“JAKOBEN MODERNİST”E KARŞI “ENDİŞELİ MODERN”: TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞI ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 40, 5 - 23, 15.06.2014

Bengül Güngörmez

Öz

Elinizdeki makalede Cumhuriyet’in erken döneminde yaşamış olan Türk elitlerinin, yani Jakoben modernistler ile modern muhafazakarların Türk modernleşmesi hususundaki zihniyeti değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeye göre iki farklı tipte zihniyete sahip entelektüel şu adlandırmayla teşhis edildi: “Müstağrip” (Cemil Meriç’in adlandırmasıyla) ve “huzursuz modern”, diğer bir deyişle “modern muhafazakar”. Söz konusu değerlendirmeye göre Türk elitlerinin birbirlerinden farklı ama ikisinin de esasında “modern” olduğu ifade edilmektedir. Yine bu makalede sözü edilen Türk elitlerinin Türkiye’nin modernleşmesi ve Batılılaşması hususundaki politik tavırları ve politik amaçları hülasa değerlendirilmeye çalışıldı. Buradan hareketle “müstağrip” veya “Jakoben modernist”in radikal politik değişimi ve Türkiye’nin bütünüyle Batılılaşmasını arzuladığı buna karşılık “huzursuz modern”in reformist ve gelenekçi olduğu, geleneğe dayanmayan bir modernleşmeyi ise eleştirdiği ileri sürüldü.

Anahtar Kelimeler

Türk elitleri, modernleşme, Batılılaşma, politik değişim, Gelenek

Kaynakça

• ARSLAN, Hüsamettin, Epistemik Cemaat: Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2012
• ARSLAN, Hüsamettin, Jöntürkler, Jönkürtler, Muhafazakârlar: Meçhul Okurla Söyleşiler, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2012
• AYVAZOĞLU, Beşir, “Türk Muhafazakârlığının Kültürel Kuruluşu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (5), İletişim Yay. İstanbul, 2006, s.509-532
• BERDYAEV, Nikolay, İnsanın Yazgısı, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2012
• BEYATLI, Yahya Kemal, Edebiyata Dair, Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1971
• BURKE, Edmund, Reflections on the Revolution in France, Penguin Books, London, 1982 ÇİĞDEM, Ahmet, “Sunuş”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Muhafazakarlık, cilt.5, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006
• DELLALOĞLU, Besim F. “Muhafazakârlıkla Modernleşmeciliğin Kavşağında Türkiye: Tanpınar ve Narmanlı Han”, Muhafazakâr Düşünce, Sayı:39, 2014, s.113-128
• DELLALOĞLU, Besim F. Ahmet Hamdi Tanpınar: Modernleşmenin Zihniyet Dünyası, Bir Tanpınar Fetişizmi, Kapı Yayınları, İstanbul, 2012
• GENCER, Bedri, “Ahmet Cevdet’in Çağdaş Türk Muhafazakâr Düşüncesine Etkisi”, Muhafazakâr Düşünce, sayı 39, 2014
• GÖLE, Nilüfer, Melez Desenler, Metis Yayınları, İstanbul, 2000
• GRAY, John, Black Mass: Apocalyptic Religion and the Death of Utopia, London: Allen Lane, Penguin, 2007
• GÜNGÖRMEZ, Bengül, “Türk Düşünce Dünyasında ‘Türk Muhafazakârlığı’ Sorunsalı ve ‘Kültürel Muhafazakârlık Olarak Türk Muhafazakârlığı’”, Muhafazakâr Düşünce, sayı: 39, 2014, s. 161-178
• GÜNGÖRMEZ, Bengül, Eric Voegelin, İnsanlık Draması; Din-Politika İlişkileri, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2011
• GÜNGÖRMEZ, Bengül, Modernite ve Kıyamet; Henri de Lubac, Karl Löwith, Jacob Taubes, Kadim Yayınları, Ankara, 2014
• HÂŞİM, Ahmet, Bize Göre ve Bir Seyahatin Notları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004
• İREM, Nazım, “Bir Değişim Siyaseti Olarak Türkiye’de Cumhuriyetçi Muhafazakârlık: Temel Kavramlar Üzerine Değerlendirmeler, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce; Muhafazakârlık, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009
• İREM, Nazım, “Türk Muhafazakâr Modernleşmesinin Sınırları: Kültürcü Özgünlük ve Eksik Liberalizm”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, yıl: 14, sayı: 58
• KÜÇÜKÖMER, İdris, “Batılaşma” Düzenin Yabancılaşması, Bağlam Yay, Ankara, 1994
• LEDDIHN, Eric von Huehnelth-, Leftism, From de Sade and Marx to Hitler and Marcuse, Arlington House Publishers, New Rochelle, New York, 1974
• MERİÇ, Cemil, Mağaradakiler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000,
• MOLLAER, Fırat, Türkiye’de Liberal Muhafazakârlık ve Nurettin Topçu, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2008
• NISBET Robert A, The Sociological Tradition, Basic Books Inc Publishers, New York, 1966
• SAFA, Peyami, Din, İnkılap, İrtica, Ötüken Yayınları, İstanbul,
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Huzur, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1949
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Sahnenin Dışındakiler, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2013
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2011 TOPÇU, Nurettin, Yarınki Türkiye, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2011, VOEGELIN, Eric, From Enlightenment to Revolution, ed. John H. Hallowell, Duke University Press, Durham, North Carolina, 1975 YALSIZUÇANLAR, Sadık, “İhtiyar Şarkın Son Firarisi/Saraydaki Dergâhın Son Şairi, ‘Bozgunda Bir Fetih Düşü’”, Yahya Kemal Beyatlı Özel Sayısı, Ankara, 2009