MUHAFAZAKÂR BİR DÜŞÜNÜR OLARAK SABRİ ÜLGENER’DE İKTİSADÎ ZİHNİYET

Yıl 2013, Cilt: 10 Sayı: 37, 9 - 45, 15.09.2013

Murat Yılmaz

Öz

Osmanlı Devleti'nin son yıllarına tanıklık etmiş olan ve ailesi nedeniyle hem Batılı değerler ekseninde eğitim alan hem de geleneksel değerlere vakıf olacağı bir çevrede yetişen Ülgener Türk Düşünce tarihinin önemli isimlerindendir. Ahlâk, zihniyet ve İslâm iktisat siyaseti sorunlarıyla yakından ilgilenen Ülgener eserlerinde toplumsal dönüşüm ve iktisadî gelişme sürecinde maddi unsurların yanı sıra manevi-kültürel unsurların rolüne vurgu yapmıştır. Türkiye neden kapitalizme geçemedi sorusuna cevap arayan Ülgener eserlerinde iktisadî zihniyet ve iktisadî ahlak ayrımı yapmış ve iktisadî zihniyetin kökenlerini din faktörü üzerinde durarak araştırmıştır. Araştırmalarında Max Weber'in yöntemini kullanan ancak Weber'in İslam hakkındaki görüşleriyle hemfikir olmayan Ülgener’e göre Weber'in hareketsiz İslam tablosu, gerçeği yansıtmamaktadır. Ülgener, İslam dünyasının geride kalışını "ortaçağlaşma" sürecinde görmektedir. Bu süreci hazırlayan maddî temeller, dünya ticaret yollarının değişmesinde yatmaktadır. Ülgener'e göre iktisadî
gelişme, her yerde ve her toplumda iktisadî olmayan, dinî, estetik, kültürel ve sosyal değerler gibi unsurlarla ilişkilidir. Dünyada ve 1960'dan sonra da Türkiye'de yaygınlaşan izmler, ideolojiler ve sistemler tartışmasıyla yakından ilgilenen Ülgener Türk muhafazakârlığına iktisat ve ahlak gibi alanlarda yaptığı çalışmalarla etki etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sabri Ülgener, İktisadî Zihniyet, İktisadî Ahlak, İslam İktisadı

Kaynakça

• ATEŞ, Toktamış (1983), “Son ‘Büyük Hocalar’dandı”, Hürriyet Gösteri Dergisi: Sayı: 33.
• AYAN, Dursun (2000), “Sabri F. Ülgener’in Türk Düşünce Kültüründeki Yeri”, Doğu-Batı Dergisi:12. Sayı, ss. 157-191.
• AYDIN, Mustafa (1997), "Zihniyet Meselesi", Tezkire, Aralık 1997: S. 11-12, ss. 92-117.
• AYVAZOĞLU, Beşir (1987), Geçmişi Yeniden Kurmak, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul.
• BODUR, Hüseyin Ezber (1990), "Max Weber'in İslam'a Bakışı",Türk Yurdu, Mayıs 1990, C: 10, S: 33, ss. 32-41.
• BARKAN, Ö mer L ütfü ( 1951), " Kitap T ahlili: Ülgener: İktisadî İnhitat Tarihimizin Ahlâk ve Zihniyet Meseleleri", İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, S: XIII (3-4), ss.162-173.
• BERKTAY, Fatmagül (1985), "Protestan Ahlâkı ve Kapitalizmin Ruhu", Saçak, Kasım 1985, S: 22, ss. 53-57.
• ÇAKMAK, Orhan, (2003), “Mahmut Arslan ile Max Weber’den Sabri Ülgener’e ‘Ahlâk ve Piyasa’ Üzerine Söyleşiler”, Piyasa, Kış 2003, S: 5, ss. 91-110.
• ÇAMUROĞLU, Reha (1992), Tarih, Heterodoksi ve Babailer, Metis Yayınları, ikinci baskı, Ankara.
• DEBBAĞOĞLU, Ahmet (1981), "Geç Kalmış Bir Yazı: İktisadî İnhitat Tarihimizin Ahlâk ve Zihniyet Meseleleri", Hareket, Mart 1981, ss. 50-53.
• DEMİRPOLAT, Anzavur (2003), "Türkiye'de İslamî İktisat Ahlâkı'nın Yükselişi, Rasyonalite ve Kapitalizm: Konya Örneği", Selçuk İletişim, Ocak 2003: S. 4, ss. 194-201.
• EREN, Ercan (1985), "Prof. Dr. Sabri Ülgener ve Yöntem Sorunları", İktisat, Kasım 1985: S: 252, ss. 3-12.
• ERGUN, Doğan (1991), Türk Bireyi Kuramına Giriş, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• ERTÜZÜN, Tevfik, “Prof. Ülgener’in İktisadî Kalkınma Yaklaşımı”, Prof. Dr. Sabri F. Ülgener’e Armağan, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (içinde), C: 43, S: 1-4, İstanbul, (1984 – 1985), ss. 13-25.
• FORTE, Dieter, (1983), Martin Luther ve Thomas Münzer ya da Muhasebenin Başlangıcı, çeviren: Sargut Şölçün, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• GÜNGÖR, Erol, (1984a), "Ufkumuzda Bir Aydınlık", Dünden Bugünden: Tarih Kültür Milliyetçilik içinde, Mayaş Yayınları, Ankara, ss. 26-31.
• GÜNGÖR, Erol (1984b), Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• İLERİ, Selim (1988), "Bir Zanaat Ahlakçısı", Gergedan, S: 14, ss. 84 - 85.
• İNALCIK, Halil (1994), “ Sultanizm Üzerine Yorumlar: Max Weber’in Osmanlı Siyasal Tiplemesi”, Toplum ve Ekonomi Dergisi, Sayı:7.
• KAÇMAZOĞLU, H. Bayram (1995), “İktisadî Düşünce Tarihimize Ülgener’in Katkıları”, Türkiye Günlüğü Dergisi, Mayıs-Haziran 1995, S:34, ss. 34-46.
• KESTANE, Doğan (1998), Bir Fenomen Olarak Zihniyet – Zihniyet Çözümlemeleri Açısından Ülgener Yaklaşımı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• KÖKSAL, İsmail (1995), "İktisat Zihniyeti", Yeni Forum, Şubat 1995, Sayı: 309, ss. 7-10.
• MERİÇ, Cemil (1973), "Politika Adamı - İlim Adamı", Fikir ve Sanatta Hareket, Mayıs 1973: S. 89.
• MERİÇ, Cemil (1985), Bu Ülke, İletişim Yayınları, beşinci baskı, İstanbul.
• NEUMARK, Fritz, “İktisat Fakültesi’nin Kuruluşunda Büyük Emeği Geçen Prof. Dr. F. Neumark’ın İzlenimleri” , İktisat, Aralık 1976, S: 150, ss. 4-8.
• ÖZEL, Mustafa (der.) (1993), W. Sombart, M. Weber, C. Hill, K. Marks, J. Kohen, Kapitalizm ve Din, Ağaç Yayıncılık, İstanbul.
• ÖZKİRAZ, Ahmet (2000), Sabri F. Ülgener’de Zihniyet Analizi, a Yayınevi, Ankara.
• Prof. Dr. Sabri F. Ülgener’e Armağan, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (içinde), C: 43, S: 1-4, İstanbul, (1984 – 1985)
• SARIBAY, Ali Yaşar, 1985, Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası: “MSP Örnek Olayı”, Alan Yayıncılık, İstanbul.
• SAYAR, Ahmed Güner (1998), Bir İktisatçının Entelektüel Portresi: Sabri F. Ülgener, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• SAYAR, Ahmed Güner (2000), Osmanlıdan Cumhuriyete Portre Denemeleri, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• SOYDEMİR, Selim (1995), "Sabri Ülgener'e Göre Osmanlı'nın Kapitalizme Geçmeyişinin Nedenleri", Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Sayı: 184, ss.
• TUNA, Orhan (1984a), "Prof. Dr. Sabri F. Ülgener", Yeni Gözlem, Ocak 1984, S: 119, ss. 6-9..
• , (1984b), "Tarihte Darlık Buhranları ve İktisadî Muvazenesizlik Meselesi", Yeni Gözlem, Ağustos 1984, S: 126, ss. 9-10.
• , (1984-1985), “ Prof. D r. S abri F . Ü lgener v e İ ki E seri”, Prof. Dr. Sabri F. Ülgener’e Armağan (içinde), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt:43, Sayı:1-4, İstanbul, ss. 3-12.
• TURNER, Bryan S.(1997), Max Weber ve İslam, çeviren: Yasin Aktay, Vadi Yayınları, ikinci baskı, Ankara.
• TÜRKDOĞAN, Prof. Dr. Orhan, (1985), Max Weber, Günümüzde ve Türkiye'de Weber'ci Görüşler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• , (1996), İslam Ekonomik Sistemi ve Weberci Görüşler, Turan Yayıncılık, İstanbul.
• UĞUR, Aydın (1983), “XIX. Yüzyıl Alman Tarih Felsefesi Geleneği ve Bir Türk Bilim Adamı: Prof. Sabri Ülgener”, Toplum ve Bilim Dergisi, Güz 1983: 23. Sayı.
• ÜLGENER, Sabri (1953), "'Gösteriş Maksadiyle İstihlak' Meselesi ve Türkiye'nin İktisadî Gelişme ve Kalkınmasındaki Zararlı Tesirleri", Siyasî İlimler Mecmuası, Temmuz 1953, S: 268, ss. 160-163.
• ÜLGENER, Sabri, (1971), “Takdim: Türkiye’de Planlama ve Planlı Döneme Geçiş”, Türkiye’nin İktisadî Gelişme Meseleleri, C: I’den Ayrı baskı, Sermet Matbaası, İstanbul, ss. 3-9.
• ÜLGENER, Sabri, (1981a), İktisadî Çözülmenin Ahlâk ve Zihniyet Dünyası, Der Yayınları, İstanbul.
• ÜLGENER, Sabri, (1981b), Zihniyet ve Din: İslâm, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı, Der Yayınları, İstanbul.
• ÜLGENER, Sabri, (1983), Zihniyet, Aydınlar ve İzm’ler, Mayaş Yayınları, Ankara.
• ÜLGENER, Sabri, (1984), Darlık Buhranları ve İslam İktisat Zihniyeti, Mayaş Yayınları, Ankara.
• VAKKASOĞLU, Vehbi (1983), “Ve Ülgener Hoca da Aramızdan Ayrıldı”, Türk Edebiyatı Dergisi: Sayı: 118, 12.
• WEBER, Max (1985), Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, çeviren: Zeynep Aruoba, Hil Yayın, İstanbul.
• Yankı (1983), "Prof. Ülgener'in Ardından", Sayı 643: 25-31. 07.1983, s. 58.