemli ölçüde ayrışmaktadırlar. Milliyetçilik, özellikle de sivil biçimiyle, demokratik ilkelerle uyumludur ve siyasi katılımı, kendi kaderini tayin etmeyi ve bireysel hakların korunmasını teşvik etmektedir. Buna karşılık faşizm, demokrasiyi reddeden, otoriter kontrolü benimseyen ve propaganda, sansür ve şiddet yoluyla muhalefeti bastıran totaliter bir ideolojidir. Çalışma milliyetçiliğin kapsayıcı, demokratik toplulukları teşvik etme potansiyeli ile faşizmin homojen, otoriter bir devlette ısrarı arasındaki temel farkları vurgulamaktadır. Ayrıca, her iki ideolojinin de desteği pekiştirmek ve birliği teşvik etmek için ulusal sembolleri, tarihi mitleri ve gelenekleri nasıl kullandığını, ancak faşizmin bu araçları mutlak iktidarı sürdürmek için nasıl manipüle ettiğini incelemektedir. Milliyetçi ve otoriter hareketler günümüz siyasetinde yeniden canlanırken, bu çalışma milliyetçiliğin demokratik bağlamlardaki olumlu rolü ile faşizmin totaliter emellerinin yarattığı tehlikeler arasında ayrım yapmanın önemini vurgulamaktadır. Karşılaştırmalı yöntemle tasarlanan bu çalışmada, tarihsel örneklerden ve siyaset teorisinden yararlanarak bu iki ideoloji arasındaki ayrımları netleştirmek ve her iki ideolojinin günümüzdeki geçerliliğine dair yorumlar sunmak amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

milliyetçilik, faşizm, demokrasi, otoriterlik, totaliterlik.

Kaynakça

• Akıncı, M. (2024), Milliyetçilik ve Milli Kimlik Tartışmaları Ekseninde Türk Milliyetçiliği ve Türk Milli Kimliği. İçinde Ş. Anbarlı Bozatay ve K. A. Demir (Ed.), İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği. Gazi Kitabevi, ss. 231-249.
• Antliff, M. (2002), “Fascism, Modernism, and Modernity”, The Art Bulletin, 84(1), ss.148-169. https://doi.org/10.1080/00043079.2002.10787015
• Beer, S. H. (1978), “Federalism, Nationalism, and Democracy in America”, American Political Science Review, 72(1), ss. 9-21.
• Berberoglu, B. (2000), “Nationalism, Ethnic Conflict, and Class Struggle: A Critical Analysis of Mainstream and Marxist Theories of Nationalism and National Movements”, Critical Sociology, 26(3), ss. 205-231. https://doi.org/10.1177/08969205000260030301
• Bora, T. (2021), Medeniyet Kaybı / Milliyetçilik ve Faşizm Üzerine Yazılar, Birikim Yayınları. Breuer, S. (2017), Milliyetçilikler ve Faşizmler Fransa, İtalya ve Almanya Örnekleri (Ç. C. Dikmen, Çev.). İletişim Yayınları.
• Buçukcu, Ö. (2020), Milliyetçilik Tarih, Teori ve Temel Meseleler. Ketebe Yayınevi.
• Burgoyne, R. (2000), “Ethnic Nationalism and Globalization”, Rethinking History, 4(2), ss. 157-164. https://doi.org/10.1080/13642520050074795
• Calhoun, C. (1993), “Nationalism And Civil Society: Democracy, Diversity And Self-Determination”, International Sociology, 8(4), ss. 387-411. https://doi.org/10.1177/026858093008004001
• Cassels, A. (2008), Mussolini. Içinde S. Casey ve J. Wright (Ed.), Mental Maps in the Era of Two World Wars. Palgrave Macmillan UK, ss. 157-176. https://doi.org/10.1057/9780230227606_9
• Çetin, H. (2007), Çağdaş Siyasal Akımlar. Orion Kitabevi.
• Çetin, H. (2022), İdeoloji ve Modern İdeolojiler. Orion Kitabevi.
• Çiçek, A. (2024a), “Balancing Identity and Liberty: A Comprehensive Analysis of Liberal Nationalism”, Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, 6(2), ss. 237-270. https://doi.org/10.53425/madergisi. 1527422
• Çiçek, A. (2024b), Milliyetçilik Kuramları. İçinde İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği. Gazi Kitabevi, ss. 1-27.
• Çiçek, A. ve Taylan, Ö. (2023), “Sivas Cumhuriyet Üniversitesi ve Dicle Üniversitesi Öğrencilerinde Milliyetçilik Algısı Üzerine Bir Saha Araştırması”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), ss. 418-448.
• Deniş, H. E. (2021), Popülist Milliyetçilik, İçinde H. Acar (Ed.), Milliyetçilik Tipolojileri (2. Baskı), Nobel Yayıncılık, ss. 393-420
• Doran, C. (2019), “Postcolonialism, Anti-colonialism, Nationalism and History”, International Studies, 56(2-3), ss. 92-108. https://doi.org/10.1177/0020881719840257
• Duman, F. (2017), Faşizm. İçinde B. Kalkan ve H. Y. Başdemir (Ed.), Siyasi İdeolojiler. Adres Yayınları, ss. 131-151
• Dural, A. B. (2018), Batı’da Ve Türkiye’de Kuramsal Milliyetçilik, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• Durgun, Ş. (2014), Ulus İnşası ve Milliyetçilik, A Kitap.
• Durgun, Ş. (2018), “Türkiye’de Milliyetçiliğin Algılanış Sorunları”, Modernleşme ve Siyaset, ss. 93-126.
• Ercins, G. ve Görüşük, L. (2016), “Türkiye'de ve Batı'da Çokkültürlülük Gerçeği”, Journal of Turkish Studies, 11(2), 383-401. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9364
• Eriksen, T. H. (2004), Etnisite ve Milliyetçilik (E. Uşaklı, Çev.), Avesta Basın Yayın.
• Freeden, M. (1998), “Is Nationalism a Distinct Ideology?”, Political Studies, 46(4), ss. 748-765. https://doi.org/10.1111/1467-9248.00165
• Gaborik, P. (Ed.). (2021), Mussolini the Censor. İçinde Mussolini’s Theatre: Fascist Experiments in Art and Politics. Cambridge University Press, ss. 153-191. https://doi.org/10.1017/9781108902427. 005
• Gellner, E. (2018), Uluslar ve Ulusçuluk (G. G. Özdoğan ve B. E. Behar, Çev.), Hil Yayınları.
• Gentile, E. (1990), “Fascism as Political Religion”, Journal of Contemporary History, 25(2/3), ss. 229-251. Go, J. ve Watson, J. (2019), “Anticolonial Nationalism From Imagined Communities To Colonial Conflict”, European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie, 60(1), ss. 31-68.
• Gordon, D. C. (2015), Self-determination and History in the Third World (C. 1286), Princeton University Press.
• Greenfeld, L. (2017), Milliyetçilik Moderniteye Giden 5 Yol İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya ve Amerika Örnekleri, Alfa Yayınları.
• Hechter, M. (2024), Milliyetçiliği Dizginlemek (A. Yanık, Çev.), İletişim Yayınları.
• Helbling, M. (2009), Nationalism and Democracy: Competing Or Complementary Logics? Living Reviews in Democracy, 1. https://ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/cis-dam/CIS_DAM_ 2015 /WorkingPapers/Living_Reviews_Democracy/Helbling.pdf
• Jayal, N. G. (2019), “India’s Journey from Civic to Cultural Nationalism. A New Political Imaginary?” Nation, State, Nation-State, 1, ss. 269.
• Kallis, A. A. (2006), Fascism, ‘Charisma’ and ‘Charismatisation’: Weber’s Model of ‘Charismatic Domination’ and Interwar European Fascism”, Totalitarian Movements and Political Religions, 7(1), ss. 25-43. https://doi.org/10.1080/14690760500503185
• Karaca, M. (2018), “İtalyan Propagandasında Kült Lider Olgusu: “Il Duce” Benito Mussolini, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), ss. 1203-1220. https://doi.org/10.19145/e-gifder.442905
• Karadağ, A. ve Yaman, H. (2019), “Üç Farklı Milliyetçilik”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(2), ss. 84-108.
• Karatepe, Ş. (2014), Siyasi İdeolojiler, İz Yayıncılık.
• Kaya, S. (2023), Endoktrinasyon, Liberus Kitap.
• Kedourie, E. (2017), Avrupa’da Milliyetçilik, Köprü Kitap.
• Köktürk, M. (2016), Millet ve Milliyetçilik, Ötüken Neşriyat.
• Küçükalp, D. (2018), “Egemenliğin Mantığı, Faşizm ve Şiddet”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 14(53), ss. 85-95.
• Kymlicka, W. (2020), Çokkültürlü Yurttaşlık Azınlık Haklarının Liberal Teorisi (A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları. Lecours, A. (2000), “Ethnic and Civic Nationalism: Towards a New Dimension”, Space and Polity, 4(2), ss. 153-166. https://doi.org/10.1080/13562570020013672
• Linz, J. J. (2012), “Fascism and Non-Democratic Regimes”, Totalitarianism and Political Religions, 3, ss. 225-291. Routledge.
• Longerich, P. (2010), Holocaust: The Nazi persecution and murder of the Jews, Oxford University Press. Lubbers, M. ve Meuleman, R. (2016), “Participation In National Celebrations and Commemorations: The Role Of Socialization and Nationalism In The Dutch Context”, Social Sciences Research, 55, ss. 111-121. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2015.09.006
• Mann, M. (2004), Fascists, Cambridge University Press.
• Mayall, J. (1999), “Sovereignty, Nationalism, and Self-Determination”, Political Studies, 47(3), ss. 474-502. https://doi.org/10.1111/1467-9248.00213
• Michel, H. (2011), Faşizmler (F. Üstel, Çev.), İletişim Yayınları.
• Motyl, A. J. (2001), Encyclopedia Of Nationalism: Leaders, Movements and Concepts. Academic Press.
• Nanda, B. R. (2001), Gandhi: Pan-Islamism, Imperialism and Nationalism In India, Oxford University Press.
• Nastulczyk, T. (2016), Two Centuries of Looting and the Grand Nazi Book Burning. The Dispersed and Destroyed Libraries of the Polish-Lithuanian Commonwealth: Historical Losses and Contemporary Attempts at Reconstruction, Lost Books, ss. 462-468. Brill.
• Okyayuz, M. (2018), Faşizm, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler, 7. Baskı, ss. 409-422. Yordam Kitap.
• Öğün, S. S. (2004), Türk Politik Kültürü, Alfa Yayınları.
• Özdemir, İ. ve Işık, S. Y. (2022), “Milliyetçi Romantizm: Eril Bir Tutku Olarak Popüler Milliyetçilik”, Moment Dergi, 9(2), ss. 487-510. https://doi.org/10.17572/mj2022.2.487-510
• Paxton, R. O. (1998), “The Five Stages of Fascism”. The Journal of Modern History, 70(1), 1–23. https://doi.org/10.1086/235001
• Paxton, R. O. (2020), Faşizmin Anatomisi (H. Atay ve H. D. Atay, Çev.), İletişim Yayınları.
• Peters, M. A. (2019), “The return of Fascism: Youth, Violence and Nationalism”, Educational Philosophy and Theory, 51(7), ss. 674-678. https://doi.org/10.1080/00131857.2018.1519772
• Rainey, L. S. ve Gentile, E. (1994), “The Conquest of Modernity: From Modernist Nationalism to Fascism”, Modernism/Modernity, 1(3), ss. 55-87.
• Ritchie, J. M. (1988), “The Nazi Book-Burning”, The Modern Language Review, ss. 627-643.
• Roche, H. (2019), “Mussolini’s ‘Third Rome’, Hitler’s Third Reich and the Allure of Antiquity: Classicizing Chronopolitics as a Remedy for Unstable National Identity?”, Fascism, 8(2), ss. 127-152.
• Seth, S. (1999), “Rewriting histories of nationalism: The politics of “moderate nationalism” in India, 1870–1905”, The American Historical Review, 104(1), ss. 95-116.
• Smith, A. D. (1994), “Ethnic Nationalism and the Plight of Minorities”, Journal of Refugee Studies, 7(2-3), ss. 186–198, https://doi.org/10.1093/jrs/7.2-3.186
• Smith, A. D. (2009), Ethno-Symbolism and Nationalism: A cultural Approach, Routledge.
• Steger, M. B. (2000), “Mahatma Gandhi on Indian Self-rule: A Nonviolent Nationalism? Strategies”, Journal of Theory, Culture ve Politics, 13(2), ss. 247-263. https://doi.org/10.1080/ 104021300750022634
• Şahin, K. (2007), “Bir İdeoloji Olarak Milliyetçilik”, Akademik Bakış, 12, ss. 1-9.
• Tamir, Y. (1993), Liberal Nationalism, Princeton University Press.
• Tamir, Y. ve Rodrik, D. (2019). Why nationalism. Princeton University Press.
• Tamir, Y. (Yuli). (2019), “Not So Civic: Is There a Difference Between Ethnic and Civic Nationalism?”, Annual Review of Political Science, 22(1), aa. 419-434. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-022018-024059
• Tok, N. (2003), Kültür, Kimlik ve Siyaset: Kültüre İlişkin Meseleler İçin Kimlik Temelli Bir Yaklaşım, Ayrıntı Yayınları.
• Turan, A. (2022), 20 Yıllık İktidarın Bir Muhasebesi: Ak Parti ve Milliyetçilik, Eğitim Yayınevi.
• Turner, H. (1975), Reappraisals of Fascism, New Viewpoints.
• Uçarlar, N. (2023), Irkçılığa Güzelleme: Milliyetçilik. Ed. Tanıl Bora, İçinde Siyasi Düşüncelerin Bir Muhasebesi. İletişim Yayınları, ss. 97-116.
• Uzun, T. (2020), Türk Milliyetçiliği ve MHP, Orion Kitabevi Ders Kitapları.
• Wilford, R. (2014), Fascism, İçinde Political Ideologies, ss. 121-152. Routledge.
• Yack, B. (1996), “The Myth of the Civic Nation”. Critical Review, 10(2), 193–211. https://doi.org/10.1080/08913819608443417
• Yaşlı, F. (2020a), Gençlerle Baş Başa: Faşizm, Yordam Kitap.
• Yaşlı, F. (2020b), Kinimiz Dinimizdir Türkçü Faşizm Üzerine Bir İnceleme, Yordam Kitap.
• Yonke, E. (2012), On Fascism and Democracy. İçinde P. Gilk ve D. Kast (Ed.), A Whole Which Is Greater: Why the Wisconsin" Uprising" Failed, ss. 24). WipfveStock.
• Yücel, G. ve Doğan, F. (2022), “İtalyan İrredentizmi ve Güney Tirol Sorunu”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24(42), ss. 97-113.