AHMED CEVDET’İN ÇAĞDAŞ TÜRK MUHAFAZAKÂR DÜŞÜNCESİNE ETKİSİ

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 39, 7 - 30, 15.03.2014

Bedri Gencer

Öz

Ahmed Cevdet’in çağdaş Türk muhafazakâr düşüncesi üzerindeki etkisi, epistemolojikten ziyade ontolojik faktörle açıklanabilir. Ulus-devletleri çağında onun rolünü sürdürme imkânı kalmadığı için takipçisi de olamamıştır. Ayrıca Cevdet’in çağdaş Türk muhafazakâr düşüncesi üzerindeki etkisi, ulus-devletinin redd-i miras psikolojisi tarafından kısıtlanmıştır. Yüzüncü yıldönümünde Tanzimat ile hesaplaşma arayışı, Cevdet’in yeniden keşfine vesile olmuş ve kültürel- filolojik muhafazakârlığa karşı politik-sosyolojik muhafazakârlığın temsilcisi olarak onun çağdaş Türk muhafazakâr düşüncesi üzerindeki etkisi ortaya çıkmıştır. Çağdaş Türk muhafazakâr düşüncesinin ölçülülük, süreklilik, meşrûiyetçilik, gerçekçilik, tikelcilik, pragmatizm ve eklektisizm gibi savunduğu temel ilkeler üzerinde Cevdet’in doğrudan ve dolaylı etkisi görülebilirdi.

Anahtar Kelimeler

Ulus-devletleri, Türk düşüncesi, muhafazakârlık, ilkeler, Ahmed Cevdet

Kaynakça

• AHMED, Cevdet (1277) (trc.) Mukaddime-i İbni Haldun, III. Cild. İstanbul.
• AHMED, Cevdet(1309/1891) Târîh-i Cevdet, Tertib-i Cedid, I-XII. Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye.
• AHMED, Cevdet(1969) [1331] Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîh-i Hulefâ, I-II. İstanbul: Bedir.
• AHMED, Cevdet(1980) Ma’ruzât. Yusuf Halaçoğlu (yay.), İstanbul: Çağrı.
• AHMED, Cevdet(1986) Tezâkir, I-IV. Cavid Baysun (yay.), Ankara: TTK.
• ARIK, Remzi Oğuz (1947) İdeal ve İdeoloji. İstanbul.
• ARIK, Remzi Oğuz (1992) Türk Milliyetçiliği. İstanbul: Dergah.
• AKTURAL, Sabri M. (1984) ‚Kemalist Views on Social Change,‛ Ataturk and the Modernization of Turkey, Jacob M. Landau (ed.), Leiden: E. J. Brill.
• AKÜN, Ömer Faruk (1962) ‚Ahmet Hamdi Tanpınar,‛ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 12 (Aralık): 1-32.
• BEYATLI, Yahya Kemal (1995) Aziz İstanbul. İstanbul: MEB.
• CROSSLEY, Ceri (1993) French Historians and Romanticism: Thierry, Guizot, the Saint-Simonians, Quinet, Michelet. London: Routledge.
• ÇİĞDEM, Ahmet (yay.) (2003) Muhafazakârlık Modem Türkiye'de Siyasi Düşünce 5. İstanbul: İletişim.
• DAVISON, Roderic H. (1990) Essays in Ottoman and Turkish History 1774-1923: The Impact of the West. USA: Saqi.
• FONTANA, Benedetto (1993) Hegemony and Power: On the Relation between Gramsci and Machiavelli. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• GENCER, Bedri (2009) ‚Son Osmanlı İmparatorluğu’nda Anayasal Akültürasyon,‛ 100.Yılında II. Meşrûtiyet Gelenek ve Değişim Ekseninde Türk Modernleşmesi Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, Zekeriya Kurşun v.d. (yay.), 67-94, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı-Marmara Üniversitesi.
• GENCER, Bedri(2010) ‚Sovereignty and the Separation of Powers in John Locke,‛ The European Legacy 15/3 (June): 323–339.
• GENCER, Bedri(2012) İslâm’da Modernleşme, 1839-1939. Ankara: Doğu Batı.
• GENCER, Bedri(2013a) ‚Liberalizmin Kalbine Yolculuk,‛ Liberal Düşünce 69-70 (Kış-Bahar 2005): 245-268.
• GENCER, Bedri(2013b) ‚Şeriatçılıktan Medeniyetçiliğe İslâmcılık: Bir İslâmcılık Tipolojisine Doğru,‛ Türkiye'de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi, İsmail Kara-Asım Öz (yay.), 69-98, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• GENCER, Bedri(2014) ‚Modern Medeniyet Tasavvuruna Giriş,‛ Medeniyet Araştırmaları Dergisi 1 (Haziran): 53-65.
• GRAMSCI, Antonio (1992) The Prison Notebooks. New York: Columbia UP.
• HADFIELD, J. A. (1936) Psychology and Morals: An Analysis of Character. London: Methuen & Co.
• İREM, C. Nazım (2002) ‚Turkish Conservative Modernism: Birth of a Nationalist Quest for Cultural Revewal,‛ International Journal of Middle East Studies 34/1 (February): 87-112.
• İREM, C. Nazım (2003) ‚Bir Değişim Siyaseti Olarak Türkiye'de Cumhuriyetçi Muhafazakarlık: Temel Kavramlar Üzerine Değerlendirmeler,‛ Muhafazakârlık Modem Türkiye'de Siyasi Düşünce 5, Ahmet Çiğdem (yay.), 105-117, İstanbul: İletişim.
• KARAL, Enver Ziya (yay.) (1940) Tanzimat I. İstanbul: Maârif Vekâleti.
• KEDOURIE, Elie (1992) Politics in the Middle East. Oxford: Oxford UP.
• MARDIN, Ebul’ula (1946) Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895) (Ölümünün 50nci Yıldönümü Vesilesi ile). İstanbul: İÜ Hukuk Fak.
• MARDİN, Şerif (2008) Jön Türklerin Siyasî Fikirleri, 1895-1908. İstanbul: İletişim.
• MERİÇ, Cemil (1986) Kültürden İrfana. İstanbul: İnsan.
• MERİÇ, Ümit (1979) Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü. İstanbul: Ötüken.
• NEUMANN, Christoph K. (1999) Araç Tarih Amaç Tanzimat: Tarih-i Cevdet‛in Siyasal Anlamı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• OKAY, Orhan (1989) Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: MEB.
• ÖLMEZOĞLU, Âlî (1938-1939) Ahmed Cevdet Paşa: Bayatı ve Eserleri (Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türkiyat Enstitüsü, no. 9), xxxviii, 142 p. : facsims.; 24 cm. Yeni Baskı: Manisa: T.C. Celal Bayar Üniversitesi, 2002. T.C. Celal Bayar Üniversitesi. Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• SAFA, Peyami (2010) Türk İnkılâbına Bakışlar. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1997) 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan.
• TUNÇ, Mustafa Şekip (1953) ‚Aksiyon Felsefesi Bakımından Politika,‛ Türk Düşüncesi 1 (Aralık): 11-12.
• TUNÇ, Mustafa Şekip (1954) ‚Muhafazakârlık ve Liberallik,‛ Türk Düşüncesi 2 (Ocak): 88-92.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (1983) İslam Felsefesi. İstanbul: Ülken.