Çift Yanlı Kayıt Yöntemini Esas Alan Öncül Bir Eser: Muğni’l Küttab (1869)’ın Muhasebe Anlayışı ve Saadetname (1306) Vurgusu

Yıl 2019, Sayı: 16, 41 - 61, 01.01.2019

Ömer Yazan

Öz

Bu çalışmada, Mehmed Nüzhet’in Muğni’l Küttab adlı eserindeki muhasebe anlayışı ele alınmış ve muhasebenin kökenine yönelik Saadetname üzerinden yaptığı eleştirisi değerlendirilmiştir. Mehmed Nüzhet’in Muğni’l Küttab adlı eserinin Usul-i Defterî bölümü, yazıldığı dönem itibariyle Türk muhasebe öğreti eserleri arasında öncül bir konumdadır. Bu bölümde yevmiye defteri, defter-i kebir, kayıt kuralları, hesapların kapatılması, mizan ve icmal defteri düzenleme, hesapların yeniden açılması konuları ele alınmıştır. Ayrıca Mehmed Nüzhet, eserin bu bölümünde çift yanlı kayıt esasına dayalı muhasebe düzeninin kökeninin İslam coğrafyasında aranması gerektiğini iddia etmiştir. Bu iddia İlhanlılar devrinin önemli devlet muhasebesi eserlerinden Saadetname (1306) ‘ye vurgu yaparak somutlaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Nüzhet, Muğni’l Küttab, Saadetname

A Precessor Book that Base on Double Entry Bookkeepıng: Accounting Approach of Muğni’l Küttab (1869) and Its Emphasis of Saadetname (1306)

Öz

In this study, Mehmed Nüzhet’s accounting approach in Muğni’l Küttab named book has been addressed and his criticism about accounting’s origin through Saadetname has been evaluated. Mehmed Nüzhet’s The Bookkeeping chapter of Muğni’l Küttab named book is in an initial position between Turkish accounting teaching books by its publication period. In this chapter, the topics of journal and ledger, recording rules, closure of accounts, trial balance and extract book, reopen of books had been embraced. Otherwise Mehmed Nüzhet, had asserted to search the origin of accounting organization based upon double entry bookkeping in Islamic geography in this chapter of the book. This claim had instantiated to emphasise Saadetname (1306) that is one of the important state accounting books in Ilkhanids period.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Nüzhet, Muğni’l Küttab, Saadetname

Kaynakça

• Argıt, Celile Eren (2006), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Edebiyat Ders Kitapları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4/7, 257-290.
• Belen, Maksut (2014), Kırım Kökenli Mehmet Nüzhet Efendi Sanatı ve Etkileşimi, Kültür Evreni, 6/22, 106-117.
• Göyünç, Nejat (1994), “Defter” maddesi s.88-90, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9. Cilt, Ali Rıza Baskan Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• Güvemli, Oktay (1995), Türk Devletleri Muhasebe Tarihi Osmanlı İmparatorluğu’na Kadar, 1. cild, İstanbul Y.M.M. Odası Yayınları, İstanbul.
• Güvemli, Oktay (2000), Türk Devletleri Muhasebe Tarihi Tanzimat’tan Cumhuriyete, 3. cild, İstanbul Y.M.M. Odası Yayınları, İstanbul.
• Hasan Tahsin (1895), Tedrisat-ı İdadiye Kütüphanesinden (Yirmi ikincisi) Yeni Usul-i Defterî, Kitapçı Kasbar, İstanbul.
• Mehmed Nüzhet (1869), Muğni’l Küttab, Mekteb-i Harbiye-i Şahane Matbaası, İstanbul. https://archive.org/details/munlkttb00nzuoft (Erişim Tarihi: 05.09.2018).
• Sahillioğlu, Halil (1994), “Divan Rakamları” maddesi s.433-435, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9. Cilt, Ali Rıza Baskan Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• Otar, İsmail (2006), Muhasebede “Muzaaf Usul” L. Pacioli’den Önce Var mıydı? 2, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 29, 64-78.
• Otar, İsmail (2012), XIV. Yüzyılda Ortadoğu’da Yazılmış Muhasebe Kitabı Risale-i Felekiyye’nin İlk Bölümleri, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2, 198-220.
• Serin, Muhittin (2009), “Siyakat” maddesi s. 291-292, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37. cilt, TDV Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, İstanbul.
• Togan, Ahmet Zeki Velidî (1931), Moğollar Devrinde Anadolu’nun İktisadî Vaziyeti, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, No.1.
• Yetiş, Kazım (1992), “Belagat” maddesi s.384-387, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5. cilt, Ali Rıza Baskan Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• Yazan, Ömer (2018), İdadilerde Muhasebe Eğitimi: Hasan Tahsin’in Yeni Usul-i Defterî (1895) Örneği, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15, 67-97.
• Yazan, Ömer ve Mevlüt Kaya (2017), “Ali Suavi ve Muhasebe Öğretimi: Fenn-i Tanzim-i Defter (1869)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10-51, 1174-1180.