19.YY.’ın Son Çeyreğinde Türk Askerî Muhasebe Eğitimi: 1886 ve 1896 Yıllarına Ait Örneklerin İncelenmesi

Yıl 2019, Sayı: 17, 108 - 141, 09.07.2019

Ömer Yazan

Öz

19.yy.’ın son çeyreğinde çift yanlı kayıt yöntemiyle Türk askerî okullarında askerî muhasebe eğitimi verildiği bilinmektedir. İlgili dönemde bu okullarda kullanılan muhasebe eğitimi kitapları arasında Muhyiddin’in İlaveli Usul-i Defterî-i Cedid (1886) ve Ahmed Ziya’nın Fenn-i Usul-i Defterî-i Askerî (1896) adlı eserleri öne çıkmaktadır. Muhyiddin (1886) askerî muhasebe konularını ticari muhasebe eğitimi içinde sunmuştur. Diğer yandan Ahmed Ziya (1896) askerî muhasebeyi bağımsız bir biçimde doğrudan hesap ve defter kayıt örnekleriyle birlikte ele almıştır. Bu çalışmada ilgili eserler incelenerek 19.yy.’ın son çeyreğinde çift yanlı kayıt yöntemiyle Türk askerî muhasebe eğitiminin niteliği hakkında bir fikir verilmesi amaçlanmaktadır. Çift yanlı kayıt yöntemine göre kullanılan askerî muhasebe hesapları ve defterlerinin öncül örneklerinin bilinmesi, Türk muhasebe anlayışının tarihsel gelişimini farklı bir açıdan izleme imkânı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Askerî Muhasebe, Çift Yanlı Kayıt, Muhyiddin, Ahmed Ziya

The Education of Turkish Military Accounting in the Last Quarter of 19th Century: The Review of Examples Belong to 1886 and 1896 Years

Öz

In the last quarter of 19th century, it is known that the education of military accounting had been taught in Turkish military schools with double entry bookkeeping. In the related period, Muhyiddin’s The Augmented New Bookkeeping (1886) and Ahmed Ziya’s The Science of Military Bookkeeping (1896) named books distinguish between accounting teaching books that had been used in these schools. Muhyiddin (1886) had presented the military accounting subjects within commercial accounting education. On the other hand Ahmed Ziya (1896) had reviewed the military accounting independently with accounts and examples of book records directly. In this study, it is aimed to give an opinion about the quality of Turkish military accounting education with double entry bookkeeping in the last quarter of 19 th century by reviewing related books. To be known processor examples of accounts and books of military accounting that had been used according to double entry bookkeeping, will provide opportunity to watch historical improvement of Turkish accounting understanding from a different viewpoint.

Anahtar Kelimeler

Military Accounting, Double Entry Bookkeeping, Muhyiddin, Ahmed Ziya

Kaynakça

• Ahmed Ziya (1896), Numero 2 Fenn-i Usul-i Defterî-i Askerî’den Yevmiye Defteri, A. Asaduryan Şirket-i Mürettebiye Matbaası, İstanbul.
• Çabuk, Adem ve Saygılı, Arıkan Tarık (2013), Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. Yüzyılın Ortalarında Devlet Muhasebesinde Merdiven Yönteminden Çift Yanlı Kayıt Yöntemine Geçiş, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, ss. 168-196.
• Ergün, Mustafa ve Duman, Tayyip (1996), 19. yy.da Osmanlı Askeri Okullarının Ders Programları ve Ders Kitapları, Yeni Türkiye, Eğitim Özel Sayısı, 2/7, ss. 494-511.
• Eser, Gülşah (2012), Türkiye’de Modern Bilimlerin Eğitiminde Mekteb-i Harbiye Örneği, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XIII/2, ss. 99-114.
• Güvemli, Oktay (2016), Türk Muhasebe Düşüncesinde Tanzimat (1839) ile Başlayan Büyük Değişim, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10, ss.5-12.
• Güvercin, Cemal Hüseyin (2004), Sosyal Güvenlik Kavramı ve Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Tarihçesi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57/2, ss.89-95.
• Hasan Tahsin (1895-a), Tedrisat-ı Rüşdiye Kütüphenesinden (Dokuzuncusu) Usul-i Defteri, Kitapçı Kasbar, İstanbul.
• Hasan Tahsin (1895-b), Tedrisat-ı İdadiye Kütüphanesinden (Yirmi ikincisi) Yeni Usul-i Defterî, Kitapçı Kasbar, İstanbul.
• Kazıcı, Ziya (1989), “Alay” maddesi s.347-348, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2. cilt, https://islamansiklopedisi.org.tr/alay--osmanli.
• Muhyiddin (1886), İlaveli Usul-i Defterî-i Cedid, 2. Baskı, Mahmud Bey Matbaası, Kitabçı Karabet, İstanbul.
• Özcan, Tahsin (2006), Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve Eytâm Sandıkları, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, ss.103-121.
• Yazan, Ömer (2018), İdadilerde Muhasebe Eğitimi: Hasan Tahsin’in Yeni Usul-i Defterî (1895) Örneği, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15, ss.67-97.
• Yazan, Ömer (2019), Çift Yanlı Kayıt Sistemini Esas Alan Öncül Bir Eser: Muğni’l Küttab (1869)’ın Muhasebe Anlayışı ve Saadetname (1306) Vurgusu, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16, ss. 41-61.