OSMANLI İMPARATORLUĞU'NUN MALİ EVRIMİNİ ANLAMAK: 1912 VİLAYET MUHASEBE TALIMATNAMESİ ÜZERINE BIR İNCELEME

Yıl 2024, Sayı: 26, 39 - 68, 29.01.2024

Cengiz Güney

Öz

Bu çalışmanın amacı; Osmanlı İmparatorluğu'nun mali gelişimini anlamaktır. Bu amaçla, “Vilayet Muhasebe-i Hususilerde Tutulacak Kayıt ve Hesap Defterleri Hakkında Tertip Edilmiş Hicri 1330 Tarihli Talimatname” adlı yönetmelik (nizamname) içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Nizamname tarihi Hicri 1330 (1912)'dur. Nizamname toplamda 14 varaktan oluşmakta ve Osmanlı Devlet Arşivi'nde “Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Vilayât Muhasebe-i Hususiyelerinde Tutulacak Kuyûd ve Hesab Defterleri Hakkında Maliye Nezareti'nce Tertip Edilmiş Talimatnamenin Gönderildiği. DH.İD.. / 10- 14” adıyla arşivlenmektedir. Sonuç olarak; Hicri 1330 (1912) tarihli Nizamname'de olağan ve olağanüstü bütçelerin nasıl düzenleneceğine dair bir taslak oluşturulmuş ve bu taslak vilayetlerin muhasebe dairelerine gönderilmiştir. Olağan ve olağanüstü bütçelerin bu taslak kapsamında hazırlanması ve hazırlanan bütçelerin merkeze (Dersaadet-İstanbul) gönderilmesi zorunlu tutulmuştur. Bütçeler hazırlanırken gelir ve giderlerin Elif, Be, Te vb. farklı çizelgelerle temsil edilmesi istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

1912 Osmanlı Devleti Maliyesi, Adi Bütçe, Fevkalade Bütçe

UNDERSTANDING THE OTTOMAN EMPIRE'S FISCAL EVOLUTION: AN EXPLORATION OF THE 1912 PROVINCIAL ACCOUNTING INSTRUCTIONS

Öz

The aim of this study is to understand the Ottoman Empire's fiscal evolution. With this aim, content analysis of the regulation (document) named “Instructions Prepared by the Ministry of Finance Concerning the Records and Account Books to be Kept in the Special Accounting of the Provinces”, which is required to be implemented in the lands under the administration of the Ottoman Empire, realized. The date of the regulation is Hijri 1330 (1912). The document consists of 14 leaf numbers in total. The document has been archived in the Ottoman State Archives under the name “Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Vilayât Muhasebe-i Hususiyelerinde Tutulacak Kuyûd ve Hesab Defterleri Hakkında Maliye Nezareti'nce Tertip Edilmiş Talimatnamenin Gönderildiği. DH.İD.. / 10- 14”. As a result, in the Regulation dated Hijri 1330 (1912), a draft was created on how to organize the ordinary and extraordinary budgets and this draft was sent to the accounting departments of the provinces. It was obligatory to prepare the ordinary and extraordinary budgets within this draft and to send the prepared budgets to the center (Dersaadet-İstanbul). While preparing the budgets, it was requested to provide the representation of incomes and expenses with different schedules such as Elif, Be, Te etc.

Anahtar Kelimeler

1912 Ottoman State Finance, Ordinary Budget, Extraordinary Budget

Kaynakça

• Adiloğlu, B. ve Yücel, G. (2021). Düyûn-ı Umûmiyye Osmanlı Devlet Borçları İdaresi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (21), 67-78.
• Ağar, S. (2007). Geçmişten Bugüne Mali Idare.TBB Dergisi, (73), 372-432.
• Aktel, M. (1998). Tanzimat Fermanının Toplumsal Yansıması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3 (3), 177-184.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Vilayât Muhasebe-I Hususiyelerinde Tutulacak Kuyûd ve Hesab Defterleri Hakkında Maliye Nezareti'nce Tertip Edilmiş Talimatnamenin Gönderildiği. DH.İD.. / 10- 14-.
• Bilgin, N., (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek Çalışmalar, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Çakır, C. (2001). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. Küre Yayınları.
• Çataloluk, C. (2015). Osmanlı Devlet Bütçesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4 (3), 497-515.
• Coşkun, R., Altunışık, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemi: SPSS Uygulamalı, Sakarya Yayıncılık. 8. Baskı. Sakarya.
• Gökçe, O., (2006). İçerik Analizi: Kurumsal ve Pratik Bilgiler, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Kaya, M. (2013). Vilayet Hususi Idare Bütçeleri Üzerine Bir Inceleme: İstanbul Vilayeti 1336 (Mart 19201921) Mali Yılı Hususi Idare Bütçesi. History Studies International Journal of History,5 (3), 143-150.
• Lewis, B. (1961). The Emergence of Modern Turkey. Oxford University Press.
• Nakiboğlu, A. (2011). Osmanlı Maliyesinde Süreklilik ve Değişim: Rüsumat Emaneti.Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Nakiboğlu, A. (2019). İstanbul Vilayeti’nin 1333 (1917) Yılı Bütçesi. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, (9), 39-106.
• Öner, E. (2005). Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare. (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: Maliye Bakanlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Yayın No:2005/369.
• Pamuk, Ş. (2000). A Monetary History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press.
• Quataert, D. (2005). The Ottoman Empire, 1700-1922 (New Approaches to European History). Cambridge University Press.
• Wikipedia, https://tr.wikipedia.org/wiki/1912%27de_Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu (Date: 26.06.2023).