EVALUATION OF ESG PRINCIPLES IN SUSTAINABILITY REPORTING WITH CONTENT ANALYSIS: MANAGEMENT EXAMPLES OF AIRLINE COMPANIES IN TÜRKİYE AND THE WORLD

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 134 - 155, 01.04.2025

İpek Yaylalı , Fatih Karaman

https://doi.org/10.32951/mufider.1640937

Öz

While the negativities experienced in climate change increase awareness about sustainability, the factors affecting this cause a decrease in consumption in individuals and bring the reporting of performances to the agenda in companies. As a result of the relevant developments, it is requested that enterprises organize sustainability reports covering their performance in three-dimensional reporting (environmental, social and governance) within the scope of the “Sustainability Principles Compliance Framework”. The aim of the study is to reveal the compliance levels of Turkish Airlines companies traded on Borsa Istanbul (BIST) with the general principles, environmental principles, social principles and corporate governance principles within the scope of the “Sustainability Principles Compliance Framework” in their sustainability reports for the years 2022-2023. In addition, the study aimed to evaluate the information in the ESG principles of the top 5 airline companies in the world through content analysis. Thus, it was tried to determine the sensitivity of airline companies to sustainability both in Türkiye and in the world. As a result of the analysis, it was determined that THY company fully complies with ESG principles, and in the statements determined for ESG principles, ESG scores were generally high in THY and Korean Air companies in terms of environmental, social and corporate sustainability policy elements.

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Sustainability Reports, Sustainability Principles Compliance Framework, Content Analysis, Airline Companies

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMALARINDA ESG İLKELERİNİN İÇERİK ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE ve DÜNYADAKİ HAVAYOLU ŞİRKETLERİ YÖNETİM ÖRNEKLERİ

Öz

İklim değişikliğinde yaşanan olumsuzluklar sürdürülebilirlik konusunda farkındalığı artırırken buna etki eden faktörler, bireylerde tüketimin azalmasına, şirketlerde ise performansların raporlanmasını gündeme getirmektedir. İlgili gelişmeler neticesinde, “Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi” kapsamında yer alan üç boyutlu raporlamaya (çevresel, sosyal ve yönetişim) ilişkin işletmelerin performansını kapsayan sürdürülebilirlik raporlamalarını düzenlemeleri istenmektedir. Çalışmanın amacı, 2022-2023 yılları Borsa İstanbul (BIST)’de işlem gören Türk Havayolu şirketlerinin düzenledikleri sürdürülebilirlik raporlarında “Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi” kapsamında yer alan genel ilkeler, çevresel ilkeler, sosyal ilkeler ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelerinin ortaya konulmasıdır. Ayrıca çalışmada, dünyada en iyi 5 havayolu şirketinin ESG ilkelerinde yer alan bilgilerin içerik analizi ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Böylece hem Türkiye hem de dünyada havayolu şirketlerinin sürdürülebilirliğe olan duyarlılığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Analiz sonucunda, THY şirketinin ESG ilkelerine tam uyum sağladığı, ESG ilkeleri için belirlenen ifadelerde ise genel olarak çevresel, sosyal ve kurumsal sürdürülebilirlik politika unsurlarında THY ve Korean Air şirketlerinde ESG skorlarının yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilirlik Raporları, Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi, İçerik Analizi, Havayolu Şirketleri

Kaynakça

• Acar Uğurlu, Y., & Özbingöl, A. (2024). Sürdürülebilirlik Raporlaması Konusundaki Makalelerin Bibliyometrik Analizi: Web of Science Örneği. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 17(2), 179-208.
• Acar, M., Durmaz, Ş., & Coşgunaras, Ş. N. (2021). Sürdürülebilirlik Performansını Etkileyen Finansal ve Finansal Olmayan Faktörler Üzerine Bir Araştırma: BIST Sürdürülebilirlik Endeksi Örneği. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 14(1),129-160.
• Air New Zealand. (2025). “About Air New Zealand”, Air New Zealand Website, https://www.airnewzealand.co.nz/about-air-new-zealand (Accessed: 12.02.2025).
• Akdoğan, M. U. (2024). Sürdürülebilirlik Bilgilerinin Raporlanmasında Kullanılan Raporlama Çerçevelerine Toplu Bakış ve Tek Raporlama Çerçevesine Duyulan İhtiyaç-Güncel Gelişmeler. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 24(72), 217-238.
• Albinssona, P. A., Burman, B., Shows, G. D., & Stoddarda, J. E. (2020). Integratıng and Assessing Student Perceived Sustainability Literacy in an Integrated Marketing Communications Course. Marketing Education Review, 30(3), 159-176.
• Aydoğmuş, M., Güzhan, G., & Korkmaz, E. (2022). Impact of ESG Performance on Firm Value and Profitability. Borsa Istanbul Review, 22(2), 119-127.
• Ayvaz, E., & Awale, A. A. (2024). Sürdürülebilirlik Raporlamasının Firmaların Kârlılığı Üzerindeki Etkisi: Üretim Sektöründe Bir Analiz. İşletme Bilimi Dergisi, 12(3), 284-300.
• Benvenuto, M., Aufiero, C., & Viola, C. (2023). A Systematic Literature Review on the Determinants of Sustainability Reporting Systems. Heliyon, 9(2), 1-14.
• Beyazyol, E., & Ataman Gökçen, B. (2023). Sürdürülebilirlik Raporlaması ve BIST Sürdürülebilirlik Endeksine Tabi Şirketlerde Bir Araştırma. Öneri Dergisi, 18 (59), 110-145.
• Bozoğlu, O., & Ciğerim, E. (2022). Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir Kalkınma ve Sürdürülebilir Üniversiteler. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, (18), 146-158.
• Bumin, M., & Demir, Y. (2021). Sürdürülebilirlik Açıklamalarının Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir İnceleme. 24. Finans Sempozyumu, 20-23 Ekim 2021, Sakarya. Sözlü Sunum ve Tam Metin Kongre Bildiri Kitabı, ss.191-204.
• Camilleri, M. A., Troise, C., Strazzullo, S., & Bresciani, S. (2023). Creating Shared Value through open Innovation Approaches: Opportunities and Challenges for Corporate Sustainability. Business Strategy and the Environment, 32(7), 4485-4502.
• Cathay Pacific Airlines. (2025). “About Us”, Cathay Pacific Airlines Website, https://www.cathaypacific.com/cx/en_US/about-us/about-our-airline/history.html (Accessed: 12.02.2025).
• Çakmak, A. O., & Çalis, Y. E. (2024). The Impact of Sustainability Performance on Stock Market Performance. PressAcademia Procedia, (19), 61-74.
• Çıtak, Ö., & Ünlü, U. (2024). BİST’te İşlem Gören Bankaların Sürdürülebilirlik Raporlarının ÇKKV Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış Dergisi, 8(3), 840-857.
• Deniz, F. (2021). Covid-19 Pandemisinin Sınırlı Bağımsız Denetim Raporları Üzerine Etkisi: Türk Bankacılık Sektörü Örneği. ASOS Journal, (114), 220-240
• Emirates. (2025). “About Us”, Emirates Website, h https://www.emirates.com/tr/turkish/about-us/ (Accessed: 12.02.2025).
• Feng, G. F., Long, H., Wang, H. J., & Chang, C. P. (2022). Environmental, Social and Governance, Corporate Social Responsibility, and Stock Returns: What are The Short and Long‐Run Relationships? Corporate Social Responsibility Environmental Management, 29(5), 1884-1895.
• Forbes. (2024). The World's Best Airlines, Ranked In A New Report. https://www.forbes.com/sites/laurabegleybloom/2024/05/27/the-worlds-best-airlines-ranked-in-a-new-report/. (Accessed: 12.02.2025).
• Global Reporting Initiative. (2022). Four-in-five largest global companies report with GRI. https://www.globalreporting.org/news/news-center/four-in-five-largest-global-companies-report-with-gri/ (Accessed:15.01.2025).
• Güngör, M. (2020). Kurumsal Raporlamanın Geleceği ve Yeni Raporlama Modelinin Geliştirilmesine Yönelik Öneriler (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gürsoy, Ç., & Özuyar, P. (2024). BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksindeki Şirketlerin Sürdürülebilirlik Konusuna Yaklaşımları. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3), 441-464.
• Huang, J., Wang, D. D., & Wang, Y. (2024). Textual Attributes of Corporate Sustainability Reports and ESG Ratings. Sustainability, 16(21), 1-20.
• Işık, S. (2024). ESG Raporlaması ve Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında İç Denetim. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 10(3), 267-278.
• Kamuyu Aydınlatma Platformu. (2023). [KAP]. Sürdürülebilirlik Uyum Raporu. https://www.kap.org.tr/. (Accessed: 29.01.2025).
• Karyağdı, N. G., & Şit, A. (2023). İşletmelerin Esg Performanslarının Sermaye Maliyeti ve Finansal Performansına Etkisi: Bist Sürdürebilirlik-25 Endeksi Üzerine Bir Uygulama. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 6(2), 277-292.
• Kazemi, M. Z., Elamer, A. A., Theodosopoulos, G., & Khatib, S. (2023). Reinvigorating Research on Sustainability Reporting in the Construction Industry: A Systematic Review and Future Research Agenda. Journal of Business Research, (167), 1-18.
• KGK. (2023). Soru ve Cevaplarla Sürdürülebilirlik Raporlaması. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Sustainability/Soru_ve_Cevaplarla_Surdurulebilirlik _Raporlamasi_30_05_2023-.pdf (Accessed: 11.05.2024).
• KGK. (2024). Duyurular, Erişim Adresi: https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/Surdurulebilirlik/Duyuru/Turkiye_Surdurulebilirlik_Raporlama_Standartlari_ve_TSRSlerin_Uygulama_Kapsami_Resmi_Gazetede_Yayimlanmistir.pdf. (Accessed: 24.01.2025).
• Khan, S., Yu, Z., Umar, M., & Tanveer, M. (2022). Green Capabilities and Green Purchasing Practices: A Strategy Striving towards Sustainable Operations. Business Strategy and the Environment, 31(4), 1719-1729.
• Koçyiğit, S. Ç., Baskan, D. T., & Temelli, F. (2023). Sürdürülebilirlik Endeksinde Yer Alan İşletmelerin “Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi’nde Yer Alan İlkelere Uyum Derecelerinin Tespit Edilmesi Üzerine Bir Araştirma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi,(Özel Sayı),77-98.
• Korean Air. (2025). “Who we are”, Korean Air Website, https://www.koreanair.com/contents/footer/about-us/who-we-are/overview/introduce-corporation (Accessed: 12.02.2025).
• Korga, S., & Aslanoğlu, S. (2024). Sürdürülebilirlik Raporlamasında Sürdürülebilirlik Göstergelerinin Önem Düzeylerinin Belirlenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (102), 1-18.
• Kurt, Y., Karyağdı, N. G., & Kara, M. (2024). Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetişim (ESG) Performansının Denetçi Görüşleri Üzerindeki Etkisi: BİST’te Bir Uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 26(1), 53-76.
• Ng, A. W., & Tavitiyaman, P. (2020). Corporate Social Responsibility and Sustainability Initiatives of Multinational Hotel Corporations. In W.L, Filho, P.R. Borges de Brito & F. Frankenberger, (Eds.), International Business, Trade and Institutional Sustainability (pp.3-15).
• Onocak, D., Demir, M., & Köse, Ö. (2023). BİST’te İşlem Gören Sigorta İşletmelerinin Sürdürülebilirlik Raporlarının İçerik Analizi ile Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (32). 368-394.
• Özsoy, Ö., & Gürler, M. (2023). Readiness of the health System against COVID-19 and its impact on the economy and foreign trade in MENA. Journal Health Policy Outcomes Research, (2), 1-18.
• Özulucan, A., Keleş, D., & Temel, E. (2024). Sürdürülebilirlik Muhasebesi Yazınına Bibliyometrik Bakış: Web of Science ve Scopus Veri Tabanında Karşılaştırmalı Bir Analiz. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 223-243.
• Pegasus Hava Yolları. (2025). “Dünden Bugüne Pegasus”, Pegasus Hava Yolları Websitesi, http://www.pegasusyatirimciiliskileri.com/tr/hakkimizda/dunden-bugune-pegasus (Accessed: 10.02.2025).
• Qatar Airways. (2025). “About Qatar Airways”, Qatar Airways Website, https://www.qatarairways.com/press-releases/en-WW/about/ (Accessed: 12.02.2025).
• Rahi, A. F., Johansson, J., Blomkvist, M., & Hartwig, F. (2023). Corporate Sustainability and Financial Performance: A Hybrid Literature Review. Corparate Social Responsibility and Environmental Management, 31 (2), 801-815.
• Rençber, İ. (2024). Türk Hava Yollarının Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Entropi ve Topsis Yöntemleriyle İncelenmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi. 22(52), 597-628.
• Saygılı, E., Arslan, Ş., & Birkan, A. Ö. (2022). ESG Practices and Corporate Financial Performance: Evidence from Borsa İstanbul. Borsa İstanbul Review, 22(3), 525-533.
• Schaltegger, S., Christ, K. L., Wenzig, J., & Burritt, R. L. (2022). Corporate Sustainability Management Accounting and Multi-Level Links for Sustainability–A Systematic Review. International Journal of Management Reviews, 24(4), 480-500.
• SPK. (2024). Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi. https://spk.gov.tr/data/63a17b1a8f95db0fa40e3309/s%FCrd%FCr%FClebilirlik%20ilkeleri%20uyum%20cercevesi.pdf. (Accessed: 21.07.2024).
• Şişman, M. E., & Çankaya, S. (2021). Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetişim (ESG) Verilerinin Firmaların Finansal Performansına Etkisi: Hava Yolu Sektörü Üzerine Bir Çalışma. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 25(1), 73-91.
• Tajuddin, A. H., Akter, S., Rashid, R. M., & Mehmood, W. (2023). The Influence of Board Size and Board Independence on Triple Bottom Line Reporting. Arab Gulf Journal of Scientific Research, 42(3), 1026-1043.
• Ting, I., Azizan, N. A., Bhaskaran, R. K., & Sukumaran, S. K. (2020). Corporate Social Performance and Firm Performance: Comparative Study Among Developed and Emerging Market Firms. Sustainability, 12(1), 26-35.
• Türk Hava Yolları. (2018). “Yatırımcı İlişkileri – Hakkımızda – Tarihçe”, Türk Hava Yolları Resmi Websitesi, https://www.turkishairlines.com/tr-int/basin-odasi/hakkimizda/hikayemiz/ (Accessed: 10.02.2025).
• Tüyen, Z. (2020). İşletmelerde Sürdürülebilirlik Kavramı ve Sürdürülebilirliği Etkileyen Etmenler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 91-117.
• Umar, U. H., Abubakar, M., & Sharifai, I. I. (2021). Why does Business Zakat Contribute Insignificantly to Achieving “SDG-1:Ending Poverty” in Nigeria? Evidence from Recordkeeping Practices. In: Islamic Wealth and the SDGs: Global Strategies for Socio-Economic Impact. Springer International Publishing,Cham, s. 219–239.
• Vardari, D., Gashi, R., & Ahmeti, H. G. (2020). The Impact of Corporate Sustainability Index on BIST Sustainability Index. European Journal of Sustainable Development, 9(2), 375-390.
• Vu, T. N., Lehkonen, H., Junttila, J. P., & Lucey, B. (2025). ESG Investment Performance and Global Attention to Sustainability.North American Journal of Economics and Finance, (75), 1-18 .
• Yıkılmaz, A. (2022). Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetim (ESG) Skorları ve Kar Payı Kararları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 872-881.
• Yıldırım, H., & Yaman, B. O. (2023). Türk Bankacılık Sektöründe 2018-2022 Dönemi Sürdürülebilirlik Performanslarının ENTROPI, TOPSIS ve ARAS Yöntemleri ile Analizi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 39-48.
• Yücel, E. (2024). Muhasebe Meslek Mensuplarının Sürdürülebilirlik Okuryazarlığı: Bursa İlinde Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 25(2): 172-196.