Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Mesleki Yargı Kullanımının Değerlendirilmesi: Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi’ndeki Şirketler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2015, Sayı: 9 - Sayı: 9, 108 - 152, 01.07.2015

Yusuf Sürmen Yaşar Bayraktar

Öz

XXI.yüzyılda küreselleşme sebebiyle Uluslararası Muhasebe Standartları tüm Dünya ülkelerinde olduğu gibi Türkiye’de de gündeme gelmiştir.Küreselleşmenin ortaya koyduğu Uluslararası Muhasebe Standartları’nın yaygınlık kazanmasıyla mesleki yargı kullanımı da artmaya başlamıştır. Özellikle 2012 yılında yeni Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile muhasebede mesleki yargı kullanımının alanı hızlı bir şekilde genişlemiştir. Sözkonusu durum, hem Uluslararası Muhasebe Standartları’nın yaygınlaşmasından, hem de çağın muhasebeden beklentilerindeki artıştan kaynaklanmaktadır. Çünkü mesleki yargı kullanımı ihtiyacı, bir bakıma, alternatiflerin çoğalmasına bağlıdır.Mesleki yargı, meslek mensuplarına kurallara bağlı olmaktan ziyade, ilkelerden hareketle bağımsız olarak karar alabilme ve inisiyatif kullanabilme olanağı sağlamaktadır. Ancak mesleki yargı kullanımında tahmin hatası, bilgi eksikliği ve deneyimsizlik gibi insana özgü kısıtlara ek olarak yargının bilinçli olarak kötüye kullanılması gibi riskler de mevcuttur. Bu bağlamda mesleki yargının deneyimli ve bilgili kişilerce mesleki etik ilke ve kurallar çerçevesinde kullanılması gerekmektedir. Nitekim Dünyada ve Türkiye’de mesleki yargı kullanımının yolunu açan gelişmelerden esinlenerek yapılan bu Çalışmada, Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi’ndeki şirketlerin muhasebeci ve denetçilerinin, mesleki yargı algısı, mesleki yargı kullanımında karşılaşılan zorluklar, mesleki yargı - etik etkileşimi ve mesleki yargı - muhasebe bilgi kalitesi ilişkisi konularına bakış açıları araştırılmıştır.Söz konusu araştırmayı gerçekleştirebilmek için 24 açık önermeyi içeren anket oluşturulmuş ve 92 kişiden oluşan örnekleme uygulanarak veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler ışığında, istatistiki tekniklerden faktör analizi kullanılarak birbiriyle ilişkili değişkenler sınıflandırılmış, hipotezler oluşturulmuş ve ankete katılanların cinsiyet, unvan, yaş, eğitim düzeyi ve mesleki deneyim süresi değişkenleri açısından mesleki yargı kullanımına ilişkin görüşlerinde anlamlı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca ankete katılanların, mesleki yargı ve etik ilişkisine yönelik eğitim ve seminerlerin gerekliliği konusunda görüş birliğinde oldukları sonucuna da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Yargı, Meslek Etiği, Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları, Muhasebe ve Denetim Mesleği, Kazanç Yönetimi

The Evaluation of Using Professional Judgment in Accounting and Auditing Profession: A Survey on Listed Companies in Borsa Istanbul (BIST) 100 Index

Öz

In the XXI. century due to the globalization International Accounting
Standards has cometotheforein Turkey as in allcountries of the World. With the wide
spread of International Accounting Standards that revealed by globalization using of
professional judgment has beguntoincrease.Especially in 2012 with coming into the
force of new Turkish Commercial Code the field of using professional judgment
has expanded rapidly. This situation has resulted from the spread of International
Accounting Standards and the increase in expectations from accounting. Because
in a sense the need for using Professional judgment is related to the multiplicity
of alternataives. Professional judgment provides ability Professional stomake
decision independently and touse their own initiatives being subject to principles
rather than rules. However using Professional judgment includes specific human
restrictions such as predictionerror, lack of knowledge and inexperience in addition to
deliberately misuse as a risk. In this respect, Professional judgment must be used by
experienced and knowledge able people with in the framework of Professional ethic
principles and rules. Thus, in the study inspired by the developments which paved the
way for using Professional judgment in the world and Turkey, Borsa İstanbul (BIST)
100 Index companies’ accountants and auditors’ Professional judgment perception,
the challenges of using Professional judgment, interaction between Professional
judgment and ethics, relationship between Professional judgments and accounting
information quality perspectives were researched.
In order to achieve this research, including 24 open propositions question
naire was formed and by applying to 92 peoples ample data were obtained. In
the light of obtaineddata, interrelatedvariables were classified by factor an alysis
of statistical techniques, hypotheses were formed and there have been identified
significant differences in gender, title, age, educational level and tenure in using
professiona ljudgment of respondents. Inaddition, it was concluded that there is a
consensus on thenecessity of training and seminars for Professional judgment
and ethical relationship.

Anahtar Kelimeler

Professional Judgment, Professional Ethics, Turkey Accounting and Financial Reporting Standards, Accounting and Auditing Profession, Earning Management