TARİHSEL ARKA PLANIYLA TÜRKİYE’DE İSLAMOFOBİ

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 53, 191 - 208, 03.04.2018

Mustafa Sami Mencet

Öz

İslamofobi, en basit tabiriyle İslam’dan ve
Müslümanlardan duyulan korkudur. Bu korku
tıpkı diğerleri gibi şiddetle iç içedir. Salman
Rüşdî’nin kitabına gösterilen tepkilerle gündeme gelen bu kavram, Müslümanların azınlıkta
olduğu ülkelerde Müslümanlara yönelik şiddet
olaylarıyla anılır hale gelmiştir. Ancak Türkiye
gibi halkın büyük bir çoğunluğunun Müslüman
olduğu ülkelerde de İslamofobi’den söz etmek
mümkündür. Türkiye’de İslamofobi, genellikle
İslami kavramların suni tartışmalarla gündeme
gelerek dinin itibarsızlaştırılması, Müslümanların mizah yoluyla alay konusu edilmesi, sosyal
medya başta olmak üzere çeşitli mecralarda
Müslümanların Peygamberine hakaret edilmesi ya da en haffnden İslam’a ve Müslümanlara ait birçok olgunun olumsuz temsillerle
sunularak toplumsal ayrışmaya neden olacak
önyargıların güçlendirilmesi şeklinde tezahür
etmektedir.
Çalışmada mizah dergileri ve twitterdaki örneklerden hareketle Batı’daki İslamofobi kavramının beslendiği düşünce biçiminin tarihsel arka
plan ile Türk medyasındaki İslamofobik benzerlikler karşılaştırılmakta, yapılan kamuoyu
araştırmalarının ışığında toplumsal ayrışmaya
yol açabilecek riskler hakkında önerilerde bulunularak konunun önemine dikkat çekilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

İslamofobi, Medya, Batılılaşma, Self Oryantalizm, Mizah, Sosyal Ayrışma

Kaynakça

• AHMED, A. (2007). Küreselleşme krizi: İslam’a yolculuk. (İ., Kapaklıkaya. çev.) İstanbul: Ufuk Kitapları.
• AKINER, N. (2004). Düşman değiliz: 11 Eylül’ün ardından Amerikan Milliyetçiliği. İstanbul: Karakutu Yayınları.
• AKINER, N. (2007). The Jyllands-Posten Prophet Muhammad cartoons controversy: Freedom of expression or clashing of stereotypes?. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi 29, 7-25
• AKINER, N., Mencet, M. S. (2016). Türkiye’de İslamofobi: Mizah dergilerinde İslam’ın temsili. Akademik İncelemeler Dergisi, 11(2).
• BEZCİ, B., ÇİFTÇİ, Y., Self Oryantalizm: İçimizdeki modernite ve/veya içselleştirdiğimiz modernleşme” Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) 7(1), 2012
• CANTEK, L. (2011) Şehre göçen eşek. Popüler kültür, mizah ve tarih. İstanbul: İletişim Yayınları
• CANTEK, L., GÖNENÇ, L. (2017) Muhalefet Defteri-Türkiye’de Mizah Dergileri ve Karikatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• ÇARKOĞLU, A., TOPRAK, B. (2006). Değişen Türkiye’de din, toplum ve siyaset. TESEV. http:// research.sabanciuniv.edu/5851/1/DegisenTRdeDin-Toplum-Siyaset.pdf Erişim: 12.01.2018
• CUMHURİYET, 2018. “Diyanet: 9 yaşına giren kız evlenebilir, gebe kalabilir” http://www. cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/897196/Diyanet__9_yasina_giren_kiz_evlenebilir__ gebe_kalabilir.html Erişim: 4.1.2018
• CESARI, J.,ESPOSITO, J. (1999). İslam’dan korkmalı mı? ( A. Meral, çev.) İstanbul: Birey Yayınları.
• DEMİR, S.T. (2016). Türkiye’de Mizah Dergileri, Kültürel Hegemonya ve Muhalefet. SETAV. https://setav.org/assets/uploads/2016/10/20161011162019_turkiyede-mizahdergileri-pdf.pdf Erişim 12.04.2017
• DİRLİK, A. (1996). Chinese History and the Question of Orientalism. History and Theory, Vol. 35, No. 4, Theme Issue 35: Chinese Historiography inComparative Perspective (Dec., 1996), pp. 96-118
• Diyanet İşleri Başkanlığı, (2018). Basın Açıklaması. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/ Kurumsal/Detay/11163/basin-aciklamasi Erişim: 4.1.2018
• ESPOSITO, J. L. (2002). İslam Tehdidi Efsanesi (Ö. Baldık, A. Köse, T. Küçükcan, çev.) İstanbul: Ufuk GARAUDY, R. (1996). İslam’ın Vadettikleri (S. Akdemir, çev.) İstanbul: Pınar Yayınları
• İNALCIK, H. (2011). Türkiye ve Avrupa: Dün bugün. Doğu Batı Düşünce Dergisi (2) 13-36
• KABAKÇI, E. (2012). Toynbee, Arnold J. İslam Ansiklopedisi içinde. (41) 273-274 Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı
• KARA, İ. (2014). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergah
• KILIÇBAY, M. A. (1985). Osmanlı ve Batılılaşma. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 1.Cilt (147-152) İstanbul: İletişim
• LEAN, N. (2012). İslamofobi Endüstrisi. (H. Gümüşsoy, çev.) Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Hizmete Özel Yayın.
• Mak Danışmanlık (2017). Türkiye’de Toplumun Dine ve Dini Değerlere Bakışı. http://www. makdanismanlik.org/wp-content/uploads/2017/06/MAK-DANI%C5%9EMANLIKT%C3%9CRK%C4%B0YEDE-TOPLUMUN-D%C4%B0NE-VE-D%C4%B0N%C4%B0- DE%C4%9EERLERE-BAKI%C5%9EI-ARA%C5%9ETIRMASI.pdf (Erişim Tarihi: 02.01.2018).
• MARDİN, Ş. (1998). Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler-3) İstanbul: İletişim
• MERT, N. (2013). Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Dine Bakışı. Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek: Sempozyum Bildirileri. T. Bora (der.) 198-208. İstanbul: Metis
• ÖZEL, İ. (1985). Tanzimat’ın Getirdiği ‘Aydın’. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 1.Cilt (61-66) İstanbul: İletişim
• RAMONET, I. (2004). Beşinci kuvvet. Y.İnceoğlu (çev.) Varlık Dergisi. 1159. 3-7
• SAİD, E.W. (2008). Medyada İslam: Gazeteciler ve Uzmanlar Dünyaya Bakışımızı Nasıl Belirliyor? (A. Babacan, çev.) İstanbul: Metis.
• SAİD, E.W. (2008). Şarkiyatçılık. (B. Ülner, çev.) İstanbul: Metis
• SEPETCİ, T., MENCET, M. S. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Medya Kullanım Alışkanlıkları ve Eğitim Amaçlı Medyayı Kullanım Bilinci. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 7(2), 192-218.
• SERDAR, Z. (2001). Postmodernizm ve Öteki. (G. Kaçmaz, çev.) İstanbul: Söylem
• STELLA, F. (2014). Avrupa’da İslam Hakkında Bilinenler. U. Eco (Ed.) Ortaçağ. L.T. Basmacı (çev.), s. 642-648, İstanbul: Alfa
• TİMUR, T. (1985). Osmanlı ve Batılılaşma. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 1.Cilt (139-142) İstanbul: İletişim
• YAN, G., SANTOS, C. A. (2009). China Forever: Tourism Discourse and Self-Orientalism. Annals of Tourism Research, 36(2), 295-315. doi:10.1016/j.annals.2009.01.003
• YALSIZUÇANLAR, S. (2011). Doğu Batı arasında sinema. Doğu Batı Düşünce Dergisi (2) 182-187