THE FOUNDATION OF TURKISH CAPITAL MARKETS: THE PIVOTAL ROLE OF GALATA BANKERS

Yıl 2024, Sayı: 26, 87 - 104, 29.01.2024

Nevzat Tetik

Öz

The foundation and development of Turkish Capital Markets is mainly related to Galata Bankers, especially in the last period of The Ottoman Empire in the 19th century, because mainly foreign minorities carried out the commercial activities in The Ottoman Empire.
The development of capital markets doesn’t go back to old times as far as the development of industry. In the last periods of The Ottoman Empire, Galata Bankers played important roles in the foundation of Turkish Capital Markets. In consequence, the owners of financial savings were these minorities. Among these minorities there were mainly Armenians, Greeks and Jews. Because of the place named “Galata” in Istanbul, where these minorities carried out their commercial and financial activities, they built a reputation as “Galata Bankers”.
At the beginning of the 16th century the Jews, expatriated from Portugal and Spain, settled down in Ottoman Territory and they began to have a say on trade and financial matters. In the 17th century economic, industrial and commercial activities began to fall into the foreigners hands. At that time, among the Galata Bankers, the Greeks were especially dominant. Greek minorities, with the support of European States, demonstrated their predominance in commercial and economic life with their banker institutions, whose numbers reached to one hundred.
The topic of this research is to discuss the commercial, economic and financial activities of Galata Bankers in The Ottoman Empire and their pioneering activities in the development of Turkish Capital Markets.

Anahtar Kelimeler

Galata Bankers, Capital Markets, Ottoman Empire

Türk Sermaye Piyasasının Kuruluşu: Galata Bankerlerinin Önemli Rolü

Öz

Türk Sermaye Piyasasının kuruluşu ve gelişimi, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde, 19. yüzyılda, esas olarak Galata Bankerleri ile ilgilidir. Çünkü Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ticari faaliyetler, ağırlıklı olarak yabancı azınlıklar tarafından yürütülmekteydi.
Sermaye piyasalarının gelişimi, sanayinin gelişimi kadar eskilere dayanmamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde Galata Bankerleri Türk Sermaye Piyasasının kuruluşunda önemli roller oynamışlardır. Sonuç olarak finansal tasarrufların sahipleri bu azınlıklardı. Bu azınlıklar arasında çoğunlukla Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler vardı. Bunlar ticari ve mali faaliyetlerini İstanbul'daki "Galata"’da yürüttükleri için "Galata Bankerleri" olarak ün yapmışlardı.
16. yüzyılın başlarında Portekiz ve İspanya'dan sürülen Yahudiler, Osmanlı topraklarına yerleşerek ticari ve mali konularda söz sahibi olmaya başladılar. 17. yüzyılda ekonomik, endüstriyel ve ticari faaliyetler yabancıların eline geçmeye başladı. O dönemde Galata Bankerleri arasında özellikle Rumlar hakimdi. Yunan azınlıklar, Avrupalı devletlerin de desteğiyle sayıları yüze ulaşan bankerlik kurumlarıyla ticari ve ekonomik hayattaki hakimiyetlerini ortaya koydular.
Bu araştırmanın konusu Galata Bankerlerinin Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ticari, ekonomik ve mali faaliyetlerini ve Türk Sermaye Piyasasının gelişimindeki öncü faaliyetlerini ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

Sermaye Piyasları, Galata Bankerleri, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Açba, S. (1995). Osmanlı Devletinin Dış Borçlanması, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Yayınları, No: 1, Afyon.
• Akgündüz, A. ve Öztürk, S. (1999). Bilinmeyen Osmanlı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Akın, N. (2002). Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi. [The AnaBritannica] (2005). İstanbul.
• Bağış, A.İ. (1998). Osmanlı Ticaretinde Gayri Müslimler, Ankara.
• Bayraktar, K. (2002). “Osmanlı Bankasının Kuruluşu”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 71-78.
• Beşirli, M. (2009). Osmanlı’da Borsa: Dersaadet Tahvilat Borsası’ndan Esham ve Tahvilat Borsasına Yeni Düzenleme Girişimleri, F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 185-208, Elazığ.
• Boztemur, R. (1998). XIX. Yüzyılda Kapitalist Dünya Ekonomisi ve Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı, III, s. 386.
• Çabuk, A., Muğal, E., & Saygılı, A. T. (2008). The Role of Galata Bankers in Finance History of Ottoman Empire. 12th World Congress of Accounting Historians. İstanbul.
• Çakır, C. (2001). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre Yayınları, İstanbul.
• Çakır, C. (1999). Tanzimat ve Islahat Fermanlarının Mali Boyutları, Osmanlı, Cilt 3, İktisat, (Editörler: Kemal Çiçek, Cem Oğuz), Ankara.
• Cezar, Y. (1986). Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. YY. dan Tanzimat’a Mali Tarih), İstanbul: Alan Yayınları.
• Çondur, F. & Evlimoğlu, U. (2007). “IMKB’nin İşlevselliğini Artırmaya Yönelik Alternatif Politika Önerileri”, Uluslar arası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi,(12), Mayıs, 1-17.
• Dikmen, N. (2005). Osmanlı Dış Borçlarının Ekonomik ve Siyasi Sonuçları, KTÜ, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), Eylül.
• Fertekligil, A. (2000). Türkiye’de Borsanın Tarihçesi, İMKB Yayınları.
• Gürsoy, B. (1984). 100. Yılında Düyun-u Umumiye İdaresi Üzerine Bir Değerlendirme, Ord. Prof. Dr. Şükrü Baban’a Armağan, İ.Ü. İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Karatepe, Y. (2012), Türk Finans Piyasasının Uluslar arası Finans Piyasalarına Entegrasyonu, http://politics.ankara.edu.tr/~karatepe/ finance/TRFin.pdf, (15.01.2012).
• Karslı, M. (2005). Sermaye Piyasası, Borsa, Menkul Kıymetler, İstanbul.
• Kazgan, H., Ateş, T. & Koraltürk, M. (1999). Osmanlı’dan Günümüze Türk Finans Tarihi 1. Cilt, İMKB Yayını, İstanbul.
• Kazgan, H. (1991). Galata Bankerleri, Türk Ekonomi Bankası Yayınları, İstanbul.
• Kazgan, H. (1995). Osmanlı’da Avrupa Finans Kapitali, 1. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kazgan, H. (2005). Galata Bankerleri 1. Cilt, Ankara: Orion Yayınları, 2. Baskı.
• Köse, M. (1999). Osmanlı Ekonomisinde Şirketleşme ve Kurulan İlk Anonim Şirket: Şirket-i Hayriye, Ekev Akademi Dergisi, Ankara, 2(1) Kasım.
• Köse, M. (2001). Osmanlı’da Borsa ve Galata Bankerlerinin Devletin Mali Yapısındaki Yeri, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (18), Erzurum.
• Küçük, C. (1999). Osmanlı Devletinde Millet Sistemi, Osmanlı, IV, Ankara.
• Oğlakçı, M. (2006). Galata Bankerlerinin Osmanlı Devlet Maliyesine Olan Etkileri, Baltazzi (Baltacı) Ailesi Örneği, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Ortaylı, İ. (1987). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayınları.
• Öztuna, Y. (1994). Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul, (I-X), IX, 253.
• Pamuk, Ş. (1995).En Büyük Tağşiş ve 1844 Tarihli Tashih-i Sikke İşlemi, Toplumsal Tarih Dergisi, (13), 205-219.
• Pamuk, Ş. (2001), “Bağımlılık ve Büyüme: Küreselleşme Çağında Osmanlı Ekonomisi”, Doğu-Batı, 4(17), Kasım-Aralık-Ocak 01-02.
• Pamuk, Ş. (2005). 100 Soruda Osmanlı - Türkiye İktisat Tarihi (1500-1914), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Şeker, M. (2007). Osmanlı Devletinde Mali Bunalım ve İlk Dış Borçlanma, C.Ü.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2).
• Seyidoğlu, H. (1992). Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, İstanbul.
• Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Tabakoğlu, A. (2009). Türkiye İktisat Tarihi, 9. Baskı, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Takan, M. (2002). Bankacılık: Teori, Uygulama ve Yönetim, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Tanör, R. (1999). Türk Sermaye Piyasası: Taraflar, 1. Cilt, Beta Basım Yayım, 2. Baskı, İstanbul.
• Tunçsiper, B., Tay, A. & Bayramoğlu, M.F. (2007). The Ottoman Empire’s Debt Management in 19th Century and Role of The Galata Bankers (1838-1881), The Balkan Countries 1st International Conference on Accounting and Auditing 8-9 March, Edirne-Turkey (Papers).
• Üsdiken, B. (2000). Pera ve Beyoğlu’nda: Bankalar, Bankerler, Sarraflar, Tefeciler, Kuyumcular, Creative Yayıncılık, İstanbul.
• Yelkenci, D. (1989). Eski Galata ve Binaları, Galata’nın İsmi, Şefik Matbaası.
• Yerasimos, S. (1980). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Çev: Babür Kuzucu, Gözlem Yayınları, İstanbul.