OSMANLI KADIN MODERNLEŞMESİ: “YENİ HAYAT”IN “YENİ KADIN”LARI

Yıl 2014, Cilt: 11 Sayı: 41-42, 9 - 26, 15.12.2014

Fatma Barbarosoğlu

Öz

Osmanlı kadın modernleşmesinin daha başlarında, Avrupa’da olup da bizde olmayanların listesini daha ziyade kadınlar üzerinden çıkarmıştı Osmanlı münevverleri. Bu yaklaşımın devamını ve ideolojik bir boyut kazanışını, kadın kıyafetlerine dair tartışmalarda, alaturka ile alafranga arasındaki sınırın çizilişinde gözlemlemek mümkündür. Diğer taraftan reel/gündelik hayatta meydana gelen değişiklikler, kadınların modern eğitim kurumlarında eğitim görerek diploma sahibi olması ya da dar gelirli kesimin ekonomik zorunluluklar neticesinde çalışma hayatına dahil olması gibi gelişmelerin de “yeni kadın”ı oluşturan hususlar arasında olduğu unutulmamalıdır. Ama bu alanda genel bir kafa karışıklığı mevcuttur. Ve edebiyata yansıyan “çalışan kadın” profili de bütün alana şamil olan bu kafa karışıklığından nasibini almış görünmektedir. Halbuki sadece Fatma Aliye’nin romanları üzerinden gidildiğinde bile ayakları yere basan, erkeklerin zulmüne boyun eğmemek için kendi hayatını kazanan kadın karakterler, dönemin “yeni kadın” profiline ışık tutan bir özellik arz etmektedir. Bu sebeple bu makalede, kadın modernleşmesi, eğitim hayatı ve onu takip eden kadın sosyalleşmesi (dergiler ve dernekler) üzerinden ele alınmış olmasına rağmen alt sınıfların çalışma hayatına dahil oluşu üzerinden de incelenmeye muhtaç olduğuna dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı modernleşmesi, Kadın, Eğitim, Çalışma Hayatı, Roman

Kaynakça

• AKYÜZ, Yahya (1992). “Cevdet Paşa’nın Özel Öğretim ve Tanzimat Eğitimine İlişkin bir Layihası”. OTAM, sayı 3, 222-227.
• BARBAROSOĞLU, Fatma (2004). Moda ve Zihniyet (3. Baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÇAKIR, Serpil (2010). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
• HÜRMEN, Rezan (Haz.) (2000). Ressam Naciye Neyyal’in Mutlakiyet, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Hatıraları. İstanbul: Pınar Yayınları.
• IŞIN, Ekrem (2003). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KARAY, Refik Halid (2010). Memleket Hikayeleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• KAYMAZ, Kadriye (2009). Gölgedeki Kalem Emine Seymiye: Bir Osmanlı Kadın Yazarının Düşünce Dünyası. İstanbul: Küre Yayınları.
• KURNAZ, Şefika (1996). II. Meşrutiyet Dönemi’nde Türk Kadını. İstanbul: MEB Yayınları.
• (2008). Osmanlı Kadın Hareketinde bir Öncü: Emine Seymiye. İstanbul: Timaş Yayınları.
• MERİÇ, Cemil (1980). Kırk Ambar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• MİTHAT, Ahmet (1311/1893). Fatma Aliye Hanım yahut bir Muharrirei Osmaniyenin Neşeti. İstanbul.
• ORTAYLI, İlber (2008). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (26. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2006). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TOPRAK, Zafer (Mart 1988). “Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti, Kadın Askerler ve Milli Aile”. Tarih ve Toplum, sayı 51, 34-38. VAKA, Demetra (2003). İstanbul’un Peçesiz Kadınları (S. Çağlayan, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi. VASSAF, Gündüz (2000). Annem Belkıs (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.