MODERN İSLÂM DÜŞÜNCESİNİN TEŞEKKÜL DEVRİNDE İSTANBUL-MISIR ETKİLEŞİMİ: İBNÜ’L-ANNÂBÎ-ESAD EFENDİ ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 12 Sayı: 47, 91 - 107, 15.04.2016

Mahmut Dilbaz

Öz

Modern İslâm düşüncesinin oluşum ve gelişim dönemlerinde İstanbul-Mısır arasında yaşanan etkileşimin hususî bir yeri vardır. Cezayir doğumlu İbnü’l-Annâbî’nin II. Mahmud’un askerî ıslahatını savunmak üzere Mısır’da kaleme aldığı es-Sa‘yü’l-Mahmûd fî Nizâmi’l-Cünûd adlı eserinin Üsküdar kadısı Esad Efendi tarafından
el-Kevkebü’l-Mes‘ûd fî Kevkebeti’l-Cünûd adıyla şerhli olarak Türkçe’ye çevrilmesi bu etkileşimin ilk örneği olarak değerlendirilebilir. Bu makalenin amacı erken modern dönemde İstanbul-Mısır arasında yaşanan bir etkileşimi göstermek ve bölgelerarası etkileşimin örneği olan eser ve şerhli tercümesini modern İslâm düşüncesi çerçevesinde değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Mısır, etkileşim, modern İslâm düşüncesi, İbnü’l-Annâbî, Esad Efendi

Kaynakça

• ANAY, Harun (2001). “Çağdaş Arap Düşüncesi Üzerine”, Dîvân İlmî Araştırmalar, Sayı:10, s. 1-88.
• DİLBAZ, Mahmut (haz.) (2014). Askerî Modernleşmenin Dinî Müdafaası Es‘ad Efendi’nin Şerhli es-Sa‘yü’l-Mahmûd Tercümesi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• FAHMY, Khaled (2010). Paşanın Adamları Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Ordu ve Mısır, çev. Deniz Zarakolu, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• GENCER, Bedri (2008). İslam’da Modernleşme 1839-1939, Ankara: Lotus Yayınevi.
• HÜSEYİN, M. Muhammed (1986), Modernizmin İslam Dünyasına Girişi, çev. Sezai Özel, İstanbul: İnsan Yayınları.
• İbnü’l-Annâbî (1242). es-Sa‘yü’l-Mahmûd fî Nizâmi’l-Cünûd, Süleymaniye Kütüphanesi: Esad Efendi, nr. 1885, 70 vr.
• İŞBİLİR, Ömer (haz.) (2006). Nizâm-ı Cedîde Dâir Bir Risâle Zebîre-i Kuşmânî fî Ta‘rîf-i Nizâm-ı İlhâmî, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARA, İsmail (2001). İslamcıların Siyasî Görüşleri, 2. bs., İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARA, İsmail (haz) (2002). Hilafet Risâleleri, İstanbul, Klasik Yayınları, C. 1.
• KARA, İsmail (2003). Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARA, İsmail (2010-2011). “Hilâfet Merkezi Olarak İstanbul Yahut Şehir, Din, Siyaset”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı:47-48, s. 161-175.
• KARA, İsmail (2011a). “Âkif’in ‘Aktif’ Din ve Ahlak Anlayışı”, Mehmed Âkif Ersoy, ed. Mustafa İsmet Uzun, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 269-288.
• KARA, İsmail (2011b). İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz Şerh Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARA, İsmail (2013). “Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi Üzerine Birkaç Not”, Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri, ed. İsmail Kara-Asım Öz, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, s. 15-43.
• KUTLUOĞLU, Muhammet Hanefi (2002). “Kavalalı Mehmed Ali Paşa”, DİA, C. 25, s. 62-65.
• KURAN, Ercüment (1990). “Sultan II. Mahmud ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Gerçekleştirdikleri Reformların Karşılıklı Tesirleri”, Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, s. 107-111.
• ÖZŞENEL, Mehmet (1996). “Hikmet Hadisi Üzerine Bir İnceleme”, Dîvân İlmî Araştırmalar, Sayı:2, s. 201-206.
• SADULLAH, Ebu’l-Kasım (1990). Râidü’t-Tecdîdi’l-İslâmî Muhammed b. el-Annâbî, Beyrut, 2. bs.
• YILDIZ, Gültekin (2009). Neferin Adı Yok Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• YILMAZER, Ziya (haz.) (2000). Vak‘a-nüvîs Es‘ad Efendi Tarihi, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.