Türk Muhasebe Düşüncesinin Evreleri (Orta Asya Kültüründen – Batılılaşmaya)

Yıl 2015, Sayı: 9 - Sayı: 9, 5 - 17, 01.07.2015

Oktay Güvemli

Öz

Anadolu muhasbe kayıt kültürü, 1071 Malazgirt meydan savaşı sonrası Türklerin Anadolu’ya girişi ile başlar. Abbasilerde (770- 1258) doğan, İlhanlılarda (1256-1353) gelişen ve Osmanlılarda (1299 – 1922) mükemmelleşen ve devlet muhasebesinde kullanılan Merdiven Yöntemi çerçevesinde gelişir. Türkler Anadolu’ya gelince Arap kültürü ile tanışmışlalrdır. Ancak mali esaslar İlhanlılardan alındığı için, muhasebe kayıt kültürü Fars kültürü etkisinde gelişme göstermiştir. Osmanlı’da iktisadi bakımdan devletçilik hakimdir ve merkeziyetçilik anlayışı vardır. Mali yönetim içinde gelişen devlet muhasebesi, Hazine-i Amire adını taşıyan merkezi örgüt içinde yer almış ve defterdar (maliye ve muhasebe departmanlarının başı) tarafından yönetilmiştir.Anadolu muhasebe kayıt kültürü, batılılaşma hareketi olan Tanzimat Fermanı (1839) ile sona ermiş ve başta Fransa olmak üzere Batı Avrupa ülkelerinden alınan kayıt kültürü çerçevesinde gelişmeye başlamıştır. Hem mali örgütlenme ve hem de muhasebe kültürü bu köklü değişimden etkilenmeye başlamıştır. Bu arada, Orta Doğu’da 770- 1879 yılları arasında 1100 yıl boyunca yararlanılmış olan merdiven yöntemi de yerini çift yanlı kayıt uyöntemine bırakmıştır.2011 Yılında kabul edilen yeni Türk Ticaret Kanuu ile muhasebe kayıt kültüründe, batılılaşma sürecinin yerini, küreselleşme sürecine bıraktığını belirtmek uygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk muhasebe kayıt kültürü, Anadolu kayıt kültürü, kayıt kültüründe batılılaşma süreci.

Phases of Turkish Accounting Thought (From the Middle Eastern Culture to Westernization)

Öz

Anatolian accounting recording culture began with the entrance of the Turks
into Anatolia after the battle of Manzikert in 1071. Anatolian accounting recording
culture evolved within the framework of the merdiban method, which was originated
in the Abbasids (770-1258), improved in the Ilkhanate (1256-1353) and perfected in
the Ottoman Empire (1299-1922). Turks met the Arabic culture upon their entrance to
Anatolia. But, since they took all the financial principles from the Ilkhanate, accounting
recording culture developed under the influence of the Persian culture. The Ottoman
Empire had a statist and centralized economical structure. State accountancy evolved
within financial administration, especially within a centralized organization titled
Hazine-i Amire. It was administered by defterdar (head of accounting and finance
departments).
Anatolian accounting recording culture was concluded with the affects of the
Tanzimat Edict (1839), which is known as a westernization movement. Afterwards,
Anatolian accounting recording culture evolved under the influence of Western
European countries, especially France. Both the financial administration and the
accounting culture changed dramatically. In the meantime, merdiban method, which
was benefited in the Middle East for 1100 years (770-1879), was replaced with the
double entry accounting system.
It will be appropriate to mention that the westernization phase of the
Anatolian accounting recording culture is coming to an end with the new Turkish
Commercial Code (2011) and leaving its place to globalization.

Anahtar Kelimeler

Turkish accounting recording culture, Anatolian recording culture, westernization process in the recording culture.