Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. Yüzyılın İkinci Yarısındaki Dış Borçlanmanın Muhasebe Düşüncesine Etkileri

Yıl 2015, Sayı: 9 - Sayı: 9, 0 - 0, 01.07.2015

Prof. Dr. Oktay Güvemli-yrd. Doç. Dr. Emin Zeytinoğlu

Öz

XIX. Yüzyılın ikinci yarısı başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun dış borçlanmaya yöneldiği ve bu borçların sözü edilen yüz yılın ikinci yarısı ortalarında ödenemez boyutlara ulaşması üzerine alacaklıların Türkiye’de Duyun-u Umumiye İdaresi adı ile borçların ödenmesine aracılık yapacak ve borç ödemelerinin düzgün olarak yapılmasını sağlayacak örgütsel bir yapı oluşturdukları bilinmektedir.Bu borç yönetim örgütlenmesi içinde kâra dayalı iki şirketin oluşturulduğu gözlenmektedir. Osmanlı’nın devletçi yapısı karşısında bu şirketlerin, kâra dayalı işletme yönetimi açısından öncü nitelik taşıdığı anlaşılmaktadır. Ayrıca çift yanlı kayıt yöntemine yeni geçilmesi (1879) nedeni ile Türk muhasebe düşüncesinin çağdaşlaşmsına yardımcı oldukları da anlaşılmaktadır. Bu şirketlerin, Osmanlı’nın liberalizasyon denemesinin yoğunlaştığı 1879 – 1885 yılları arasında kurulmaları, çift yanlı kayıt yönteminin uygulanmasına önemli katkılarda bulunmasını sağlamıştır.Bu incelemede ele alınan 1884 yılına ve 1909 yılına ait mali tablolar, yirmi beş yıl içinde çift yanlı kayıt yöntemi uygulamalarında önemli gelişmeler elde edildiğini ortaya koymaktadır. Yapılan incelemeler, XX. yüzyıla Türk muhasebe düşüncesinin çağdaş uygulamalar düzeyine ulaştığını göstermektedir. Yabancı sermaye ile kurulmuş olan bu şirketler muhasebe kayıtlarını fransızca tutmaktaydı. Bununla birlikte çalışanlar büyük ölçüde Türklerden oluşmaktaydı.

Anahtar Kelimeler

Dış borçlar, Duyun-u Umumiye, muhasebe uygulamaları.