ADLİ MUHASEBECİLİK UYGULAMASI OLARAK OSMANLI ARŞİVLERİNDE İŞTEN EL ÇEKTİRME

Yıl 2021, Sayı: 2021 Özel Sayı, 265 - 278, 30.12.2021

İsmail Kaban

Öz

Adli muhasebecilik faaliyetleri arasında yer alan ve özel bir denetim görevi niteliği taşıyan inceleme ve soruşturma çalışmalarında müfettişler veya iç denetçiler tarafından bazı tedbirlere başvurulmaktadır. Bunlardan birisi, inceleme ve soruşturma çalışmalarının sağlıklı olarak yürütülmesini temin etmek amacıyla tatbik edilen işten el çektirme uygulamasıdır. İşten el çektirme, hem kamu hem de özel sektör çalışanları için uygulanan, 657 Sayılı Kanun, banka teftiş kurulu yönetmelikleri ve toplu iş sözleşmeleri gibi yasal ve iç mevzuatta düzenlenen bir tedbirdir. Arşiv belgelerinden hareketle Osmanlı Devleti’nin personel sisteminde de işten el çektirme uygulamasına başvurulduğu görülmektedir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nden bugüne kadar geçerliliğini sürdüren bir adli muhasebecilik uygulaması olarak işten el çektirme tedbiri hakkında tarihsel bir perspektif oluşturulması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda nitel araştırma tekniklerinden doküman analizi kullanılarak ilgili arşiv belgelerinin transkripsiyonu yapılmış ve uygulamanın tarihsel ve güncel içeriği ortaya konulmuştur. Belge içeriklerinden hem Osmanlı’da hem de bugünkü uygulamada işten el çektirilen memurlara farklı oranlarda da olsa maaşlarının ödendiği anlaşılmaktadır. Diğer taraftan söz konusu tedbire bugün geçici olarak başvurulmakta iken bu uygulamanın Osmanlı Devleti’nde belli bir süre sınırına tabi olduğuna ilişkin transkript edilen belgelerde bir kayıt veya ifade bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Tarihi, İşten El Çektirme, Adli Muhasebe

Kaynakça

• 4857 Sayılı İş Kanunu (2003, 22 Mayıs). Resmi Gazete No: 25134.
• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (1965, 14 Temmuz). Resmi Gazete No: 12056.
• Baysal, M. (2016, 13 Ekim). İşçinin Görevden Uzaklaştırılması Mümkün mü? Erişim adresi: https://mustafabaysal.com/iscinin-gorevden-uzaklastirilmasi-mumkun-mu/
• Etibank Bankacılık A.O. Teftiş Kurulu Yönetmeliği (1994, 7 Ağustos). Resmi Gazete No: 22014.
• Hava-İş Sendikası (2019). Hava-İş Sendikası & THY A.O. 26.Dönem İşletme Toplu İş Sözleşmesi Teklifi.
• https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/Default.aspx
• Linder Myers Solicitors (LMS) (2016). Workplace suspencions (misconduct) A guide for employers. Erişim adresi: https://www.lindermyers.co.uk/wp-content/uploads/2016/03/Workplace-Suspensions.pdf
• Mülayim, B. O. (2021). İş Sözleşmesine Disiplin Kurulu Kararı ile Son Verilmesi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (46), 327-354.
• Örücü, E. (1966). Disiplin Cezaları 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu Sistemi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 32(2-4), 782-823.
• Singleton, T. W. ve Singleton A. J. (2010). Fraud Auditing and Forensic Accounting (Vol. 11). John Wiley & Sons.
• Singleton, T. W., Singleton, A. J., Bologna, G. J., & Lindquist, R. J. (2006). Fraud Auditing and Forensic Accounting. John Wiley & Sons.
• Sümerbank Holding A.Ş. Teftiş Kurulu Yönetmeliği (1991, 21 Haziran). Resmi Gazete No: 20843.
• Süzek, S. (2011). İş Hukukunda Disiplin Cezaları. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2011/1 (28), 9-18.
• Toyran, F. (1990). Bankaların İç Denetiminde Banka Teftiş Kurulları ve Denetim Düzeninin Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Para-Banka Bölümü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti, DH.HMŞ., 25-1, H-03-01-1331
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti, DH.HMŞ., 24-65, H-21-04-1329
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Teftişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği), TFR.I..MKM 17-1682 H-10-08-1324
• Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Teftiş Kurulu Yönetmeliği (1990, 22 Mart). Resmi Gazete No: 20469.
• Türkiye Emlak Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Yönetmeliği (1993, 9 Ekim). Resmi Gazete No: 21723.
• Türkiye Halk Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Yönetmeliği (1993, 21 Haziran). Resmi Gazete No: 21614.
• Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. - Banka Finans ve Sigorta İşçileri Sendikası (2019). Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi.
• Türkşeker (2013). Şeker Sanayii ile Şeker-İş Arasında Yapılan 25. Toplu İş Sözleşmesi (2013-2015).
• Yurtsever, G. (2009). Teftişten İç Denetime Banka Müfettişliği. Türkiye Bankalar Birliği, İstanbul.