TÜRKİYE’DE 1950-1960 DÖNEMİNDE KENTLEŞME SÜRECİNİ SİYASİ İKTİDARIN YAPISI VE UYGULAMALARI AÇISINDAN YORUMLAMAK

Yıl 2016, Cilt: 12 Sayı: 47, 201 - 213, 15.04.2016

Nazlı Yücel Batmaz Çiğdem Erdem

Öz

Türkiye’de 1950-1960 dönemi, kentleşmenin hız kazandığı yıllardır. Dönem içerisinde kentleşmenin hem hız kazanması hem de seyri, siyasi iktidarın uygulamalarından bağımsız gerçekleşmemiştir. Kentleşmenin hız kazanmasının nedeni ve gelişme biçimi o dönemdeki iktidar bloğunun yapısı ve uygulamalarına dayanmaktadır. Türkiye’de 1950-1960 döneminin iktidar bloğu ticaret burjuvazisi ve büyük toprak sahipleridir. Tarımsal alanda yapılan makineleşme, modernizasyon, çiftçiye ucuz kredi sağlanması gibi reformlar, söz konusu iktidar bloğu içerisinde, büyük toprak sahiplerinin lehine olan uygulamalardır. Bunun kentleşme bağlamında ortaya çıkardığı sonuç, iş gücü fazlalığınınbelirdiği köylerden, kentlere doğru iç göçün artması, yani kentleşmenin hızlanmasıdır. Öte yandan ticaret, hizmet ve kısmen de sanayi sektöründeki uygulamalar ise kentleşmenin, ticaret burjuvazisinin çıkarları lehine, sanayi temelinde değil fakat ticaret ve hizmet sektörleri çevresinde gelişmesine yol açmıştır. Siyasi iktidarın yapısı ve buna bağlı olarak uygulamaları kapsamında, kentleşmenin gerek büyük bir hızla belirmesi gerekse de seyri, etkileri günümüze kadar sürecek olan çarpık kentleşmenin de başlangıcı anlamına gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, 1950- 1960 dönemindeki kentleşmenin hız kazanmasının nedenini ve gelişme biçimini, “iktidar bloğu” kavramından hareketle ortaya koymaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, İktidar Bloğu, İç Göç, Çarpık Kentleşme

Kaynakça

• AHMAD, Feroz (1996). Demokrasi Sürecinde Türkiye, (1945-1950), (çev. Ahmet Fethi), Hil Yayın, İstanbul.
• AKŞİN, Sina (1998). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, İmaj Yayıncılık, Ankara.
• BORATAV, Korkut (1988). Türkiye İktisat Tarihi (1908-1985), Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• DEMOKRAT PARTİ TÜZÜK VE PROGRAMI (1949). Doğuş Matbaası, Ankara.
• ERDER, Sema (1998). “Kökene Dayanan Dayanışma İlkeleri ve Kentte Ortak Yaşama”, Türkiye’de Bunalım ve Demokratik Çıkış Yolları, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara.
• EROĞLU, Cem (1998). “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-71”, Geçiş Sürecinde Türkiye, İrvin Cemil Schick ve Ertuğrul Ahmet Tonak (der.), Belge Yayınları, İstanbul, (112-158).
• GÖRMEZ, Kemal (2012). “Türkiye’de Kentsel Siyaset ve Yerel Siyaset”, 21. Yüzyılda Prens, Ümit Özdağ( ed.). Kripto Yayınları, Ankara, (323-343).
• GÜL, Hüseyin, Nevzat Taşdan, Hakan Kiriş (2008). “ Kentsel Büyüme Yönetimi ve Isparta’da Komşu Alan Uygulamaları”, Dönüşen Kentler ve Değişen Yerel Yönetimler, Gazi Kitabevi, Ankara, (355-376).
• İÇDUYGU, Ahmet, Turgay ÜNALAN (1998). “Türkiye’de İç Göç: Sorunsal Alanları ve Araştırma Yöntemleri”, Türkiye’de İç Göç Konferansı, Gerede-Bolu, 6-8 Haziran 1997,Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul, (38-55).
• KARPAT, Kemal H (2013a). Kısa Türkiye Tarihi, (1800-2012), Timaş Yayınları, İstanbul.
• KARPAT, Kemal H (2013b). Türk Siyasi Tarihi, Timaş yayınları, İstanbul.
• KELEŞ, Ruşen (2012). Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• KEPENEK, Yakup, Nurhan Yentürk (2001). Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• KEYDER, Çağlar ( 1998). “İktisadi Gelişme ve Bunalım: 1950-1980”, Geçiş Sürecinde Türkiye,
• İrvin Cemil Schick ve Ertuğrul Ahmet Tonak ( der.), Belge Yayınları, İstanbul, (310-321).
• KONGAR, Emre (1982). “Kentleşen Gecekondular ya da Gecekondulaşan Kentler Sorunu”, Kentsel Bütünleşme, Türk Sosyal Bilimler Derneği Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı Yayını, Ankara, 23-54.
• MAKAL, Ahmet (2001). “Türkiye’de 1950-1965 Döneminde Tarım Kesiminde İşgücü ve Ücretli Emeğe İlişkin Gelişmeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56-3, 103-140.
• MARDİN, Şerif ( 1997). Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• NİRAY, Nasır (2002). “ Tarihsel Süreç İçinde Kentleşme Olgusu ve Muğla Örneği”, Muğla Üniversitesi, SBED, 9, (1-27).
• SEZAL, İhsan (1992). Şehirleşme, Ağaç Yayınları, İstanbul.
• ŞİŞMANOV, Dimitır (1990). Türkiye İşçi ve Sosyalist Hareketi, Belge Yayınları, İstanbul.
• TANİLLİ, Server (2006). Uygarlık Tarihi, Alkım Yayınları, İstanbul.
• TBBM. IV. Menderes Hükümet Programı, https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP22.htm (Erişim tarihi:10.02.2016).
• TEKELİ, İlhan (2001). Modernite Aşılırken Kent Planlaması, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• TİMUR, Taner (1994). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ZÜRCHER, Erik Jan (1998). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.