Kıbrıs’taki Osmanlı Vakıfları ve Muhasebe Kayıtları(*)

Yıl 2014, Sayı: 7 - Sayı: 7, 124 - 150, 01.07.2014

Prof. Dr. Oktay Güvemli Niyazi Akman

Öz

Türkler’in Anadolu’ya gelmelerinden sonra Türk - İslam geleneği doğrultusunda oluşturmaya başladıkları vakıflar, Osmanlı İmparatorluğu’nun ( 1299-1922) yaşamı boyunca tüm imparatorluk topraklarında sosyal ve ekonomik hayatta etkili olmuştur. Bu arada 1571-1878 yılları arasında da Kıbrıs’ta da bir çok vakfın kurulduğu gözlenmektedir. Osmanlı, vakıfların faaliyetlerinin sosyal amaçlarına uygunluğunu sürekli kontrol etmek ihtiyacını duymuştur. Gelirlerin vakıf senedinde öngörülen yerlerde kullanılıp, kullanılmadığının tespiti amacı ile yapılan bu kontrolün, gelir ve giderlerin ayrıntılı hesap durumunu içeren yıllık raporlarla yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu raporlar, mütevelli heyet sorumluluğunda muhasebeciler tarafından hazırlanıyordu. Hazırlanan raporlar kadılar tarafından değerlendiriliyordu. Devlet büyüklerinin Kıbrıs’taki vakıflarının raporlarının ise, İstanbul’da merkezi yönetim içinde yer alan Vakıflar İdaresi’ne geldiği ve orada değerlendirildiği bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs vakıfları, merdiven yöntemi, XIX. yüzyılın ikinci yarısı

Kaynakça

• Nazif Öztürk : Menşe-i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, Sayfa : 27, 1983, Ankara.
• Yusuf Sürmen, A. Daştan, D. Aygün: Cash Waqf in the Otomans: the Case of Ahmet Pahsa Waqf in Trabzon-1713-, Paper, 12th World Congress of Accounting Historians, July 20-24, 2008, İstanbul.
• Murat Çizakça : Risk Sermayesi Özel Finans Kurumları ve Para Vakıfları, İslam İlimleri Araştırma Vakfı, 1993, İstanbul.
• Zeynep Hatunoğlu, A. Eser, M. Kıllı: The Application of two Similar Non- Profit Organizations : Cash Waqfs and Micro Credits, aper, 2 nd Balkans and Middle East Countries Conference on Auditing and Accounting History (2 BMAC), September 15-18, 2010, İstanbul.
• Murat Çizakça: Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları, Türkiye’de Hayırseverlik: Vakıflar ve Sosyal Devlet , TÜSEV yayını, Sayfa 22-23, 2006,İstanbul.
• Değer Alper, Canan Basdar : Between 16 th and 17 th Centries Cash Waqfs in Bursa and Their Effects on Bursa Ecomomy, Paper, 12th World Congress of Accounting Historians, July 20-24, 2008, İstanbul.
• Oktay Güvemli, Batuhan Güvemli : The Birth and Development of an Accounting Method in the Mddle East ( Merdiban Method), Paper, The Fifth Accounting History İnternational Conference, August 9- 11 2007, Banff, Canada.
• Oktay Güvemli : The Developement of Accounting Thought in Luca Pacioli’s Time in Turkey, Paper, II. International Conference Before and After Luca Pacioli, June, 16-19, 2011, İtaly.
• Oktay Güvemli : Türk Devletleri Muhasebe Tarihi, Osmanlı İmparatorluğu, Tanzimat’a Kadar, Cilt 2, Sayfa 231-239, 1998, İstanbul.
• Sudi Apak, Arzu Tay : Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyıldaki Finansal Sistaminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, Temmuz 2012, İstanbul.
• Fatih Coşkun Ertaş, Bülent Şişman : Otoman Estate (inheritence) Application and Accounting in the 16 th and 17 th Centuries – the Effects on Socio Economic Structure and Inheritence Law, Paper, 13th World Congress of Accounting Historians, July, 17-19, 2012, Newcastle - England.
• Mustafa Haşim Altan : Belgelerle Kıbrıs Türk Vakıflar Tarihi, Kıbrıs Vakıflar İdaresi Yayını, 1986, KKTC.
• KKTC Vakıflar İdaresi Kütüphanesi 103 No.lu muhasebe defterleri cildi
• Kıbrıs Adasının İngiliz İdaresine Devri ile ilgili Anlaşmalar (Mazbatalar) İlk iki mazbata 3 Cemaziye’l sani 1295 ( Miladi 4 Haziran 1878) tarihli; üçüncü mazbata 5 Receb 1295 ( Miladi 6 emmuz 1878) tarihli.
• The Cyprus Gazette, 15 October 1897 tarih ve 571 no.lu,KKTC Milli Arşiv ve Aratırma Dairesi.
• The Cyprus Gazette, 9 October 1903 tarih ve 5181 no.lu, KKTC Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi.