FARKLILAŞAN KÖKLERDEN BENZEŞEN ÇATIŞMALARA: İSLÂM COĞRAFYASININ MODERN ÇATIŞMA UNSURLARI

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 45/46, 113 - 143, 15.12.2015

Ahmet Kesgin

Öz

Orta Doğu’da süregelen çatışmalarda taraflar farklı meşruiyet vurgularına sahip olsalar da çatışmalarda benzer görüntüler vermektedirler. Buna sebep olan durum, tarafların meşruiyet vurguları değil, onların da içinde inşa olduğu daha kuşatıcı ve inşa edici bir halkadır. Bu halka endüstriyel siyasettir. İnsandan topluma, siyasetten iktisada hayatın hemen her alanında etkin olan bu halka, modern dönemin kurucu ana dinamiğidir. İktisadî süreç ise endüstriyel siyasetin kurucu unsurudur. Orta Doğu veya dünyanın herhangi bir bölgesinde ortaya çıkan siyasî düşünce genel olarak bu halkanın etkisi altında gelişir ve yaygınlaşır. Endüstriyel siyasetin ürettiği güç, herhangi bir bölgeye gittiğinde orada ortaya çıkan durum genellikle buhran olmuştur. Bu durumu yaşayan toplum veya devletler kendi durumlarına çareyi böylesi bir bağlamda ele almışlardır. Ancak bulunan çareler endüstriyel siyasetin oluşturduğu genel ahvalin etkisinde kalmaktan kurtulamamıştır. Bu etkiyi, çatışmaların niteliğine bakarak görmek mümkündür. Bu anlamda Orta Doğu’da çatışan tarafların meşruiyet vurgularının farklı olmasına rağmen benzer eylemler ortaya koymaları, onları daha derinde etkisi altında tutan ve birbirine benzeten işte bu duruma işaret eder.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Endüstriyel Siyaset, Buhran, İslam Dünyası, İslamcılık, Milliyetçilik, Pazar Ekonomisi, Machiavelli, Hobbes

Kaynakça

• ADAMS, Charles J. (1989). Mevdudî ve İslam Devleti. J. I. Esposito (Ed.), Güçlenen İslâm’ın Yankıları içinde (119-155). Bilal Çatalbaş (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• ABDÜLHAMİD, Muhsin (1991). Cemaleddin Afgani. İbrahim Sarmış (Çev.). Ankara: Fecr.
• ADELSON, Robert (1995). London and the Invention of the Middle East: Money, Power, and War, 1902-1922. London vd.: Yale Universy Press.
• AHMED, Aziz (1990). Hindistan ve Pakistan’da Modernizm ve İslâm. Ahmet Küskün (Çev.). İstanbul: Yöneliş.AHMED, Ekber S. (1994). İslâm’ın Keşfi. L. Karaman (Çev.). İstanbul: İz.
• AKBULUT, Ahmet (1990). Hariciliğin Siyasî Görüşleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31 (1), 331-348.
• AKBULUT, Ahmet (2001). Sahabe Dönemi İktidar Kavgası. Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• ARMAOĞLU, Fahir (1991). 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi, Cilt I. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• AKTAY, Yasin (2005). Sunuş. Tanıl Bora vd. (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce –İslâmcılıkiçinde (s. 13-25), Cilt 6. İstanbul: İletişim.
• ARSLAN, Ahmet (1997). İbn-i Haldun. Ankara: Vadi.
• BERKES, Niyazi (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BULAÇ, Ali (2005). İslâm’ın Üç Siyaset Tarzı veya İslâmcıların Üç Nesli. Tanıl Bora vd. (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce –İslâmcılık- içinde (48-67), Cilt 6. İstanbul, İletişim.
• CASSIRER, Ernest (1984). Devlet Efsanesi. Necla Arat (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• CEVİZCİ, Ahmet (2002). Aydınlanma Felsefesi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• CEVİZCİ, Ahmet (1999). Uluslararası Terörizm: Görünüş ile Gerçek. N. Chomsky, Terörizm Efsanesi içinde (7-48). Bahadır S. Şener (Çev.). İstanbul: Ayraç.
• CEVİZCİ, Ahmet (2004). Korsanlar ve İmparatorlar. Fatma Ünsal (Çev.). İstanbul: Yeni Zaman Yayınları.
• COMTE, Auguste-Martineau, Harriet (1896). Positive Philosophy of Auguste Comte, Volume I. London: George Bell&Sons.
• CUAYYIT, Hişam (1995). Avrupa ve İslâm. K. Kahraman vd. (Çev.). İstanbul: İz.
• ÇIRAKMAN, Aslı (2001). Avrupa Fikrinden Avrupa Merkezciliğe. Doğu-Batı, Sayı 14, 28-46.
• ÇİĞDEM, Ahmet (2006). Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim.
• DAVİDSON, Roderic H. (1960). Where Is The Middle East? Foreign Affairs, Volume 38, Number 4, 665-675.
• DAVUTOĞLU, Ahmet (2004). Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre Yayınları.
• DÖKMECİYAN, R. H. (1992). Arap Dünyasında Köktencilik. M. Karahanoğlu (Çev.). İstanbul: Umut Matbaacılık.
• DURANT, Will (1963). The Story of Civilization: Our Oriential Heritage, Volume I. New York: Simon&Schuster.
• DURSUN, Davut (1995). Ortadoğu Neresi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• EBENSTEIN, W. (1996). Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri. İsmet Özel (Çev.). İstanbul: Şule.
• ERDEMİR, Halil (2011). İsrail Devleti’nin İlanından Önce David Ben-Gurion’un Filistin’i Yahudileştirme Politikası. Akademik Bakış, Cilt 4, Sayı 8, 175-194.
• ESPOSITO, J. L. (1999). The Islamic Threat. New York&London: Oxford Universy Press.
• ESPOSITO J.-DONOHUE J. (1991). Değişim Sürecinde İslâm. A. Aydın vd. (Çev.). İstanbul: İnsan.
• FADLALLAH, Muhammed H. (1997). Bir Medeniyet Projesi Olarak İslâm. Ali Kaya (Çev.). İstanbul: Şura.
• FERRO, Mark (2002). Sömürgecilik Tarihi, M. Cedden (Çev.). Ankara: İmge.
• FIĞLALI, Ethem R. (1978). Hariciliğin Doğuşu ve Fırkalara Ayrılışı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, 145-275.
• FISHER, Michael (1989). İmam Humeyni: Dört Anlama Düzeyi. J. I. Esposito (Ed.), Güçlenen İslâm’ın Yankıları içinde (s. 173-197). Bilal Çatalbaş (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• GARAUDY, Roger (1996). İsrail Mitler ve Terör. Cemal Aydın (Çev.). İstanbul: Pınar.
• GARAUDY, Roger (1997). Çöküşün Öncüsü ABD. C. Aydın (Çev.). İstanbul: Nehir.
• GARAUDY, Roger (2004). Hatıralar. İbrahim Demirci vd. (Çev.). Ankara: Hece.
• GENCER, Bedri (Eylül 2009). Hıristiyanlaştırmadan Medenileştirmeye Batılı Kozmopolitanizmin Dönüşümü. Muhafazakar Düşünce, Sayı 21-22, 9-40.
• HADDAD, Yvonne Y. (1989). Seyyid Kutup: İslâmî Güçlenişin İdeoloğu. J. I. Esposito (Ed.), Güçlenen İslâm’ın Yankıları içinde (83-118). Resul Çatalbaş (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• HALECKİ, Oskar (1950). The Limits and Divisions of European History. New York: Sheed and Ward.
• HAN, Muhibül Hasan (1995). Ortaçağ İslâm Siyasetinde Devlete Karşı Ayaklanma Teorileri.
• İslâm’da Siyaset Düşüncesi içinde (155-166). Kâzım Güleçyüz (Çev.). İstanbul: İnsan.
• HOBBES, Thomas (2011). Leviathan. Semih Lim (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• HOURANI, Albert (1970). Arabic Thought in the Liberal Age 1798-1939. Londra: Oxford University Press.
• HÜSEYİN, Âsaf (1991). İslâm Dünyasına Siyasî Bakışlar. Murat Çiftkaya (Çev.). İstanbul: İz.
• İBN TEYMİYE (1985). Siyaset. Vecdi Akyüz (Çev.). İstanbul: Dergah.
• İNAYET, Hamid (1995). Çağdaş İslami Siyasi Düşünce. Yusuf Ziya (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• İNAYET, Hamid (1997). Arap Siyasi Düşüncesinin Seyri. Hicabi Kırlangıç (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• KARA, İsmail (1994). İslâmcıların Siyasî Görüşleri. İstanbul: İz.
• KARADAĞ, Raif (1979). Petrol Fırtınası. İstanbul: Adak Yayınları.
• KARAMAN, Hayrettin (Tarihsiz). Gerçek İslâm’da Birlik. İstanbul: Nesil.
• KARPAT, Kemal (1982). Political and Social Thought in the Contemporary Midde East. New York: Praeger Publihers.
• KARPAT, Kemal (2013). İslâm’ın Siyasallaşması. Şiar Yalçın (Çev.). İstanbul: Timaş.
• KEMSKI, J. V. (1997). Siyaset Felsefesi, D. Özlem (Ed.), Günümüzde Felsefe Disiplinleri. D. Özlem (Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• KESGİN, Ahmet (2011). –Sömürgecilikten Küreselleşmeye- Siyasetin Pragmatik Temelleri. Ankara: Phoenix.
• KESGİN, Ahmet (2015). Machiavelli ve Makyevelizm. Beytül Hikme, 105-139, 5 (1). ISSN: 1303-8303.
• KILIÇBAY, Mehmet A. (2001). Tarihsizliğin Marjından Marjinalleşen Tarih Alanına: Avrupa’nın Kendini ve Dünyayı İnşa Etmesi. Doğu-Batı, S. 14, 90-96.
• LAÇİNER, Sedat (2007). Ortadoğu diye bir Yer Var mı? Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 3, Sayı 10, 153-155.
• MACHİAVELLİ, Niccolo (1998). Hükümdar. H. Kemal Karabulut (Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• MANZUR, Perviz (1990). İslâm ve Batı. Yusuf Z. Cömert vd. (Çev.). İstanbul: İnsan.
• MERAD, Ali (1993). Çağdaş İslâm. Cüneyt Akalın (Çev.). İstanbul: İletişim.
• MERİÇ, Cemil (2002). Sosyoloji Notları ve Konferanslar. Ankara: İletişim.
• MEVDUDÎ, Ebu’l Alâ (2008). İslâm’da İhya Hareketleri. A. Ali Genç (Çev.). İstanbul: Pınar.
• N’DAİYE, Malik (1991). Kültür Emperyalizminin Bir Aracı Olarak Milliyetçilik –Fransız Batı Afrika’sından Bir Vak’a Analizi-. M. Gıyaseddin (Ed.) İslâm Dünyası ve Milliyetçilik içinde (s. 31-47). Taha Cevdet (Çev.). İstanbul: Pınar.
• ÖZLEM, Doğan (1996). Tarih Felsefesi. İstanbul: Anahtar.
• PALMER, Monte vd. (2004). At the Heart of Terror –Islam, Jihadists, and America’s War on Terrorism-. Oxford vd.: Rowman vd. Publishers.
• PERRY, Mark (2010). Talking to Terrorists. New York: Basic Books.
• PHILLIPS, David L. (2006). The US Occupation of Iraq. Karl Yambert (Ed.), The Contemporary Middle East içinde (s. 159-170). Oxford: Westview.
• POLANYİ, Karl (2001). The Great Transformation: the Political and Economic Origins of our Time. Boston: Beacon Press.
• RABASA, Angel M. (2004). Overview. The Muslim World after 9/11 içinde (69-146). Santa Monica/CA: Rand.
• http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2004/RAND_MG246.pdf
• SAİD, Edward (1998). Kültür ve Emperyalizm. N. Alpay (Çev.). İstanbul: Hil.
• SAİD, Edward (1999). Oryantalizm. Selahattin Ayaz (Çev.). İstanbul: Pınar.
• SAİD Halim Paşa (1993). Buhranlarımız. İstanbul: İz.
• SCHNEER, Jonathan (2012). Balfour Deklarasyonu. Ali C. Akkoyunlu (Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• SOLZHENITSYN, Aleksandr (2003). Yirmi Birinci Yüzyıl Şafağından Önceki Gecenin Düşünceleri.
• Nathan Gardels (Ed.), Yüzyılın Sonu. Belkıs Dişbudak (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• THALER, David (2004). The Middle East: The Cradle of the Muslim World. The Muslim World after 9/11 içinde (69-146). Santa Monica/CA: Rand.
• http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2004/RAND_MG246.pdf
• ÖZKAN, Gülseren H. (2003). Bağımsızlık Mücadelesinde Yenilikçi Bir Ruh: Sir Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi. Nüsha, Sayı 8, 147-156.
• ÜLKEN, H. Ziya (2001). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• VOLL, J. Obert (1991). İslam –Süreklilik ve Değişim I-. C. Aydın vd. (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• VOLL, J. Obert (1995). İslam –Süreklilik ve Değişim II-. çev. C. Aydın vd. (Çev.). İstanbul: Yöneliş.
• WALLERSTEIN, Immanuel (1984). The Politic of the World-Economy: the States, the Movements and the Civilizations. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
• WALLERSTEIN, Immanuel (1997). Bugün Gözümüzün Önünde Bir Sistem Çökmekte. Aslı Daldal (Çev.). Birikim, 104, 36-38.
• YAHYA, Muhammed (1991). Arap Milliyetçiliği Fikrinin Bir Kritiği. M. Gıyaseddin (Ed.), İslâm Dünyası ve Milliyetçilik içinde (49-84), Taha Cevdet (Çev.). İstanbul: Pınar.
• YILDIRIM, Ramazan (2013). Cemaatten Partiye Dönüşen Selefîlik. Seta Analiz, Sayı 73. Ankara: Semih Ofset.