Changes on the Notions and Names in the Accounting Order, Documents, and Ledgers during the last two centuries of the Turkish Accounting 123 Thought

Yıl 2012, Sayı: 3 - Sayı: 3, 122 - 149, 01.07.2012

Oktay Güvemli

Öz

During the last two centuries, serious economic and political changes have
affected the Republic of Turkey and they can be categorized into three periods;
classical Ottoman period, Tanzimat (Administrative Reforms) period and Republic
period. Economic and political developments have influenced accounting thought just
as in other fields. First, accounting structure, accountants, documents and ledgers
have evolved with the influence of Persian language within the framework of Ottoman
State’s traditions. After Tanzimat, they are influenced by French language within the
framework of modernization and Arabic language. In the Republic period, they are
influenced within the framework of nationalism and modernization acts and they are
highly influenced by the USA - Anglo-Saxon culture especially after the second half
of the 20th century. Names and notions have evolved with the interaction of these
cultures.
Other matters have affected those mentioned subjects as well. Accounting
practices and accounting method have also changed during the last two centuries. The
Merdiban method replaced itself with the double entry accounting system when it could
not meet the economic and financial requirements of the time. This process began
during the Tanzimat period, the time of administrative reforms. In time, double entry
accounting system has imposed itself in accounting practices. During the Republic
period, tax oriented accounting practices prevailed and this process continued during
the 20th century.
It is observed that in time, within the framework of legal regulations, commerce
and tax laws have influenced the names and notions of documents and ledgers. It is
understood that those notions will also be affected by globalization. Thus, New Turkish
Commercial Law of 2011 can be considered as an important step for this goal.

Anahtar Kelimeler

Accounting documents and ledger in Turkey, commercial laws, tax laws

TÜRK MUHASEBE DÜŞÜNCESİNDE MUHASEBE DÜZENİ, BELGELER VE DEFTERLERİN ADLARINDA VE KAVRAMLARINDA SON İKİ YÜZYILDAKİ DEĞİŞİMLER

Öz

Son iki yüzyıllık sürede, Türkiye’de siyasi ve iktisadi alanda, klasik Osmanlı
dönemi, Tanzimat dönemi ve Cumhuriyet dönemi yaşanmıştır. Bu üç dönemin getirdiği
siyasi ve iktisadi gelişmeler, birçok alanı olduğu gibi muhasebe düşüncesini de
etkilemiştir. Muhasebe örgütü, muhasebeciler, belgeler ve defterler önce Osmanlı’nın
geleneksel yapısı gereği Farsça’nın etkisi ile oluşmuş, Tanzimat’tan sonra Arapça
ve çağdaşlaşma çabaları çerçevesinde Fransızca’nın etkisine girmiştir. Cumhuriyet
döneminde ise, ulusalcılık ve çağdaşlaşma çerçevesinde gelişme göstermiş ve
özellikle XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ABD ağırlıklı Anglosakson kültürünün
etkisinde kalınmıştır. İsimler, kavramlar bu kültür etkileşimleri çerçevesinde gelişme
göstermiştir.
Son iki yüzyılda ayni konuları etkileyen başka değişimler de vardır. Bunlar,
yararlanılan muhasebe yöntemindeki değişim ve muhasebenin uygulama alanında
kendini göstermiştir. Osmanlı’da yüzyıllarca devlet muhasebesinde kullanılan merdiven
yöntemi Tanzimat’ın getirdiği iktisadi ve mali ortamda ihtiyaçları karşılayamayınca çift
yanlı kayıt yöntemine geçiş ve bu yöntemin yaygınlaşması süreci başlamıştır. Çift
yanlı kayıt yönteminin kendini kabul ettirme sürecinden sonra başlayan Cumhuriyet
döneminde ise, vergisel ağırlıklı muhasebe uygulamaları etkin olmuş ve bu etki XX.
yüzyıl boyunca devam etmiştir.
Yasal düzenlemeler çerçevesinde ticaret kanunlarının ve vergi kanunlarının
belge ve defter adlarını ve kavramlarını belirlemede etkin oldukları gözlenmiştir. XXI.
Yüzyılda, bu kavramları küreselleşme olgusunun etkileyeceği anlaşılmakta olup, 2011
yılında kabul edilen yeni Ticaret Kanunu’nu bu yolda atılan bir adım olarak görmek
olanağı bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de muhasebe belge ve defterleri, ticaret kanunları, vergi kanunları.