An Examınatıon of the Purchasıng Behaviors of Individuals With Interest Rate Sensitivity: An Interview Study

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 31 - 50, 30.09.2025

Şeyma Bozoğulları

https://doi.org/10.36657/muamelat.1704636

Öz

Meeting the financing needs of individuals with sensitivity toward interest has become increasingly difficult within a financial system that disregards such concerns. The primary aim of this study is to examine in depth the reasons why individuals refrain from choosing either the conventional banking or participation banking systems to meet their financing needs, as well as the financing strategies they adopt in response to these preferences. Furthermore, the study seeks to identify the challenges and obstacles encountered by actors who embrace these alternative financing approaches throughout the process. In this research, the qualitative method of face-to-face interviews was employed. A total of 20 participants were asked pre-prepared questions, and with their consent, voice recordings were transcribed and analyzed. Criterion sampling was used to determine the inclusion criteria for participants. The criterion for inclusion in the interviews was that participants had not obtained loans from either conventional or participation banks. Additionally, the snowball sampling method was employed by requesting one participant to refer others. The findings highlight the weakening of trust-based debt relationships and participants’ criticisms of participation banks. Criticism directed at interest-sensitive individuals from their social environment also emerges as a significant finding. Ultimately, it was observed that individuals with sensitivity toward interest demonstrated common attitudes shaped by notions of blessing (barakah), inner peace, and religious beliefs. The findings further reveal that people who are sensitive to interest avoid it primarily due to religious motivations, often turning instead to qard al-hasan (benevolent loans) as an alternative. For those without borrowing opportunities, postponed needs and the social pressure surrounding them became a means of trial.

Anahtar Kelimeler

Islamic Economics , Interest Sensitivity , Conventional Banks , Interest-Free Financing , Debt-Credit Relationships

Faiz Hassasiyetine Sahip Kişilerin Satın Alma Davranışlarının İncelenmesi: Mülakat Çalışması

Öz

Faiz hassasiyeti taşıyan insanların finansman ihtiyaçlarını karşılamak, faiz hassasiyetini yok sayan bir finansman sistemi içinde giderek zorlaşmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, bireylerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak üzere konvansiyonel bankacılık ve katılım bankacılığı sistemlerini tercih etmeyiş nedenlerini ve bu tercihlerine karşılık izledikleri finansman stratejilerini derinlemesine incelemektir. Ayrıca, bu alternatif finansman yaklaşımlarını benimseyen aktörlerin süreç içerisinde karşılaştıkları zorlukların ve engellerin tespit edilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak 20 katılımcıya önceden hazırlanmış sorular sorulmuş ve izinleri doğrultusunda ses kayıtları deşifre edilerek analiz yapılmıştır. Ölçüt örnekleme ile katılımcıların dâhil edilme kriteri belirlenmiştir. Bu araştırmada katılımcıların görüşmeye dâhil edilme kriteri, konvansiyonel ve katılım bankalarından kredi almamış olmaları olarak belirlenmiştir. Kartopu örneklem yöntemi kullanılarak bağlantı kurulan bir kişinin başka kişilere yönlendirmesi istenmiştir. Elde edilen bulgularda giderek zayıflayan güvene dayalı borç ilişkileri ve kişilerin katılım bankalarına dair eleştirileri göze çarpmaktadır. Faiz hassasiyetine sahip kişilerin çevrelerinden aldıkları eleştiriler de önemli bulgular arasındadır. Sonuç olarak faiz hassasiyetine sahip bireylerin bereket, içsel huzur, dinî inançlar çerçevesinde ortak tutum sergilediği gözlemlenmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular bize faize karşı duyarlı olan insanların dinî motivasyonlarını ön plana çıkararak faizden kaçındıklarını ve alternatif olarak karz-ı hasene yöneldiklerini göstermektedir. Borçlanma imkânı olmayan insanların ise almayı erteledikleri ihtiyaçları ve çevrenin baskısı onlar için bir imtihan vesilesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam İktisadı , Faiz Hassasiyeti , Konvansiyonel Bankalar , Faiz Dışı Finansman , Borç Alacak İlişkileri

Kaynakça

• Aktepe, İshak Emin. Sorularla Katılım Bankacılığı. Ankara: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 1. Basım, 2013.
• Ayvaz, Hüseyin. “Geleneksel Banka Çalışanlarının Katılım Bankacılığı Hakkındaki Farkındalık Düzeylerinin Tespiti”. Uluslararası Finansal Ekonomi ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi 2/2 (Aralık 2021), 68-92.
• Creswell, John W. Nitel Araştırmacılar İçin 30 Temel Beceri. çev. Hasan Özcan. Ankara: Anı Yayıncılık, 2. Basım, 2019.
• Çürük, Suna Akten. İslami Finansın Türkiye’deki Gelişimi, Mevcut Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Erişim 1 mayıs 2025. www.kuran.diyanet.gov.tr.
• Güçlü, İdris. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık, 1. Basım,2019.
• Güler, Ahmet vd. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2. Basım, 2015.
• Habergetiren, Ömer Faruk – Karakaş, Ahmet Canan. “Kredi Tutumlarının Maneviyat ve Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi”. Econder Uluslararası Akademik Dergi 3/2 (Aralık, 2019), 145-167. https://doi.org/10.35342/econder.644127
• Hazıroğlu, Temel. “Türkiye’de Katılım Bankacılığı Fikrinin Doğuşu Ve Kavramsal Önemi”. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD) 2/1 (Eylül, 2016), 119-132. https://hdl.handle.net/20.500.12436/270
• Hazıroğlu, Temel. ”İktisadi Dayanışma İçin Yeni Bir Sistem Olarak Enflasyona Endeksli TL Ve Karz-I Hasen Fonu”. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD) 7/2 (Haziran, 2021), 255-292. https://doi.org/10.54863/jief.932736
• Keleş, Yusuf. "Katılım Bankacılığı: Yapı, Uygulama ve Yasa Bağlamında Temel Sorunlar". Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi 6/3 (Ekim 2020), 357-388. https://doi.org/10.25272/ijisef.707169
• İkbal, M. vd. (1998). Challenges Facing Islamic Banking. Jeddah: İslam Kalkınma Bankası, İslam Araştırma ve Eğitim Enstitüsü, King Fahd National Library-in-Publication Data
• Orman, Sabri. İktisat Tarih ve Toplum. İstanbul : Küre Yayınları, 5. Basım, 2020.
• Orhan, Zeyneb Hafsa. 40 Soruda Katılım Bankacılığı. İstanbul: İktisat Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Özdemir, Mücahit. 40 Soruda Karz-ı Hasen. İstanbul: iktisat Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Patton, Q. M. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. ed. Mesut Bütün – Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Yayıncılık, 4. Basım, 2014
• Poyraz, Gülden. “Modern Bankacılığının Kökleri ve İslam Medeniyetlerinde Finansal Enstrümanlar”. Faiz Meselesi Tarihte Örnek Uygulamalar. ed. Murat Ustaoğlu - Ahmet İncekara. 273-290 İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 3. Basım, 2020.
• Terzi, Ahmet. "Katılım Bankacılığı: Kitaba Uymak mı, Kitabına Uydurmak mı?". Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5/9 (Eylül 2013).
• Yıldırım Ali - Şimşek Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 4. Basım, 2004.
• Yılmaz, İsa vd. "Ailede Kurtarıcı Olarak ‘Banka Kredisi’: Kredi Kullanımının Aile Sistemi Üzerindeki Etkileri". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (Aralık 2023), 284-305. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1324597.
• Yılmaz, Mehmet - Bağış, Bilal. “Katılım Finans Sisteminin Türkiye’deki Mevcut Sorunları Ve Çözüm Önerileri”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 25/2 (Ağustos 2021), 303-318.